«المعجم‌الاحصائی» پلی برای شهرت جهانی محمود روحانی بوده است
یک قرآن‌پژوه گفت: کتاب المعجم‌الاحصائی یا فرهنگ آماری کلمات قرآن پلی به سمت شهرت جهانی محمود روحانی بوده است، فرهنگ آماری کلمات قرآن ما را به مسئله تاریخ قرآن پیوند می‌دهد و این کتاب سبب شد شهرت ایشان در زمینه تألیفات قرآنی از مرزهای ایران فراتر برود ، فرهنگ آماری کلمات قرآن ما را به مسئله تاریخ قرآن پیوند می‌دهد و این کتاب سبب شد شهرت ایشان در زمینه تألیفات قرآنی از مرزهای ایران فراتر برود
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، مرتضی کریمی‌نیا، قرآن‌پژوه و مترجم، امروز ۲۹ آبان ماه در برنامه «با یاد روحانی» که به‌مناسبت چهلمین روز درگذشت محمود روحانی، پزشک قرآن‌پژوه در تالار فردوسی مجتمع دکتر علی شریعتی جهاد دانشگاهی برگزار شد، اظهار کرد: کتاب المعجم‌الاحصائی یا فرهنگ آماری کلمات قرآن پلی به سمت شهرت جهانی محمود روحانی بوده است، فرهنگ آماری کلمات قرآن ما را به مسئله تاریخ قرآن پیوند می‌دهد و این کتاب سبب شد شهرت ایشان در زمینه تألیفات قرآنی از مرزهای ایران فراتر برود و شهرت جهانی میدا کند.وی افزود: از همان آغازین سال‌ها قاریان به خصوص در منطقه بصره و کوفه کوشیدند قرآن را بررسی کنند و مطالبی از این دست که هر سوره چند کلمه، حرف و حرکت دارد را مورد واکاوی قرار دهند و به شکل باورنکردنی در اواسط نیمه دوم قرن این موارد استخراج شده است.
این قرآن‌پژوه ادامه داد: این موضوع در کنار توجهات دیگری که به مسئله مکی و مدنی، شکل رسم کلمات و ... شده است، دغدغه دو قرن نخست بوده است، ولی در قرن چهارم بسیاری از این علوم ایستا شده‌اند و یک شکل ثابتی برای ارجاع پسینیان به آیات گذشتگان است.
کریمی‌نیا گفت: ملاک استنباط مکی و مدنی بودن سوره‌ها متفاوت است، مثلاً در بررسی‌ای که انجام گرفته است باید گفت عموم سوره‌هایی که با «ایها الذین آمنوا» آغاز می‌شوند مربوط به مدینه هستند و سوره‌هایی که عبارت «یا ایها الناس» در آن‌هاست، سوره‌های مکی هستند، البته کلمه‌هایی مثل حواریون و منافقون هیچ وقت در مکه ذکر نشده‌اند.
وی با بیان این که توجه به آمارگیری از کلمات و حروف قرآن به دوره‌های اخیر مربوط می‌شود و غربیان این را ایجاد کرده‌اند، تصریح کرد: غربیان در سنت شرق‌شناسی به این متون نگاه و سعی می‌کردند همه چیز را بکاوند. اولین بار فولوگر در آلمان تلاش کرد شماره تک‌تک آیات را بکاود و با یک سیستم بصری کار می‌کرد.
این قرآن‌پژوه با اشاره به اینکه نظامی که الان بین ما رایج است نظام کوفی است، بیان کرد: کتاب نجوم‌الفرقان فی اطراف‌القرآن یک فرهنگ لغت‌شناسی قرآن کریم بوده است و این اولین سیستمی بود که به ما کمک می‌کرد به شکل آماری تصویری از قرآن داشته باشیم که محمدفواد عبدالباقی بر اساس آن کتابش را نگاشت. این کتاب ابزار دست هر محققی بوده است که البته مبتنی بر کار فولوگر است. نسلی از محققان مسلمان مثل دکتر روحانی بخش مهمی از مسامحت مسلمانان و فرهنگ اسلامی را در دوره جدید به دوش می‌کشند.
