تمدن‌‌سازی، آزادی دینی و تقریب میان ادیان مهم‌‌ترین آثار صلح هستند

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ سومین کنگره بین‌المللی امام علی پژوهی، امروز، ۱۴ آبان‌ماه، با حضور جمعی از اندیشمندان و علاقه‌مندان در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.

ولی‌‌الله عباسی، به عنوان یکی از پژوهشگران که مقاله وی در این کنگره برگزیده شده بود، با موضوع «صلح و اخلاق گفت‌‌وگو؛ نگاهی به صلح به مثابه مبنای اخلاق شناختی گفتگوی ادیان با تکیه بر سنت و سیره علوی» به ایراد سخن پرداخت و بیان کرد: برای پیدایی، پویایی و پایایی تمدن عوامل مختلفی وجود دارد که از جمله می‌‌توان عوامل به معرفت‎شناختی، روان‎شـناختی، جامعه‎شـناختی و اخلاق‎شـناختی اشاره کرد که نتایج هر کدام به ترتیب عبارت از عقلانیت و خردورزی، آرامش و امنیت، تعاون و همکاری و صلح و مدارا هستند.

وی در ادامه افزود: امروزه صلح و گفت‌‌وگو در دنیای جدید از اهمیت بالایی برخوردار شده که می‌‌توان دو عامل را برای آن در نظر گرفت؛ یک مورد کثرت‌گرایی دینی (جامعه‌شناختی و پدیدارشناختی) است و مورد دوم نیز عبارت از ترویج خشونت (اسلام‌ستیزی) است که این روزها جهان اسلام مبتلا به آن است.

عباسی به مسئله «صلح و مدارا در مسیحیت و اسلام» اشاره و بیان کرد: خداوند در آیه 61 سوره انفال می‌‌فرماید «وَ إِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَها» یعنی اگر دشمنان به صلح و مسالمت تمایل داشتند، تو نیز مایل به صلح باش و کار خود به خدا واگذار که خدا شنوا و داناست. همچنین امام علی(ع) نیز می‌‌فرمایند هرگز پیشنهاد صلح از طرف دشمن را که خشنودی خداوند در آن است رد مکن، که آسایش رزمندگان و آرامش فکری تو و امنیت کشور در صلح تامین می‌‌شود. 

این پژوهشگر و نویسنده تصریح کرد: در انجیل متی که یکی از اناجیل چهارگانه است نیز آمده است که «خوشا به حال صلح‌کنندگان، زیرا ایشان پسران خدا خوانده خواهند شد». اما از مقایسه این دو موردی که ذکر شد، می‌‌توان یک قاعده زرین را استخراج کرد و آن هم اینکه با دیگران آن گونه رفتار کن که دوست داری با تو رفتار کنند.

وی با اشاره به «زمینه صلح و تساهل در فرهنگ و تمدن مسیحی» بیان کرد: بسیاری از غربیان، رواج و نضج نظریات کثرت‌گرایانه (اخلاقی، دینی، سیاسی و ...) و تساهل را بر حسب تاریخ و تمدن مسیحیت درمی‌یابند و انحصارگرایی مسیحی نتیجه‌‌ای جز خشونت و نامدارایی به همراه نخواهد داشت.

عباسی با اشاره به «صلح دینی در فرهنگ و تمدن اسلامی» تصریح کرد: در حالی که خشونت و تعصب در زمینه تمدن و فرهنگ مسیحی رشد و نمو پیدا کرد، در فرهنگ اسلامی صلح و صفا و صمیمیت دارای سابقه‌ای دیرین است. اسلام دینی است که هم در ماهیت و هویتش، هم در تحقق تاریخی‌اش و حتی در تسمیه‌اش که تلمیحی است به سلم، تسلیم و اسلام، مسالمت‌جو، صلح گرا و با آستانه تحمل و رواداری بالا محسوب می‌‌شود.

این پژوهشگر و نویسنده در ادامه افزود: صلح دینی در فرهنگ امام علی(ع) را نیز باید مورد بررسی قرار داد. در عصر ایشان شرایط به گونه‌‌ای بود که کثرت‌‌گرایی فرهنگی، دینی و سیاسی حاکم بود، اما ایشان اصل را بر صلح و مدارا گذاشتند.

وی بیان کرد: از جمله مبانی صلح می‌‌توان به مبانی هستی شناختی، جهان شناختی و انسان شناختی اشاره کرد که به ترتیب هر یک از اینها وحدت وجود، عشق و محبت و کرامت انسانی را به همراه خواهد داشت. همچنین تمدن‌سازی، آزادی دینی و وحدت و تقریب میان ادیان نیز از آثار و نتایج صلح و همزیستی هستند.

عباسی در پایان سخنان خود تصریح کرد: صلح و مدارای دینی لازمه و پیامد اصولی مانند عشق و محبت، کرامت انسانی و وحدت انسان‌‌ها در اصل وجود است که هم بُعد درون دینی دارد و هم برون دینی؛ چرا که تساهل علاوه بر اینکه در تمدن‌سازی و تولید علم و نظریه‌‌پردازی در حوزه درون دینی و میان مسلمانان لازم است، در قلمرو کثرت‌‌گرایی دینی و گفت‌‌وگوی بین‌‌الادیانی نیز ضروری است. این عنصر اساسی اخلاق اجتماعی، در تمدن و فرهنگ اسلامی، به ویژه در مواجهه با تنوع و کثرت دینی و پیروان سایر ادیان، در مقاطع مختلف بروز و ظهور یافت و در دوره امام علی(ع) به دلیل پارادایم خاصی که در آن دوره حاکم بود، اهمیت مضاعفی پیدا کرد و ما شاهد مدارا و برخورد صلح آمیز امام علی در گفت‌‌وگوها و مناسبات خویش بر مبنای محبت و کرامت با پیروان سایر ادیان هستیم.