مسجد «رستم پاشا»؛ شاهکار هنر چینی‌کاری در استانبول + تصاویر
شعب خارجی: مسجد «رستم پاشا» یکی از زیباترین بناها از نظر کاربرد هنر چینی‌کاری است که در تخته قلعه و در نزدیکی بازار «نالبورلار» استانبول واقع شده است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) به نقل از خبرگزاری (TRT) ترکیه، یکی از عناصر اصلی معماری عثمانی هنر تزئین است. هنر تزئین معماری که در بناهای شهری و دینی به چشم می‌خورند، نقش مهمی در زیبایی اثر دارند.
چینی‌کاری در هنر تزئین معماری ترک جایگاه ویژه‌ای دارد. این هنر به خصوص در دوران عثمانی رواج و توسعه بسیاری داشته است.
می‌توان گفت چینی‌کاری در همان دوران از نظر زیبایی با بناها هماهنگی پیدا کرد. یکی از زیباترین نمونه‌های این هنر را نیز می‌توان در مسجد رستم پاشا یکی از آثار معمار سینان مشاهده کنیم. هر چقدر هم که در آثار معمار سینان بهترین کاربرد این هنر به چشم می‌خورد، بدون شک به هماهنگی تزئینات در محیط داخلی و خارجی با علم معماری نیز توجه بسیاری شده است. با توجه به دیگر آثار معمار سینان، مسجد رستم پاشا یکی از زیباترین بناها از نظر کاربرد هنر چینی‌کاری است.
مسجد رستم پاشا در تخته قلعه و در نزدیکی بازار «نالبورلار» استانبول واقع است. از آنجایی که هیچ کتیبه‌ای ندارد، تاریخ دقیق ساخت آن معلوم نبوده؛ اما با مطالعه منابع کتبی می‌توان دریافت که کار ساخت این مسجد در سال ۱٥٦۱ به پایان رسیده است. در این مکان قبلا کلیسای بیزانس، و در قرن پانزدهم نیز مدرسه حاجی آقا خلیل وجود داشته است. مسجد رستم پاشا بر روی این بنا ساخته شده است. در طبقه پایینی ۱٦ مخزن و مغازه برای تأمین نیازهای مسجد ساخته شده است.
مسجد رستم پاشا در آتش‌سوزی سال ۱٦٦۰ و زمین لرزه ۱۷٦٦ خسارت دیده و مناره و گنبد آن که در زمین لرزه تخریب شده بود، مرمت شده است. در برخی از طاق‌های اطراف گنبد به ویژه پس از زمین لرزه ۱۷٦٦ تغییراتی انجام گرفته است. طرح روی قوس گنبد به سبک باروق در قرن هجدهم با تزئینات رنگ روغن، آثار باقی مانده از بازسازی های انجام شده در قرن بعدی است. این مسجد برای آخرین بار از سوی اداره کل اوقاف ترکیه مرمت شده است.
معمار سینان با در نظر گرفتن ثروتمند‌بودن رستم پاشا و علاقه وی به تزئینات، این مسجد را متفاوت از دیگر آثارش و با تزئینات بیشتری طراحی کرده است. به همین علت نیز معمار سینان که در دیگر آثارش طرفدار سادگی بوده در این بنا به هنر چینی کاری جایگاه وسیعی داده است.
مسجد رستم پاشا بر روی پلاتفرمی به مساحت ٤۰ در ٤۰ متر بنا شده است. گنبد مسجد بر روی یک قرقره جای گرفته و سبب تسلط بنا بر اطراف و دیگر بناهای چند گنبدی شده است. معمار سینان در طراحی مسجد بخش ویژه اقامه نماز را به ارتفاع ۱۰ متر بالاتر از سطح خیابان ساخته و این نیز از رسیدن صداهای بیرون به داخل مسجد شده است.
از طریق دو راه پله در شرق و غرب مسجد می‌توان وارد محوطه حیاط شد. حیاط سه سوی مسجد با رواق‌هایی که به کوچه‌ها باز می‌شود، احاطه شده است. در اطراف محل نماز جماعت که 5 گنبد دارد، رواق چوبی دومی به چشم می‌خورد.
جبهه مسجد شرقی- غربی بوده و نقشه آن مستطیلی شکل است. بخش حریم با گنبد پوشیده شده است. در گنبد مرکزی نیز سه طاق جای گرفته است.
بخش داخلی مسجد مستطیلی شکل و قسمت مرکزی هشت ضلعی است. گنبد بر روی ستون‌های طاق‌دار عظیم‌الجثه‌ای جای گرفته و طاق‌های گنبد روبروی هم قرار گرفته‌اند. محفل‌های کنار بخش میانی، بر روی ستون‌های طاق‌دار تکیه زده‌اند و به محیط وسعت بخشیده‌اند.
در مسجد رستم پاشا به یکی از اولین در آثار معمار سینان برمی‌خوریم. جرم ساختمان به صورت افقی چند طبقه است.
این بنا از سنگ تراشیده ساخته شده است. جبهه خارجی با طاق‌ها و پنجره‌ها زینت داده شده است. پنجره طبقات همکف و طبقه اول به صورت مستطیل و در طبقات بالایی پنجره‌ها به شکل نیم دایره در زیر طاق‌ها قرار گرفته‌اند. مناره‌های این مسجد به شکل چند ضلعی بوده و با گچ تزئین شده‌اند. نرده‌های بالای مناره با تکنیک کوک ساخته شده و متعلق به دوره‌های اخیر است.
تقریبا در تمام تزئینات مسجد رستم پاشا از چینی استفاده شده است. محل اقامه نماز جماعت، پایه‌ها و محراب بینندگان را مسحور می‌کند. در چینی‌ها از موتیف‌های گیاه استفاده شده است. در برخی از نقاط مسجد بر روی چینی‌ها از نوشته ها استفاده شده است. موتیف‌های گیاه واقعی‌تر دیده می‌شوند. در بین این چینی ها نیز طرح‌های رومی، ختایی و شاخه‌ها و گل‌های بهاری بکار رفته است.
دیوار بین دیوار محراب و منبر با طرح شاخه پرشکوفه درختان تزئین شده و اثری بی نظیر و متفاوت از قرن شانزدهم است. استفاده آزادانه از قلم مودر این طرح‌های طبیعی نشانگر توجه هنرمندان به طبیعت بوده است. هرچند تخمین منبع الهام این گل‌ها که به عنوان نمونه‌ای از طبیعت طراحی شده‌اند، غیر ممکن است.
در بین طرح‌های الهام‌گرفته شده از طبیعت، نقش گل، برگ، درختان و گل‌هایی که داخل گلدان قرار داده شده است، بیشتر به چشم می‌خورد. از بین گل‌هایی که بیشتر روی چینی‌ها کار شده‌اند، می‌توان لاله، رز، سنبل و میخک را نام برد.