وی افزود: وقتی به معجم‌الاحصائی نگاه می‌کنیم فقط یک فرهنگ آماری نمی‌بینیم، بلکه با انبوهی از واژه‌ها و ریشه‌های قرآنی مواجه می‌شویم که به شکل ریاضی‌‌وار هستند. برخی از این کشفیات توجه محققان خارجی را برانگیخته است و البته نکته حائز اهمیت آن است که کار المعجم‌الاحصائی مرحوم استاد روحانی در زمانی انجام شد که ما دسترسی فناورانه به ابزارهای مدرن نداشتیم.
کریمی‌نیا با اشاره به شخصیت محمود روحانی گفت: ایشان یک پزشک بود که درگیر کتابش بود. خستگی و زمان را نمی‌فهمید، چون یک چنین شخصیتی برای اینکه این اندازه وقت بگذارد بسیار کمیاب است و این چنین تلاشی فقط از دل یک عاشق و ابرمرد برمی‌آید.
وی با بیان اینکه محمود روحانی شهرتی جهانی دارد، افزود: آرزو دارم که کاش یک بار دیگر لبخندهای او را می‌دیدم. در خصوص تلاش قرآنی، ایشان به معنای دقیق کلمه دو ویژگی مهم علمی داشت: اول جنبه پزشکی و دوم تعلق خاطر وی به قرآن و تاریخ قرآن. هر کدام از این دو جنبه سهم خاص خود را داشت و اگر چه ایشان در جامعه دانشگاهی مشهد بیش‌تر در حوزه پزشکی مشهور بود، اما در جامعه علمی به خاطر تلاشش در خصوص فرهنگ آماری کلمات معروف بود.
در ادامه شعله ارسطوپور، رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی اظهار کرد: محمود روحانی افزون بر آن که پزشکی توانمند بود در شمار قرآن‌پژوهان نیز قرار می‌گرفت. فرهنگ آماری کلمات قرآن کریم در کتب مرجع کتابخانه ما بود و در سال ۶۹ کتاب سال جمهوری اسلامی شد و این یکی از منابع ارزشمند ما در حوزه مطالعات قرآنی است.
وی افزود: ایشان در دی ماه ۱۴۰۲ مجموعه فاخر و نفیس خود را شامل ۲۱۵ عنوان کتاب و هفت اثر پژوهشی به‌عنوان پایان‌نامه به گنجینه کتابخانه مرکزی اهدا کرد و کتابداران در گنجینه‌های اهدایی آن را سامان داده‌اند و چنین مجموعه‌ای به سرعت مورد توجه اساتید و دانشجویان و به خصوص پژوهشکده‌های اسلامی و دانشکده الهیات قرار گرفت و به یکی از پژوهش‌های اصلی بدل شد. خوشحالیم که امروز با آن که جسم ایشان در میان ما نیست، اما آثار وی در کتابخانه به حیات خود ادامه می‌دهد.
همچنین عبدالله بهرامی، رئیس اسبق دانشگاه علوم پزشکی مشهد، درباره شخصیت محمود روحانی اظهار کرد: آشنایی من با ایشان دورانی بود که در سال ۶۵ مسئولیت دانشگاه را برعهده داشتم. وقت‌شناسی وی به حدی بود که حتی یک دقیقه دیر نمی‌آمد. وی بسیار شوخ‌طبع بود و همیشه لبخند به لب داشت.
وی ادامه داد: همیشه افتخار می‌کردم که در خدمت استادان قدیمی بوده‌ام. من فیلم‌های کارهای ایشان درباره قرآن‌پژوهی را دیده بودم. بارها ایشان می‌آمد و درباره نامه‌هایی که از مصر برایشان آمده بود با من صحبت می‌کرد و تا همین چند سال قبل نیز ایشان به من گفت دارم کتاب جدیدی می‌نویسم که البته این کتاب زیر چاپ است.
رئیس اسبق دانشگاه علوم پزشکی مشهد همچنین گفت: کلاس‌هایش هیچ وقت خسته‌کننده نبود و با مزاح و فکاهی همراه بود و متأسفانه برای من هنوز از دست دادن ناگهانی ایشان قابل باور نیست.
