خراسان در معرض فراموشی؛ میراث فرهنگی و تاریخی در خطر
محمد جعفر یاحقی گفت: تاریخ و هویت فرهنگی خراسان با تمامی ارزش‌ها و میراثش در حال از دست رفتن است و نبود برنامه‌ریزی جامع و حمایت مالی، این میراث غنی را در معرض فراموشی قرار داده است.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، محمدجعفر یاحقی استاد ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد، امروز ۱۹ مهرماه در ششمین نشست شنبه‌های گفت‌وگو (خراسان‌پژوهی) که در محل سالن باهنر استانداری خراسان رضوی برگزار شد، اظهار کرد: خراسان به عنوان یک منطقه فرهنگی مهم در تاریخ ایران، دارای پیشینه‌ای غنی و گسترده است و مشهد به عنوان مرکز خراسان، می‌تواند نماینده‌ای از این میراث غنی باشد.
وی با بیان اینکه خراسان به عنوان یک چتر فرهنگی، تمامی ارزش‌ها و میراث‌های تاریخی را شامل می‌شود، افزود: این منطقه با پیشینه‌ای که دارد، می‌تواند به عنوان نمادی از وحدت فرهنگی و تاریخی در نظر گرفته شود. شخصیت‌های بزرگ علمی و فرهنگی همچون ابوریحان بیرونی و ابن سینا، بخشی از این میراث ارزشمند هستند.
این استاد ادبیات و زبان فارسی دانشگاه فردوسی مشهد بیان کرد: اکنون با توجه به مشکلات اقتصادی و منفعت‌طلبی‌های بازار، بسیاری از ارزش‌های فرهنگی و تاریخی خراسان به فراموشی سپرده شده‌اند. آثار باستانی و میراث فرهنگی از دست رفته‌اند و هویت بشر به خطر افتاده است. به یاد دارم که در زمان یکی از استانداران خراسان‌رضوی، دستوراتی مبنی بر عدم ساخت و ساز در برخی خیابان‌ها صادر شد که متأسفانه به خوبی انجام نشد.
یاحقی درخصوص اینکه تاریخ خراسان با تمامی ارزش‌ها و میراث‌هایش در حال از دست رفتن است، تصریح کرد: شرایط کنونی و چالش‌های اقتصادی ما را به سمت گمراهی سوق می‌دهد و اسناد و مدارک تاریخی به تدریج در سایه مشکلات مالی و مالکیت ناپدید می‌شوند.
وی ضمن اشاره به اینکه امروزه بحث درباره فرهنگ و تاریخ خراسان به نظر دیرهنگام می‌رسد، مطرح کرد: اگرچه ما در گذشته فرصت‌هایی برای حفظ و ترویج این ارزش‌ها داشتیم، اما این فرصت‌ها بسته شده‌اند و نتوانسته‌ایم اقدام مؤثری انجام دهیم. حالا هر چه تلاش کنیم، بازگشت به ارزش‌های فرهنگی ممکن است دشوار باشد.
این استاد ادبیات و زبان فارسی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: امروزه هویت بشر و تاریخ این سرزمین به خطر افتاده است. هویت خراسان بزرگ که باید نمادی از یک منطقه بسیار بزرگتر باشد، در حال فراموشی است. این وضعیت ناشی از عدم تفکر صحیح و برنامه‌ریزی برای حفظ هویت فرهنگی است.
یاحقی با بیان اینکه در گذشته، سه بار خراسان‌شناسی محکوم به شکست شده است، عنوان کرد. در زمانی که این موضوع مطرح شد، برخی مسئولان اعلام کردند که افزایش اندازه استان‌ها مصلحت نیست. این نگرانی باعث شد که فرصت‌های پیشرفت و توسعه فرهنگی از دست برود. حساسیت‌های سیاسی و اجتماعی مانع از ایجاد تغییرات مثبت در این زمینه شده است.
همچنین در این نشست تعدادی از اساتید دانشگاه و خراسان‌پژوهان پیشنهادات و انتقادات خود را در خصوص بحث‌های مطرح شده بیان کردند.
از جمله این صحبت‌ها به شرح زیر است: جایی برای مشهد و خراسان نیست. باتوجه به سیاست جدید دولت در بحث واگذاری اختیارات به استان‌ها جایگاه تاریخ در چشم‌انداز توسعه استان خراسان رضوی کجاست؟ از ظرفیت شهر مشهد و شهرهای تاریخی باید در این زمینه استفاده شود. حتما هر طرح اقتصادی و فرهنگی که در استان انجام می‌شود، پیوست تاریخی و محلی داشته باشد. بسیاری از مشکلات ما به دلیل نداشتن پیوست تاریخی است.
ما تجربه دوره پهلوی و جمهوری اسلامی را داریم و دیگر نمی‌توانیم خطا کنیم، اما برخی منافع و دیدگاه‌های غیرکارشناسی تاکید دارند که نتیجه آن ناپایداری زیست شهری است، فعالیت‌هایی که عرصه زیستی را به خطر می‌اندازد، برای آینده شهر مضر است. از تصمیم‌گیری در پشت درهای بسته اجتناب کنید.
یاحقی افزود: هویت خراسان بزرگ که باید نمادی از یک منطقه وسیع‌تر باشد، در حال فراموشی است و این ناشی از عدم تفکر صحیح و برنامه‌ریزی برای حفظ هویت فرهنگی است. او به سابقه سه بار تلاش ناکام برای خراسان‌شناسی اشاره کرد و گفت: برخی مسئولان معتقد بودند افزایش اندازه استان‌ها مصلحت نیست و حساسیت‌های سیاسی و اجتماعی مانع ایجاد تغییرات مثبت شد.
در ادامه نشست، اساتید و خراسان‌پژوهان نیز نظرات و پیشنهادات خود را مطرح کردند: جایگاه تاریخ در چشم‌انداز توسعه استان خراسان رضوی باید مشخص شود؛ هر طرح اقتصادی و فرهنگی باید پیوست تاریخی و محلی داشته باشد. تجربه‌های گذشته نشان می‌دهد خطا در مدیریت زیست شهری و تصمیم‌گیری‌های غیر کارشناسی می‌تواند عرصه زندگی شهری را به خطر بیندازد.
یاحقی در پایان تأکید کرد: خراسان دارای کهن‌ترین دست‌ساخته‌های بشر و بزرگ‌ترین معابد کشف‌شده جهان است. مشهد تنها شهری است که از فتنه چنگیز مغول در امان ماند و پایدارترین شهر ایران محسوب می‌شود. با این حال، با وجود ظرفیت‌های عظیم، هنوز اقدامات شایسته‌ای برای حفظ و معرفی این میراث انجام نشده است. تقسیم خراسان به سه استان نیز باعث شده که هویت بزرگ این منطقه کمتر مورد توجه قرار گیرد.
انتهای پیام
