احتجاج و موعظه؛ از جلوه‌های هدایت و روشنگری امام حسین(ع)

به گزارش ایکنا از خراسان‌رضوی، سیدعبدالفتاح نواب، نماینده ولی‌ فقیه در امور حج و زیارت و سرپرستی حجاج ایرانی در پنجمین کنگره بین‌المللی فعالان فرهنگی، تبلیغی، پژوهشی، رسانه و فضای مجازی اربعین حسینی از جمهوری اسلامی ایران و کشورهای مختلف که امروز، 26 آذرماه در حرم مطهر رضوی برگزار شد، اظهار کرد: یکی از عناوینی که درباره امام حسین(ع) در روایات نبوی نقل شده، «مصباح الهدی» بودن آن حضرت است، ایشان چراغ هدایت امت هستند و از خاندان کرم جز این انتظار نمی‌رود.

 

وی افزود: پیامبر(ص) درباره امام حسن(ع) و امام حسین(ع) روایات فراوانی فرموده‌اند؛ محدثان این روایات را در صحاح و مسانید مختلف نقل کرده‌اند، از جمله اینکه آن‌ها ریحانه‌های پیامبر، سرور جوانان بهشت و از عترت طاهره‌اند. آیات متعددی از قرآن کریم نیز در شأن این خاندان نازل شده است که همگی بر عظمت و جایگاه الهی ایشان دلالت دارد.

 

نماینده ولی‌ فقیه در امور حج و زیارت و سرپرستی حجاج ایرانی ادامه داد: پیامبر(ص) در توصیف امام حسین(ص) فرمودند بر جانب راست عرش الهی نوشته شده است: «مصباح و سفینه نجات». در روایتی دیگر نیز آمده است که بر جانب راست عرش خداوند، عنوان «مصباح» درباره آن حضرت نگاشته شده است. پیامبر گرامی اسلام همچنین فرمودند: «محبوب‌ترین فرد روی زمین نزد من حسین است». برخی از اصحاب پیامبر در مجالسی که امام حسین(ع) وارد می‌شدند، این فضایل را به زبان می‌آوردند.

 

نواب همچنین بیان کرد: از دوران کودکی آن حضرت نیز نمونه‌های زیبایی از مصباح‌الهدی بودن ایشان نقل شده است. آن روایت معروف که امام حسن و امام حسین(ع) فردی را که وضو را اشتباه می‌گرفت، با زیباترین شیوه تربیتی و تبلیغی راهنمایی کردند؛ به او گفتند: «ما می‌خواهیم وضو بگیریم، ببین وضوی ما درست است یا نه». با همین عمل ساده، وضوی صحیح را به او آموختند. در دوران حضور در کنار امیرالمؤمنین(ع) نیز امام حسین(ع) نورافشانی می‌کردند.

 

وی با بیان اینکه در 10 سال پایانی حیات معاویه، از سال ۵۰ تا ۶۰ هجری، در دوران حاکمیت او، امام حسین(ع) به‌شدت روشنی‌بخش بودند، تصریح کرد: اگر در کربلا اصحابی با آن عظمت و وفاداری در کنار امام قرار گرفتند و آن حضرت فرمودند: «یارانی مانند شما سراغ ندارم»، این محصول همان 10 سال روشنگری و مصباح‌الهدی بودن‌شان برای یاران بود. چه در مواجهه با معاویه و گفت‌وگوها و نامه‌نگاری‌ها و چه در موضع‌گیری‌های اجتماعی و سیاسی، نکات فراوانی از ایشان نقل شده که همه روشنگر است.

 

نماینده ولی‌ فقیه در امور حج و زیارت و سرپرستی حجاج ایرانی ادامه داد: امام نمی‌خواستند صلح‌نامه امام حسن(ع) با معاویه نقض شود؛ از این‌رو فرمودند تا معاویه زنده است، ما حرکتی آغاز نمی‌کنیم. اما در عین حال، روشنگری را رها نکردند؛ ظرفیت‌سازی می‌کردند، یاران را سازماندهی می‌کردند و به آگاهی‌بخشی می‌پرداختند. در نامه‌ای که مروان بن حکم به معاویه نوشت، معاویه احساس خطر از ناحیه امام حسین کرد؛ چرا که امام خود را روشنی‌بخش اصحاب و جامعه معرفی کرده بودند و در نامه‌ای خطاب به او با برشمردن جنایاتی مانند شهادت حجر بن عدی و عمرو بن حمق، چهره حقیقی حکومت را افشا کردند. این‌ها همه جلوه‌هایی از مصباح‌الهدی بودن امام حسین(ع) و تلاش ایشان برای بیدارسازی امت و یادآوری نقش مهم مردم در صحنه اجتماعی بود.

