امانتداری از دیدگاه آیات و روایات
گروه معارف – در آیات و روایات تأکید بسیاری بر امانتداری شده و در کلام علمای اسلامی نیز امانت داری به معنای چیزی است که در نزد غیر به ودیعه سپرده می‌شود تا آن را برای سپارنده حفظ کند و سپس به او بازگرداند.
امانتداری صفتی انسانی است و در میان تمام خردمندان مورد ارزش است و امانت‌دار در اجتماع از احترام خاصی برخوردار است. امانتداری نشانه درستی و کمال بوده، از این جهت بحث درباره آن تنها از دیدگاه اسلام نیست بلکه موضوعی است که هم از جنبه اندیشه و معیارهای انسانی می‌توان درباره آن بحث کرد و هم از ناحیه اسلام که فوق‌العاده به آن اهمیت داده است.
امانت از کلمه «امن» به معنی ایمنی و اطمینان گرفته شده و این اصطلاح را به این دلیل بکار می‌برند که کسی که چیزی را به امانت می‌گذارد، از خیانت نکردن کسی که امانت پیش او است، مطمئن است. در کلام علمای اسلامی امانت داری به معنای چیزی است که در نزد غیر به ودیعه سپرده می‌شود تا آن را برای سپارنده حفظ کند و سپس به او بازگرداند.
امانتداری از منظر قرآن
خداوند در قرآن کریم چندین بار امانت را به صورت مفرد و جمع بکار برده است. در آیه 125 سوره شعرا از زبان 6 نفر از پیامبران الهی، یعنی نوح(ع)، هود(ع)، صالح(ع)، لوط(ع)، شعیب(ع) و موسی(ع) امانتداری به عنوان یکی از ویژگی‌های پیامبران نام برده شده است.
«انِّی لَکُمْ رَسُولٌ اَمِین؛ مسلماً من برای شما پیامبری امین هستم».
همچنین در آیه 8 سوره مؤمنون امانتداری به عنوان یکی از صفات برجسته مؤمنان واقعی آورده شده و می فرماید «وَالَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ؛ و آن‌ها که امانت‌ها و عهد خود را رعایت می‌کنند».
چند آیه دیگر که در آن‌ها در مورد امانت داری صحبت شده، به شرح زیر است:
آیه 58 سوره نسا می فرماید «انَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَىٰ أَهْلِهَا؛ خداوند به شما فرمان می‌دهد که امانت‌ها را به صاحبانش بدهید».
آیه 75 سوره آل عمران «وَمِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مَنْ إِنْ تَأْمَنْهُ بِقِنْطَارٍ يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ وَمِنْهُمْ مَنْ إِنْ تَأْمَنْهُ بِدِينَارٍ لَا يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ إِلَّا مَا دُمْتَ عَلَيْهِ قَائِمًا؛ و در میان اهل کتاب، کسانی هستند که اگر ثروت زیادی به رسم امانت به آن‌ها بسپاری به تو باز می‌گردانند و کسانی هستند که اگر یک دینار هم به آنان بسپاری به تو باز نمی‌گردانند؛ مگر تا زمانی که بالای سر آن‌ها ایستاده (و بر آن‌ها مسلط) باشی».
امانتداری از نگاه ائمه معصوم(ع)
پیامبر اکرم (ص) فرمود«اگر کسی تو را امین دانست و امانتی به تو سپرد، آن را به او بازگردان و اگر کسی به تو خیانت و دغل‌کاری کرد، تو به او خیانت نکن».
همچنین حضرت علی (ع) می فرماید «برترین درجات ایمان یک انسان، امانت داری و امین بودن او است».
در راستای امانت داری امام زين‌العابدين(ع) می فرماید «عَلَيكُم بِأداءِ الأمانَةِ فَوَالَّذي بَعَثَ مُحمداً (صَلّي اللهُ عَلَيه و آله) بِالحَقّ نَبيّاً لَو أنّ قاتِلَ أَبي اَلحُسينِ بنِ علّيٍ عليه‌السلام اِئْتَمَنَني عَلَي السَّيف الّذي قَتلُه بِهِ لَأَدَّيتُه اِلَيه؛ بر شما باد که امانت را (به صاحبانش) بازگردانيد. قَسم به آن کس که محمد(ص) را به حق به پيامبري فرستاد، اگر قاتل پدرم امام حسين(ع) شمشيري که با آن پدرم را شهيد کرد، به من امانت مي‌سپرد آن را به او مسترد مي‌کردم».
