فلسفه حقیقی نماز؛ تقویت توحید و رسیدن به آرامش پایدار

انسان در زندگی روزمره با مشکلات، غم‌ها و وسوسه‌های فراوانی روبه‌رو می‌شود. نماز، همچون نوری در تاریکی، قلب و ذهن را روشن می‌کند و یادآور می‌شود که انسان تنها نیست و خدایی مهربان همیشه یاور و کمک‌کننده اوست.

از منظر اخلاقی، نماز انسان را از گناهان و زشتی‌ها بازمی‌دارد و در زندگی اجتماعی مسلمانان نیز نقش پیونددهنده دارد. بنابراین، نماز نه تنها یک فریضه دینی، بلکه راهی برای رشد روانی و اصلاح جامعه است و می‌تواند انسان را در مسیر کمال و انسانیت هدایت کند.

حجت‌الاسلام والمسلمین اسماعیل حاتمی، پژوهشگر دینی، در گفت‌‌وگو با ایکنا از خراسان‌رضوی، در خصوص چرایی تأکید فراوان در روایات و احادیث به نماز، اظهار کرد: در منابع شیعه و سنی، روایت‌های زیادی درباره نماز وجود دارد و در آیات قرآن نیز سفارش‌های مکرری به آن شده است. برای نمونه، در برخی روایات آمده است: «الصلاة خیر موضوع»؛ یعنی نماز بهترین چیزی است که خداوند در میان اعمال و عبادات قرار داده است.

وی ادامه داد: دلیل اهمیت نماز روشن است: انسان تا ارتباطش با خدا محکم نباشد، آرامش واقعی را تجربه نخواهد کرد. در این جهان هر شخصی پشتوانه‌ای دارد و کسانی‌که پشتوانه‌شان خداست، قوی‌ترین افرادند؛ زیرا هر چه حامی انسان قوی‌تر باشد، خود انسان نیز استوارتر می‌شود.

حاتمی با بیان اینکه اگر انسان می‌خواهد به مقام «لا خوف علیهم و لا یحزنون» برسد، باید ارتباطش با خدا مستحکم باشد، تصریح کرد: بسیاری از گرفتاری‌های بشر ناشی از ضعف در اعتقاد به توحید و ایمان قوی به خداست. نماز وسیله‌ای است برای تقویت توحید؛ وقتی توحید انسان استوار شود و خدا را همه‌کاره عالم بداند، دیگر تحت تأثیر هیچ‌کس قرار نمی‌گیرد.

این پژوهشگر دینی با اشاره به اینکه اصل فلسفه نماز، رسیدن به توحید قوی و محکم است، بیان کرد: اسلام، انسان را به نماز سفارش می‌کند. انسانی که به توحید برسد و خدادوست شود، بندگان خدا را نیز دوست می‌دارد و به کسی ظلم نمی‌کند. وقتی تمام قدرت‌ها را دست خدا ببیند، دیگر چاپلوسی نمی‌کند، نمی‌ترسد و آبروی دیگران را به خطر نمی‌اندازد. در سختی‌ها تنها از خدا می‌ترسد و خدا برای او تبدیل به هاله‌ای امن می‌شود.

وی افزود: بنابراین، کسی که نماز را پاس می‌دارد و ارتباط خود با خدا را تقویت می‌کند، حقیقتاً به خوشبختی و آرامش واقعی دست می‌یابد.

حاتمی ادامه داد: شخصی که نماز می‌خواند اما آرامش نمی‌یابد، نمازش اتصال‌دهنده نیست. پیش از نماز، هنگام وضو، باید با توجه و حضور قلب عمل کنیم. برای نمونه، اگر کسی هنگام وضو هفت مرتبه بگوید «لا اله الا الله»، مانند کسی که از مادر متولد شده است، پاک می‌شود. متأسفانه بسیاری معنای واقعی «لا اله الا الله» را درک نکرده‌اند و نماز را با بی‌توجهی می‌خوانند، حتی هنگام قرائت نیز توحید را در نظر ندارند.

این پژوهشگر دینی اظهار کرد: نمازی که با درک کامل توحید خوانده شود، انسان را از گناه بازمی‌دارد. اما اگر نماز صرفاً به دلیل ترس از جهنم خوانده شود و در حین آن به خدا توجه نداشته باشیم، اثر بازدارندگی و آرامش نخواهد داشت. نماز کامل و با حضور قلب، سبب نزدیکی انسان به خدا می‌شود و بزرگ‌ترین لذت‌ها را به همراه دارد. پیامبر(ص) نیز فرموده‌اند: «هیچ‌گاه از نماز سیر نمی‌شوم».

وی گفت: انسانی که نماز را به‌طور صحیح و با توجه به توحید انجام دهد، هم گناهانش پاک می‌شود و هم لذتی الهی نصیبش می‌شود که او را از جست‌وجوی لذت‌های مادی بی‌نیاز می‌کند.