 

نواب اظهار کرد: یک سال پیش از مرگ معاویه در سال ۵۹ هجری، امام حسین(ع) در سرزمین منا شخصیت‌های برجسته‌ای را از نقاط مختلف گرد آوردند و خطبه‌ای مهم ایراد کردند که حاوی نکات عمیق و روشنگرانه است. تمام آنچه در آن خطبه بیان شده، جلوه‌ای از «مصباح‌الهدی» بودن حضرت است. در منابعی همچون «احتجاج» طبرسی نیز نمونه‌هایی از احتجاج‌ها و مناظرات امام حسین(ع) آمده که همگی در همین راستا قابل تحلیل است.

 

وی با تأکید بر اینکه یکی از شیوه‌های روشنگری امام حسین(ع) احتجاج و شیوه دیگر، موعظه و نصیحت است، بیان کرد: همه این‌ها جلوه‌های بلاغت در هدایت و روشنگری آن حضرت است. در زیارت اول امام حسین(ع) می‌خوانیم: «أشهد أنّک بلّغت و نصحت»؛ گواهی می‌دهیم که تو رساندی و خیرخواهی و نصیحت را به‌جا آوردی. این تعبیر، بیانگر آن است که امام، راه هدایت را به بهترین شکل تبیین کردند و به این حد بسنده نکردند.

 

نماینده ولی‌ فقیه در امور حج و زیارت و سرپرستی حجاج ایرانی همچنین گفت: پس از درگذشت معاویه هنگامی که برای یزید در مدینه به‌دنبال بیعت از امام حسین(ع) بودند، جلسه‌ای که بنا بود مجلس بیعت باشد به مجلس روشنگری تبدیل شد. امام در حضور حاکم مدینه، حکمت و اهداف موضع خود را بیان کردند؛ این رفتار، درسی بزرگ برای همه تاریخ است. در وصیت‌نامه‌ای که برای محمد بن حنفیه نوشتند، اهداف حرکت و قیام خود را روشن ساختند و نشان دادند که انگیزه‌شان احیای دین، اصلاح امت و امر به معروف و نهی از منکر است.

 

نواب سپس به سخنرانی ایشان اشاره و تصریح کرد: در مسیر حرکت به‌سوی مکه و سپس در خود مکه مکرمه، امام حسین(ع) چندین سخنرانی مهم داشتند. در آن زمان، در کنار حضور امام، دو عبدالله دیگر نیز مطرح بودند: عبدالله بن عباس و عبدالله بن زبیر؛ اما حلقه و محفل امام حسین(ع) شور و رونق ویژه‌ای داشت و بسیاری از مردم گرد ایشان جمع می‌شدند. امام در این فرصت‌ها، حقیقت اوضاع زمانه و اهداف خود را برای مردم توضیح می‌دادند تا حجت بر همگان تمام شود.

 

وی با بیان اینکه شایسته است کمیته فرهنگی اربعین این جلوه‌های روشنگری امام حسین(ع) را برجسته کند و در دسترس پژوهشگران و عموم مردم قرار دهد و زمینه تحلیل آن‌ها را فراهم سازد، بیان کرد: برای نمونه بهتر است بررسی شود چرا امام در منزلگاه «ذی‌حُسم» آن‌گونه سخن گفتند و در منازل دیگر به شیوه‌ای متفاوت و هر کدام چه پیامی داشته است. در مسیر کربلا، داستان زُهَیر بن قَین بسیار درس‌آموز است. او در آغاز راه، همراه امام حسین(ع) و دلداده ایشان نبود؛ حتی سعی می‌کرد از کاروان فاصله بگیرد. اما یک نگاه و دعوت نورانی از جانب امام، سرنوشت او را دگرگون کرد و او را به یکی از فداکارترین یاران و شهیدان راه دین تبدیل ساخت. در شب و روز عاشورا، با آنکه عرصه بر امام و یارانش بسیار تنگ شده بود، حضرت از راهنمایی و اتمام حجت دست نکشیدند؛ حتی در واپسین لحظات، عمر سعد را مخاطب قرار داده و فرمودند: اگر دنیا می‌خواهی، می‌توانی از این راه هم به آن برسی، اما خود را در برابر خون من قرار مده. این‌ها همه نشان می‌دهد که امام تا آخرین لحظه نیز به هدایت می‌اندیشیدند.