همچنین امام جعفرصادق(ع) نیز در این خصوص فرمود«مَنِ اؤْتُمِنَ عَلي اَمانَةٍ وَكَّلَ ابليسُ بِه مأَةَ شيطانٍ مِن مَرَدَةِ اَعوانِهِ لِيُضِلّوهُ و يُوَسوِسوا و يُهلِكوه، الاّ مَن عَصَمَهُ اللهُ؛ هر گاه کسي امانتي را به عهده گرفت، ابليس صد شيطان سرکش خود را بر او مي‌گمارد تا آنچنان وي را اغوا و وسوسه کنند تا به شقاوت و نگون‌بختي‌اش منتهي گردد، مگر آن کس که خدا او را حفظ و مصونيت بخشد».
حضرت علی(ع) فرمود «ايّاكَ والخيانَةَ فَاِنّها شَرُّ مَعصِيَةٍ، و اِنَّ الخائِنَ لَمُعذَّبٌ بِالنّارِ عَلي خِيانَتِه؛ برحذر باش و از خيانت كردن بپرهيز كه خيانت بدترين گناهان است. آدم خيانكار به خاطر نامردي و خيانتش كيفر و عذاب او بدون ترديد آتش جهنم خواهد بود».
پيامبر( ص) نیز در همین راستا فرمود «منَ خانَ أمانةً في الدُّنيا و لَم يَرُدَّها اِلي اَهلِها ثُمَّ اَدْرَكَهُ المَوتُ ماتَ علي غَيرِ مِلّتي؛ کسي که در دنيا در يک امانت خيانت ورزد و به صاحبانش رد نکند تا اينکه مرگ او فرا برسد، او بر آئين من (اسلام) نمرده است».
همچنین امام باقر(ع) فرمود «3 چیز است که خدای متعال در آن‌ها برای کسی رخصتی قرار نداده؛ یعنی در مورد مؤمن و غیر مؤمن حکم آن‌ها فرق نمی‌کند. بازگرداندن امانت به انسان، وفای به عهد و نیکی کردن به پدر و مادر».
انواع امانت داری
با توجه به آیات قرآن می‌توان امانت داری را در سه دسته تقسیم کرد:
امانت‌های مادی
طبق آیه 283 سوره بقره خداوند می‌فرماید «وَإِنْ كُنْتُمْ عَلَىٰ سَفَرٍ وَلَمْ تَجِدُوا كَاتِبًا فَرِهَانٌ مَقْبُوضَةٌ ۖ فَإِنْ أَمِنَ بَعْضُكُمْ بَعْضًا فَلْيُؤَدِّ الَّذِي اؤْتُمِنَ أَمَانَتَهُ وَلْيَتَّقِ اللَّهَ رَبَّهُ ۗ وَلَا تَكْتُمُوا الشَّهَادَةَ ۚ وَمَنْ يَكْتُمْهَا فَإِنَّهُ آثِمٌ قَلْبُهُ ۗ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ؛ و اگر در سفر بودید و نویسنده‌ای نیافتید، گروگان بگیرید (گروگانی که در اختیار طلبکار قرار گیرد) و اگر به یکدیگر اطمینان (کامل) داشته باشید، (گروگان لازم نیست و) باید کسی که امین شمرده شده (و بدون گروگان، چیزی از دیگری گرفته) امانت (و بدهی خود را به موقع) بپردازد و از خدایی که پروردگار او است بپرهیزد و شهادت را کتمان نکنید و هر کس آن را کتمان کند، قلبش گناهکار است و خداوند به آنچه انجام می‌دهید داناست».
امانت‌های معنوی
با توجه به آیه شریفه 107 سوره شعرا خداوند می فرماید «إِنِّي لَكُمْ رَسُولٌ أَمِينٌ،مسلماً؛ من برای شما پیامبری امین هستم».
امانت ولایت
در آیه 72 سوره احزاب آمده «إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنْسَانُ ۖ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا، ما امانت (تعهد، تکلیف، و ولایت الهیه) را بر آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها عرضه داشتیم، آن‌ها از حمل آن سر برتافتند و از آن هراسیدند اما انسان آن را بر دوش کشید؛ او بسیار ظالم و جاهل بود (چون قدر این مقام عظیم را نشناخت و به خود ستم کرد)».
آثار امانت داری بر زندگی انسان
بر اساس روایات اسلامی متوجه می‌شویم که امانت داری اثرات بسیار مثبتی بر زندگی مادی و معنوی افراد خواهد گذاشت. توسعه رزق و روزی، جلب اعتماد سایرین، سلامتی در دنیا و آخرت، ثبات ایمان، تبعیت از امامان(ع)، تقویت روحیه شهامت و شجاعت، تأثیر بر زندگی اجتماعی از جمله این آثار است.
انتهای پیام
