آنچه برکت را نازل می‌کند
گروه معارف ــ مفسّران بركت را به معناى خير نافع و امرى غير محسوس، اعمّ از مادّى و معنوى مى‌دانند و در روایاتی از پیامبر اعظم(ص) به راه‌هایی برای نزول برکت اشاره شده است.
كلمه «بركت»، در قرآن و حديث، دقيقاً در همان معناى لغوى، يعنى خير فراوان و بادوام به كار رفته است، در قرآن، اين كلمه و مشتقّات آن، سى و سه بار درباره آفريدگار جهان، قرآن، فرشتگان، انبيا، انسان، آسمان، زمين، كعبه، آب باران و... به كار رفته است. مفسّران بركت را به معناى خير نافع و امرى غير محسوس، اعمّ از مادّى و معنوى مى‌دانند و بين آن و نظام جارى اسباب و مسببات منافاتى نمى‌بينند، چنان‌كه معتقدند بركت، امرى نسبى و در هر چيزى به حسب هدفى است كه در آن نهفته است.
در خصوص برکت احادیث بسیاری از ائمه اطهار(ع) رسیده که در بخش اول به چند حدیث از حضرت محمد(ص) اشاره می‌شود.
برکت و آغاز کار با نام خدا
پيامبر(ص): قالَ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ... اِذا قالَ الْعَبْدُ: «بِسمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ»قالَ اللّه ُ جَلَّ جَلالُهُ: بَدَاَ عَبْدى بِاسمى، وَ حَقٌّ عَلَىَّ اَنْ اُتـَمِّمَ لَهُ اُمورَهُ و اُبارِكَ لَهُ فىاَحْوالِهِ؛ پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: خداوند فرمود: «... هرگاه بنده بگويد: بسم اللّه الرحمن الرحيم، خداى متعال مى‌گويد: بنده من با نام من آغاز كرد. بر من است كه كارهايش را به انجام رسانم و او را در همه حال، بركت دهم.
پيامبر(ص): اَحِبُّو الْمَعْروفَ وَ اَهْلَهُ فَوَالَّذى نَفْسى بِيَدِهِ اِنَّ الْبَرَكَةَ وَ الْعافيَةَمَعَهُما؛ نيكى و نيكوكاران را دوست بداريد. سوگند به آن كه جانم به دست اوست، بركت و تندرستى، با نيكى و نيكوكاران است.
پيامبر(ص): اِذا دَخَلَ اَحَدُكُمْ بَيْتَهُ فَلْيُسَلِّمْ، فَاِنَّهُ يُنْزِلُهُ الْبَرَكَةَ وَ تُؤنِسُهُ الْمَلائِكَةُ؛ هرگاه يكى از شما به خانه خود وارد مى‌شود، سلام كند، چرا كه سلام بركت مى‌آورد و فرشتگان با سلام دهنده انس مى‌گيرند.
سحرخیزی و برکت
پيامبر (ص): باكِروا طَـلَبَ الرِّزْقِ وَ الْحَوائِجِ فَاِنَّ الغُدُوَّ بَرَكَةٌ وَ نَجاحٌ؛ در پى روزى و نيازها، سحرخيز باشيد؛ چرا كه حركت در آغاز روز، [مايه] بركت و پيروزى است.
پيامبر(ص): اِنَّ لِكُلِّ امْرِىٍ ء رِزْقا هُوَ يَاْتيهِ لا مَحالَةَ فَمَنْ رَضىَ بِهِ بورِكَ لَهُ فيهِ وَوَسِعَهُ وَ مَنْ لَمْ يَرْضَ بِهِ لَمْ يُبارَكَ لَهُ فيهِ وَ لَمْ يَسَعْهُ اِنَّ الرِّزْقَ لَيَطْلُبُ الرَّجُلَ كَمايَطْلُبُهُ اَجَلُهُ؛ هر كس روزى‌اى دارد كه حتماً به او خواهد رسيد. پس هركس به آن راضى شود، برايش پُر بركت خواهد شد و او را بس خواهد بود و هر كس به آن راضى نباشد، نه بركت خواهد يافت و نه او را بس خواهد بود. روزى در پى انسان است، آن گونه كه اجلش در پى اوست.
پيامبر(ص): اَلصَّلاةُ مِنْ شَرائِعِ الدّينِ وَ فيها مَرضاةُ الرَّبِّ عَزَّوَجَلَّ وَ هِىَ مِنْهاجُالاَْنْبياءِ وَ لِلْمُصَلّى حُبُّ الْمَلائِكَةِ وَ هُدىً و ايمانٌ وَ نورُ الْمَعْرفَةِ وَ بَرَكَةٌ فِى الرِّزْقِ؛ نماز، از آيين‌هاى دين است و رضاى پروردگار، در آن است. و آن راه پيامبران است. براى نمازگزار، محبت فرشتگان، هدايت، ايمان، نور معرفت و بركت در روزى است.
