قرض‌الحسنه؛ ابزار پاک کردن ناهنجاری خانمان‌سوز ربا از جامعه
گروه اقتصاد: اگر قرض‌الحسنه در جامعه تبدیل به فرهنگ شود و این سنت حسنه اسلامی شیوع پیدا کند در مرحله اول می‌تواند به شدت مانع گسترش ربا و در مرحله دوم، محدود کردن و در نهایت پاک کردن این ناهنجاری خانمان‌سوز در جامعه شود.
حجت‌الاسلام و المسلمین مجید حبیبیان نقیبی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی(ره) در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، به بحث درباره قرض‌الحسنه و تأثیر آن بر کاهش ربا از جامعه پرداخت و گفت: قرض‌الحسنه همان عقد قرض است که از آیات شریفه قرآن کریم تآسی شده و به قرض‌الحسنه شهرت پیدا کرد است؛ در عقد قرض اگر هرگونه شرطی به زیاده باشد، به نظر برخی از فقها، کل عقد یا آن بخش زیاده، باطل و حرام خواهد بود.
پرداخت بدون شرط اضافه به صاحب مال؛ موجب گسترش قرض‌الحسنه
وی افزود: در عقد قرض، رأس‌المال پرداخت می‌شود و برای مدت مشخصی به فرد دیگری واگذار می‌شود و قرض‌دهنده از هزینه فرصت آن مقدار از پول یا مال خاص، چشم پوشی می‌کند و در سررسید، اصل مال به پرداخت کننده باز می‌گردد. هرگونه شرط زیاده چه زیاده عینی باشد چه حکمی، مثلاً قرض گیرنده پول اضافی بدهد یا تکلیف شود که قرض گیرنده، کار اضافی انجام دهد؛ ربوی خواهد بود و طبیعتاً باطل و حرام است.
حبیبیان خاطرنشان کرد: نکته خاصی که باید مورد توجه همه قرار بگیرد این است که اگر فردی پولی را بدون هیچ شرطی بر زیاده به قرض گیرنده قرض دهد اگر در زمان سررسید، قرض گیرنده با طیب نفس و به اختیار خود چیزی را اضافه به قرض دهنده بدهد، نه تنها مشکل شرعی ندارد، بلکه در ادبیات اسلامی با صراحت تصریح شده است که این فعل، عملی مستحب است و به نیکی جبران کردن مشهور شده است و عمل به این مورد می‌تواند گسترش قرض‌الحسنه در جوامع اسلامی را به همراه داشته باشد.
قرض‌الحسنه؛ ابزار پاک کردن ربا از جامعه
عضو هیئت‌علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی(ره) درباره تأثیر قرض‌الحسنه بر کاهش ربا در جامعه گفت: اگر قرض‌الحسنه در جامعه تبدیل به فرهنگ شود و این سنت حسنه اسلامی شیوع پیدا کند، در مرحله اول می‌تواند به شدت مانع گسترش ربا، در مرحله دوم، محدود کردن و در نهایت پاک کردن این ناهنجاری خانمان‌سوز در جامعه شود.
وی درباره تأثیر قرض‌الحسنه بر توزیع مناسب درآمد در جامعه عنوان کرد: چون به طور طبیعی، عرضه کننده قرض‌الحسنه از دهک‌های بالای درآمدی و متقاضیان هم از دهک‌های پایین درآمدی هستند؛ انتقال سرمایه ولو به صورت محدود و چشم‌پوشی از هزینه فرصت این سرمایه‌ها توسط دهک‌های بالای درآمدی و انتقال این هزینه فرصت سرمایه‌ها به دهک‌های پایین، زمینه‌ای برای گسترش توزیع مناسب درآمد بین اقشار مختلف جامعه خواهد بود.
باید مفهوم رأس‌المال را تبیین کرد
حبیبیان تصریح کرد: نکته‌ای که مورد اختلاف نظر می‌باشد، این است که در شرایطی که تورم در سطح بالایی قرار دارد آیا باید فقط رأس‌المال به عرضه کننده برگردد یا این‌که اضافه‌ای نیز به صاحب مال پرداخت شود. شهید صدر(ره) برای اولین بار این‌ر‌ا مطرح کردند و شاگردان ایشان از جمله سید محمود هاشمی شاهرودی این را ادامه دادند. دیگر اندیشمندان هم درباره این‌که رأس‌المال چیست، نظرات متفاوتی دارند و عمده فقهای ما هنوز ارزش اسمی را مد نظر قرار می‌دهند. این نکته‌ای است که هنوز نظر اجمالی درباره آن وجود ندارد و باید در نهایت تبیین شود.
عضو هیئت‌علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی(ره) عنوان کرد: کسی که پولی قرض می‌دهد، باید به همان اندازه دریافت کند؛ اگرچه قدرت خرید آن پول به شدت کاهش پیدا کند و این موضوع، مانع انجام قرض‌الحسنه می‌شود، چون عرضه کنندگان قرض احساس می‌کنند که رأس‌المال به خودشان برنمی‌گردد و این از موانع جدی گسترش قرض‌الحسنه است که باید نظر نهایی اندیشمندان اسلامی و فقها در این زمینه تبیین شود چون مردم، نه مقلد کارشناسان اقتصادی، بلکه مقلد فقها هستند.