 

نماینده ولی‌ فقیه در امور حج و زیارت و سرپرستی حجاج ایرانی ادامه داد: پیکر خونین فرزند امام حسین(ع) خود مناره هدایت شد و سرِ بریده آن حضرت، مصباح‌الهدی دیگری برای تاریخ است. در کوفه و در مجلس یزید با تلاوت قرآن از سوی سر مقدس، فروغ این چراغ هدایت افزون‌تر شد و پیام نهضت از مرزهای عراق فراتر رفت و در شام ولوله‌ای به پا کرد؛ چنانکه حتی گروه‌هایی که پیش‌تر به‌عنوان «خوارج» شناخته می‌شدند، تحت تأثیر قرار گرفتند و فضای افکار عمومی به‌گونه‌ای دگرگون شد که یزید ناچار شد برای امام حسین(ع) مجلس عزاداری برگزار کند.

 

نواب تأکید کرد: از همان اربعین نخست، این نورانیت آشکار بود؛ نخست مسافران، زائران و نزدیکان کاروان اسرا به کربلا آمدند. جایی‌که پیش‌تر جز بیابانی خالی نبود به برکت خون سیدالشهدا به سرزمینی نورانی تبدیل شد؛ تا آن‌جا که امروز هر کس قصد عراق کند، می‌گوید: «می‌خواهم به کربلا بروم». در مراسم عظیم اربعین، این جاذبه حسینی است که دل‌ها را فرا می‌خواند؛ نه تبلیغات رسمی و دولتی. هیچ دولتی توان گردآوری حتی یک‌هزارم این جمعیت را ندارد و این، جلوه‌ای عظیم از مصباح‌الهدی بودن امام حسین(ع) است که دل‌ها را جذب می‌کند.

 

وی ادامه داد: در راهپیمایی اربعین، همه‌گونه انسان دیده می‌شود: شیعه، اهل سنت، دیگر فرق اسلامی، و حتی غیرمسلمانان؛ یهودی، ارمنی، زرتشتی، هندو و دیگران، هر یک با پرچم‌ها و نمادهای خود حضور می‌یابند. چه کسی این جاذبه را ایجاد کرده است جز حسین بن علی علیه‌السلام؟ رحمت خدا بر همه زائران آن حضرت. مرحوم آیت‌الله ری‌شهری در ماه‌های پایانی عمر خود مشرف به کربلا شدند و نقل می‌کردند: «وقتی برای زیارت امام حسین می‌رفتم، خودم توان راه رفتن نداشتم و این جاذبه حسینی بود که مرا می‌کشید و می‌برد.» در زیارت اربعین نیز، مضامین بلند آن، خود نشانه‌ای از مصباح‌الهدی بودن حضرت است. خداوند به لطف عنایات ربانی و عنایات حسینی، فعالیت‌های فرهنگی مرتبط با امام حسین(ع) را یاری فرماید، چه در کشور دوست و برادر عراق – یا به تعبیر درست‌تر، سرزمین همه مسلمانان – با همکاری‌های گسترده مردم عراق که عاشق حسین‌اند و با تمام وجود از زائران پذیرایی می‌کنند. این مهمان‌نوازی نیز ریشه در مکتب سیدالشهدا دارد.

 

نواب افزود: یادمان نرود که امام حسین(ع) در ماجرای برخورد با سپاه حُر، هنگامی‌که به منطقه‌ای خشک و کم‌آب رسیدند، فرمودند: «آب فراوان بردارید، مهمان داریم». آنگاه دست‌های فرزند زهرا(س) را گشودند و حتی آخرین شتر لشکر حُر را تشنه نگذاشتند. مردم عراق این کرامت حسینی را آموخته‌اند و امروز ما شرمنده این میزان از خدمت و ایثار ایشان در قبال زائرانیم. امیدواریم خدای متعال همه خدمت‌گزاران اربعین را با امام حسین(ع) محشور فرماید.

سند جامع اربعین مبتنی بر نگاه تمدنی و رویکردی جهانی است