بارگاه رضوی؛ محور اصلی هویت فرهنگی و رونق گردشگری خراسان

سیدجواد موسوی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان‌رضوی، در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان‌رضوی، درباره مدیریت بخش خصوصی و رونق دوباره گردشگری پس از جنگ، اظهار کرد: بیش از ۵۰ درصد خسارت‌های ناشی از جنگ ۱۲ روزه رژیم صهیونیستی در حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی رخ داد. با این حال، مدیریت بخش خصوصی و ارائه تسهیلات سبب شد امید به جبران این شرایط با حمایت گردشگران داخلی و خارجی تقویت شود. هرچند تأثیرات منفی در برخی بخش‌ها از جمله آغاز پروازهای مشهد مشاهده شد، اما حمایت‌های دولت به‌ویژه در ایام دهه پایانی صفر بسیار مؤثر بود.

وی ادامه داد: در ایام جنگ ۱۲ روزه و مصادف با عاشورا، سفرهای گسترده‌ای از نقاط مختلف کشور به شهرستان‌های استان انجام شد و مردم خراسان‌رضوی در دهه نخست محرم، بیشتر در مراسم شهرستان‌های خود حضور داشتند. به همین دلیل، تردد در مشهد کمتر و در سطح استان بیشتر بود.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان‌رضوی تصریح کرد: از ۲۹۰ رشته صنایع دستی کشور، بیش از ۹۲ رشته در این استان فعال است. شهرها نیز به‌صورت منطقه‌ای مکمل یکدیگر هستند؛ برای نمونه، تربت‌جام و تایباد در زمینه دست‌بافت‌ها شناخته می‌شوند و گناباد در حوزه سفال جایگاه ویژه‌ای دارد. وی افزود: با حمایت دولت، تسهیلات خوبی در این بخش جذب شده و مشاغل خانگی و نهادهایی مانند صندوق کارآفرینی و بنیاد علوی نیز در توسعه صنایع دستی نقش‌آفرین هستند.

موسوی با تأکید بر ضرورت نوآوری در صنایع دستی، گفت: دوره‌های آموزشی عمومی و تخصصی در سراسر استان برگزار شده است. آموزش‌های عمومی با همکاری سازمان زندان‌ها و دوره‌های تخصصی به‌ویژه در حوزه بسته‌بندی انجام شده است.

وی از تبادل هنرمندان ایران و ازبکستان خبر داد و اظهار کرد: هنرمندانی از ازبکستان برای بازدید از ظرفیت‌های مشهد وارد ایران شدند و در مقابل، گروهی از هنرمندان ایرانی نیز به ازبکستان اعزام شدند. این همکاری‌ها زمینه‌ساز تبادل مواد اولیه و صادرات برخی محصولات خواهد بود.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان‌رضوی مهم‌ترین ضعف این بخش در مشهد را موانع صادرات دانست و تأکید کرد: پرده‌دوزی‌های مشهد همچنان غیررسمی انجام می‌شود و برای ایجاد نوآوری و رغبت در بازار باید حمایت بیشتری شود.

موسوی همچنین به جایگاه مشهد به‌ واسطه وجود بارگاه امام رضا(ع) اشاره کرد و گفت: پیوست فرهنگی رضوی ظرفیت‌های گسترده‌ای را فراهم کرده است. طی ۱۰ سال اخیر با همکاری آستان قدس رضوی و دیگر دستگاه‌ها، رشد چشمگیری در این حوزه رقم خورده است؛ از جمله راه‌اندازی موزه‌ها که در برنامه هفتم توسعه برای تمام شهرها نیز پیش‌بینی شده است.

وی افزود: منظر تاریخی کلات، شهر تاریخی نیشابور و فرهنگ میزبانی از زائران امام رضا(ع) در فهرست موقت میراث فرهنگی ثبت شده‌اند. همچنین چهار مسجد در فهرست جهانی پذیرفته شده و پرونده‌های دیگری در دست تکمیل است. در حوزه بیمه قالی‌بافان، تاکنون ۱۶۵۰ نفر تحت پوشش قرار گرفته‌اند و امید است با هماهنگی وزارتخانه و سازمان تأمین اجتماعی این تعداد افزایش یابد.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان‌رضوی با اشاره به سخنان وزیر کشور، تصریح کرد: طی ۳۵ سال اخیر تعداد بیمه‌شدگان باید به دو برابر افزایش یابد که در این زمینه، تأمین منابع مالی از سوی دولت ضروری است. روستاها و شهرهای گردشگری نقش مهمی در حوزه میراث جهانی دارند و خراسان‌رضوی در این زمینه جایگاه ویژه‌ای دارد. در این راستا، نامزدهای جدیدی برای روستاها، شهرها، آثار میراثی و صنایع دستی جهانی معرفی شده‌اند.

موسوی گفت: در سطح شهرستان‌ها نیز رصد و شناسایی آثار انجام می‌شود و پس از ثبت، به‌عنوان ظرفیت گردشگری معرفی می‌شود. برای نمونه، پایتخت فلفل ایران در یکی از روستاهای سبزوار ثبت شد و جشنواره نعنا در بجستان به‌عنوان بهترین جشنواره شناخته شده است. گردشگری کشاورزی یکی از ظرفیت‌های مهم استان است و مجوزهای لازم برای ایجاد تأسیسات مرتبط با آن در دست اقدام است. در این زمینه همکاری نزدیکی با سازمان جهادکشاورزی و شیلات وجود دارد. همچنین، موضوع گردشگری خوراک نیز به‌طور جدی پیگیری می‌شود و داده‌های مربوط به این حوزه ثبت شده است.

وی ادامه داد: گردشگری زمین نیز به‌عنوان یکی از اولویت‌های جدید در حال توسعه است. در این راستا، با دانشگاه فردوسی و دانشگاه علوم همکاری داریم و مطالعات لازم برای مناطق کلات، درگز و قوچان در حال انجام است تا تورهای تخصصی شکل گیرد.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان‌رضوی با اشاره به جایگاه برتر استان در ثبت رویدادها، بیان کرد: خراسان‌رضوی در ثبت رویدادهای فرهنگی، اجتماعی و گردشگری رتبه نخست کشور را دارد. این رویدادها با محوریت جامعه محلی برگزار می‌شوند و اداره‌کل صرفاً نقش هدایتگر و پشتیبان را ایفا می‌کند.

موسوی نتایج مثبت این اقدامات را توسعه گردشگری، افزایش تعاملات فرهنگی با کشورهای مختلف و تقویت گردشگری سلامت و فرهنگی دانست و افزود: پروازهای مشهد به لاهور و کراچی در پاکستان و تعاملات با افغانستان، موجب افزایش تبادلات گردشگری و فرهنگی شده است. همچنین تجربه‌های موفق بوم‌گردی با استفاده از مصالح و فرهنگ محلی هر سال در حال گسترش است.

وی گفت: تاکنون ۲۷۵ اثر استان در فهرست ملی به ثبت رسیده است؛ از جمله موسیقی خراسانی، مراسم نذری مشهدی و آیین نارزنی؛ این آثار با حضور فعال جامعه محلی زنده نگه داشته می‌شوند. خراسان‌رضوی با ظرفیت‌های گسترده در گردشگری کشاورزی، خوراک، زمین، رویدادهای فرهنگی و میراث ملموس و ناملموس، جایگاه خود را در سطح ملی و بین‌المللی تثبیت کرده است و استمرار این روند می‌تواند به تقویت بیش‌ از پیش فرهنگ و تمدن استان منجر شود.