برکت در جماعت
پيامبر(ص): كُلوا جَميعا وَ لا تَفَرَّقوا فَاِنَّ الْبَرَكَةَ مَعَ الْجَماعَةِ؛ با هم غذا بخوريد و پراكنده نباشيد، كه بركت با جماعت است.
پيامبر(ص): اِذا وُضِعَتِ الْمائِدَةُ حَفَّتها اَرْبَعَةُ آلاْفِ مَلَكٍ، فَاِذا قالَ الْعَبْدُ: بِسمِ اللّه ِقالَتِ الْمَلائِكَةُ: بارَكَ اللّه ُ عَلَيْكُم فى طَعامِكُم ثُمَّ يَقولونَ لِلشَّيْطانِ اُخْرُجْ يا فاسِقُ، لاسُلطانَ لَكَ عَلَيْهِمْ؛ هرگاه سفره پهن مى‌شود، چهار هزار فرشته در اطراف آن گرد مى‌آيند. چون بنده بگويد: «بسم اللّه» فرشتگان مى‌گويند: «خداوند، به غذايتان بركت دهد!» سپس به شيطان مى‌گويند: اى فاسق! بيرون شو. تو بر آنان، راه تسلّط ندارى.
زنان بابرکت
پيامبر(ص): اَعْظَمُ النِّساءِ بَرَكَةً اَيْسَرُهُنَّ صَداقا؛ با بركت‌ترين زنان، كم‌مهريه‌ترين آنان است.
پیامبر(ص): رَحِمَ اللّه ُ اَبَا الْبَناتِ، اَلْبَناتُ مُبارَكاتٌ مُحَبِّباتٌ وَ الْبَنونَ مُبَشِّراتٌ وَ هُنَّالْباقياتُ الصّالِحاتُ؛ رحمت خدا بر پدرى كه داراى دخترانى است! دختران، با بركت و دوست داشتنى‌اند و پسران، مژده آورند. دختران باقيات الصالحات (بازماندگان شايسته)اند.
راستگویی و نزول برکت
پيامبر(ص): مَنْ تَسَمّى بِاسمى يَرجو بَرَكَتى وَ يُمْنى، غَدَتْ عَلَيْهِ الْبَرَكَةُ وَ راحتَاِلى يَوْمِ القيامَةِ؛ هر كس به نام من نامگذارى كند و بركت و خجستگى مرا اميد داشته باشد، بركت به‌سوى او خواهد آمد و تا قيامت (باقى) خواهد بود.
پيامبر(ص): اِعْلَمْ اَنَّ الصِّدقَ مُبارَكٌ وَ الْكِذْبَ مَشْؤومٌ؛ بدان كه راستگويى، پر بركت است و دروغگويى، شوم.
پيامبر(ص): اِنَّ فِى الرِّفْقِ الزّيادَةَ وَ الْبَرَكَةَ وَ مَنْ يُحْرَمِ الرِّفْقُ يُحْرَمِ الْخَيْرَ؛ در مدارا، فزونى و بركت است، و هر كس از مدارا محروم باشد، از خير، محروم شده است.
پيامبر(ص) :اَلْبَرَكَةُ مَعَ اَكابِرِكُمْ؛ بركت، با بزرگان شماست.
پيامبر(ص): ما مِنْ مائِدَةٍ اَعْظَمُ بَرَكَةً مِنْ مائِدَةٍ جَلَسَ عَلَيْها يَتيمٌ؛ هيچ سفره‌اى با بركت‌تر از سفره‌اى نيست كه يتيم بر سر آن بنشيند.
پيامبر (ص): لَمّا خَلَقَ اللّه ُ الْمَعيشَةَ جَعَلَ الْبَرَكاتِ فِى الْحَرثِ وَ الْغَنَمِ؛ چون خداوند، وسايل زندگى مردم را آفريد، بركت‌ها را در كشاورزى و گوسفند قرار داد.
پيامبر(ص) :شَهْرُ رَمَضانَ شَهْرُ اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ وَ هُوَ شَهْرٌ يُضاعِفُ اللّه ُ فيهِ الْحَسَناتِوَ يَمحو فيهِ السَّيِّئاتِ وَ هُوَ شَهْرُ الْبَرَكَةِ؛ ماه رمضان، ماه خداست و آن ماهى است كه خداوند در آن حسنات را مى‌افزايد و گناهان را پاك مى‌كند و آن ماه بركت است.
