مرحوم رامیار؛ از توجه به منابع علمی اصیل تا احترام به سایر ادیان

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، مرتضی کریمی‌نیا، پژوهشگر حوزه مطالعات قرآنی، شامگاه گذشته، یازدهم دی‌ماه، در نشست «شب محمود رامیار» از مجموعه نشست‌های شب‌های بخارا در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: تاریخ قرآن اساساً یک عنوان غربی است و هیچ عالم مسلمانی هیچ کتابی در تدوین تاریخ قرآن به صورت تحلیلی و انتقادی تدوین نکرده است.

وی اظهار کرد: تاریخ قرآن در بین  جوامع غربی آن مرسوم بوده و به خصوص در چهار قرن اخیر رواج پیدا کرده، اما قرآن با همین شکل ظاهری فعلی در ذهن ما شکل گرفته است. غربیان که در مواجهه با کتاب مقدس خود ساختار تاریخی و منظمی را مشاهده می‌کردند، در مواجهه با قران  آشفتگی در نظرشان می‌آمد، اما متن قرآن در میان مسلمانان تاریخ‌بردار نبود و کسی اجازه نمی‌داد که برای بررسی، قرآن را شیئی در سیر تحول در ذهن خود تصور کنند.

پیشگامی در فارسی‌نویسی تاریخ قرآن

کریمی ابراز کرد: با این نگاه، کمتر کسی به تاریخ تحول نگارش، جمع‌آوری قرائات آن می‌پردازد و براساس کتاب «تاریخ قرآن» نولدکه و بر اثر ورود نگاه غربیان، کتاب‌هایی به زبان عربی در بحث تاریخ قرآن در سطح جهان اسلام نگاشته شد، اما اثر دکتر رامیار اولین تاریخ قرآنی شمرده می‌شود که به زبان فارسی در سال ۱۳۴۶ نوشته شد.

وی ضمن تمجید از کتاب «تاریخ قرآن» مرحوم رامیار اظهار کرد: در تاریخ قرآن‌نویسی به زبان فارسی از همان ابتدا قله آن شکل گرفت. وسعت منابع این کتاب رشک‌برانگیز است و کاری که مرحوم رامیار کرد با این روش بوده که سنت غربی را به خوبی شناخته و علاوه بر این، به سنت اسلامی نیز به خوبی نظر داشته است.

رامیار و شناخت شخصیت‌های تاریخی

علی درودگر، از پژوهشگران و اساتید دانشگاه، نیز با اشاره به اثر «در آستانه سالزاد پیامبر» در این نشست بیان کرد: این اثر مرحوم رامیار مشتمل بر حوادث جزیرة‌العرب به ویژه یمن در آستانه ولادت پیامبر(ص) است، یمن‌پژوهی و ارتباط یمن و ایران تا پیش از اسلام از جمله مباحثی است که در این اثر به عنوان اولین اثر به زبان فارسی در این حوزه آمده و آخرین اثر مرحوم رامیار هم بود. مرحوم رامیار با روش تحلیلی و علمی مباحث را پیش برده و این شخصیت معتقد همواره به الزامات تحقیق علمی توجه داشت، به‌طور کلی کتاب مرحوم رامیار از لحاظ محتوا، صورت‌بندی و منابع نمره بالایی کسب می‌کند. در این اثر منابع بسیار زیادی دیده می‌شود که کمتر تحقیقی به این اندازه به  این منابع توجه دارد.

درودگر ضمن تشریح بخش‌هایی از کتاب مرحوم رامیار تصریح کرد: در جنوب عربستان، سرزمین یمن به عنوان سرزمین خوشبخت شناخته می‌شد. با حمله حبشیان به یمن، نصرانیت گسترش یافت و ابرهه نقشه حمله به مکه را کشید. دکتر رامیار به شخصیت تاریخی ابرهه اشاره می‌کند که یک نیروی بزرگ بود و مورد طمع دیگران قرار گرفت. آشنایی ما مسلمانان با ابرهه در واقع حمله او به مکه است اما این حمله چون با شکست مواجه شد و ابرهه و حکومتش از بین رفتند، در تاریخ خبری از آن نیست.

وی اضافه کرد: آنچه ما از ابرهه می‌دانیم براساس منابع تفسیری است، اما به گفته رامیار ابرهه مسیحی متعصبی بود که قصد تشکیل یک گروه مسیحی را داشت تا به کمک رومیان بتواند به ایران حمله کند. با شکست فرزندان ابرهه توسط ایرانیان خدمت بزرگی از سوی ایرانیان به اسلام انجام می‌شود و قدرت مسیحیان از بین می‌رود و پیامبر اسلام با موانع کمتری روبه‌رو می‌شود. اتقان پژوهش‌های تاریخی در اثر مرحوم رامیار دیده می‌شود. ایشان در پایان اثر تاریخی خود نام سرداران ایرانی را می‌آورد که در سایه توجه زیاد به سلمان فارسی ناشناخته باقی ماندند.

توجه ویژه به موضوع وحی

منصور معتمدی، عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد، نیز ضمن تجلیل از مقام شامخ مرحوم محمود رامیار گفت: طی سال‌های ۴۶ تا ۶۲ شمسی که طبع دوم کتاب تاریخ قرآن مرحوم رامیار منتشر شد، ایشان به بازنگری، تکمیل و رفع کاستی‌های اثر خود برآمد و دغدغه اصلی مرحوم رامیار وحی و نبوت بود.

وی افزود: ما اگر به چاپ اول کتاب تاریخ قرآن مرحوم رامیار نگاه کنیم، بخش وحی را بسیار کم می‌بینیم، اما در چاپ دوم بیش از ۲۰۰ صفحه به صورت مستقیم  و غیرمستقیم به مبحث وحی پرداخته است، خط سیری که ما در این میان می‌بینیم، چاپ و نشر مقالاتی در رابطه با نبوت اسرائیلی و مسیحی است و این موضوع تطور نگاه مرحوم را میان به وحی و نبوت را نشان می‌دهد. مرحوم رامیار کسی است که این چنین جدی به منابع و پیشینه‌های این بحث توجه می‌کند و نشان می دهد که در چاپ دوم کتاب خود به وحی در عهد قدیم و جدید توجه داشته است و مطالعات جدی متون عهد جدید و قدیم را به صورت دقیق پیگیری می‌کند.

وی با بیان اینکه تحولات در چاپ دوم تاریخ قرآن مرحوم رامیار به خوبی قابل مشاهده است، گفت: ایشان برخلاف برخی افراد، متون دیگر ادیان را تحقیر نمی‌کند و آن را بدون عقل و خرد نمی‌داند، مرحوم رامیار در عنوان و نامگذاری آثار خود تواضع و فروتنی نشان می‌داد و نگرش ایشان در تدوین آثار باعث شد تا همواره به اصل منابع نه به رونوشت آن‌ها مراجعه کند.