تجارت بابرکت
پيامبر(ص): اَلْبَيِّعانِ بِالخيارِ ما لَمْ يَتَفَرَّقا ـ او قال: حَتّى يَتَفَرَّقا ـ فَاِنْ صَدَقا وَ بَيَّنابورِكَ لَهُما فى بَيْعِهِما وَ اِنْ كَـتَما وَ كَذِبا مُحِقَت بَرَكَةُ بَيْعِهِما؛ خريدار و فروشنده، تا از يكديگر جدا نشده‌اند، اختيار [فسخ معامله را] دارند. اگر راست بگويند و [عيب را] آشكار بگويند، داد و ستد براى هر دو، بركت خواهد داشت، و اگر [عيب را] بپوشانند و دروغ بگويند بركت دادوستدشان خواهد رفت.
پيامبر(ص): ثَلاثٌ لَو يَعْلَمُ النّاسُ ما فيهِنَّ ما اُخِذْنَ اِلاّ بِسَهْمَةٍ حِرصا عَلى ما فيهِنَّمِنْ الْخَيْرِ وَ الْبَرَكَةِ: اَلتَّـأْذينُ بِالصَّلاةِ وَ التَّهجيُر بِالجَماعاتِ وَ الصَّلاةُ فى اَوَّلِالصُّفوفِ؛ سه چيز است كه اگر مردم آثار آن را مى‌دانستند، به جهت حريص بودن به خير و بركتى كه در آن‌ها هست، به قرعه متوسل مى‌شدند: اذان نماز، شتاب به نماز جماعت و نماز در صف اول.
پيامبر(ص): مَنْ حَبَسَ عَنْ اَخيهِ الْمُسْلِمِ شَيْئا مِنْ حَقِّهِ حَرَّمَ اللّه ُ عَلَيْهِ بَرَكَةَ الرِّزْقِ اِلاّاَنْ يَتوبَ؛ هر كس چيزى از حق برادر مسلمان خود را نگه دارد [و به او ندهد]، خداوند، بركت روزى را بر او حرام مى‌كند، مگر آن كه توبه كند و جبران نمايد.
پيامبر(ص) اَلْجَماعَةُ بَرَكَةٌ وَ السَّحوُر بَرَكَةٌ وَ اِطْعامٌ مِنَ اللَّيْلِ بَرَكَةٌ. تَسَحَّرواتَزْدادوا قُوَّةً، تَسَحَّروا تُصيبُوا السُّنَّةَ، تَسَحَّروا وَ لَوْ بِجُرْعَةٍ مِنْ ماءٍ؛ جماعت، غذاى سحر و غذا دادن در شب، بركت است. سحرى بخوريد تا نيرويتان زياد شود. سحرى بخوريد تا به سنّت عمل كرده باشيد؛ سحرى بخوريد هر چند يك جرعه آب باشد.
دعوت به نیکی و نزول برکت
پيامبر(ص): لا يَزالُ النّاسُ بِخَيْرٍ ما اَمَروا بِالْمَعْروفِ وَ نَهَوا عَنِ الْمُنْكَرِ وَ تَعاوَنواعَلَى البِرِّ وَ التَّقْوى فَاِذا لَمْ يَفْعَلوا ذلِكَ نُزِعَتْ مِنْهُمْ الْبَرَكاتُ وَ سُلِّطَ بَعْضُهُم عَلىبَعْضٍ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُمْ ناصِرٌ فِى الاَْرْضِ وَ لا فِى السَّماءِ؛ تا وقتى مردم امر به معروف و نهى از منكر مى‌كنند و يكديگر را در نيكى و تقوا، يارى مى‌رسانند، در خير و نيكى‌اند، آن‌گاه كه چنين نكنند، بركت‌ها از آنان گرفته مى‌شود و بعضى بر بعض ديگر مسلّط مى‌گردند و در زمين و در آسمان، هيچ ياورى نخواهند داشت.
پيامبر(ص): صَلاةُ اللّيلِ مَرضاةٌ لِلرَّبِّ وَ حُبُّ المَلائِكَةِ وَ سُنَّةُ الاَْنْبياءِ وَ نورُالْمَعْرفَةِ وَ اَصْلُ الاْيمانِ وَ راحَةُ الاَْبْدانِ وَ كَراهيَةٌ لِلشَّيْطانِ وَ سِلاحٌ عَلَى الاَْعْداءِ وَاِجابَةٌ لِلدُّعاءِ وَ قَبولُ الاَْعْمالِ وَ بَرَكَةٌ فِى الرِّزْقِ؛ نماز شب، موجب رضايت پروردگار، دوستى فرشتگان، سنت پيامبران، نور معرفت، ريشه ايمان، آسايش بدن‌ها، مايه ناراحتى شيطان، سلاحى بر ضدّ دشمنان، مايه اجابت دعا، قبولى اعمال و بركت در روزى است.
منابع
تفسیرالمیزان، تفسیرالتحریر و التنویر،عیون اخبارالرضا، کنزالعمال، علل الشرایع، اعلام الدین، خصال، بحارالانوار، مستدرک الوسایل، تحف العقول، اصول کافی
