امام رضا(ع) منشأ تحولات فرهنگی در ایران است

حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی ذاکری، مدرس حوزه علمیه خراسان و مدیرعامل مؤسسه فرق و ادیان بصائر در مشهد، در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی، درباره آثار تربیتی و معنوی که مردم در زمان پیش و پس از ورود امام رضا(ع) به ایران، با آن مواجه بودند، اظهار کرد: ورود امام رضا(ع) به ایران باعث شد که تغییر نگرشی در افراد ایجاد شود، نسبت به اسلام دیدگاه دیگری پیدا کنند و توانستند این دین را به‌گونه‌ای که باید، درک کنند و با این وجود می‌توان گفت که امام رضا(ع) منشأ تحولات فرهنگی و اعتقاداتی شد.

وی ادامه داد: حضور امام رضا(ع) در ایران موجب بروز اتفاقات بسیار زیادی شد که این اقدامات بر روی باورهای مردم تأثیر به‌سزایی داشت. در واقع این موضوع را می‌توان به سه دوره پیش از ورود امام رضا(ع) به ایران، استقرار ایشان در مرو و پس از شهادت ایشان، تقسیم‌بندی کرد که هر یک از این دوران به اندازه خود قابل تأمل و البته تأثیرگذار است.

وضعیت اسلام در ایران تا پیش از آمدن امام(ع) به ایران

ذاکری بیان کرد: پیش از ورود امام رضا(ع) به ایران، پادشاهانی بر کشور حکومت می‌‌کردند که با مردم به خوبی رفتار نمی‌کردند و در واقع با اقدامات ظالمانه‌ای که پیش گرفته بودند، به نوعی مانع از این می‌شدند که مردم بتوانند اسلام واقعی را به درستی درک کنند و اسلام را آنگونه که بود، بشناسند.

این مدرس حوزه علمیه خراسان اظهار کرد: در زمان امام علی(ع) که تنها 6 ماه خلافت کرد تا جایی که توانستند اسلام واقعی را به مردم شناساندند، اما پس از ایشان و در زمان خلافت امام حسن مجتبی(ع)، زمان مناسبی برای آشنایی مردم با اسلام و مکتب اهل‌بیت(ع) نبود و حکومت‌های ظالمانه‌ باعث شد که مردم با یک اسلام تحریف شده‌ مواجه شوند و آن را به اجبار بپذیرند.

وی اضافه کرد: این اقدامات از سوی خلفای آن زمان ادامه داشت و هریک از امامان معصوم(ع) نیز با روش‌های خود سعی داشتند که به تبلیغ دین بپردازند، اما خلفای آن زمان مانع بزرگی بر سر راه آن‌ها بودند و در حقیقت اسلام واقعی از طرف خلفا و پادشاهان آن زمان برای مردم به‌درستی معرفی نمی‌شد و در واقع آن‌ها از اسلام استفاده ابزاری می‌کردند و خود را در پشت پرده اسلام قرار می‌دادند.

ذاکری گفت: اما با ورود امام رضا(ع) به ایران اتفاقات شگفت‌انگیزی در راستای رشد باورهای معنوی مردم ایران رخ داد و ورود ایشان به کشور ما باعث شد که تغییر نگرشی در افراد ایجاد شود و نسبت به اسلام دیدگاه دیگری پیدا کنند و توانستند این دین را به‌گونه‌ای که باید، درک کنند و با این وجود می‌توان گفت که امام رضا(ع) منشأ تحولات فرهنگی و اعتقاداتی شد.

رشد باورهای دینی مردم از طریق رفتارهای محبت‌آمیز امام رضا(ع)

مدیرعامل مؤسسه فرق و ادیان بصائر در مشهد با بیان اینکه امام رضا(ع) در طول سفر خود از مدینه تا مرو با رفتاری که با مردم داشتند به رشد باورهای معنوی مردم کمک کردند و باعث شدند که مردم نیز نگاهشان را به زندگی نیز تغییر دهند، بیان کرد: ایشان در طی مسیری که از مدینه به مشهد می‌آمدند، وارد شهرهایی چون بصره، اهواز، طبس، نیشابور و در نهایت هم طوس و یا خراسان، شد و در تمام این مسیر ایشان با رفتار و سخنانی که داشتند مردم را به خود جذب می‌کردند و آن‌ها نیز با شور و اشتیاق فراوانی دورشان حلقه می‌زدند و از توصیه‌ها، سخنان و علم سرشار آن حضرت استفاده می‎کردند.

وی تصریح کرد: در واقع یکی از دلایلی که مردم به ایشان علاقه‌مند بودند و پای صحبت‌هایشان می‌نشستند، این بود که با وجود اینکه ایشان از مدینه آمده بودند، اما وارد هر شهری که می‌شدند به زبان فارسی و با همان لهجه خودشان با آن‌ها صحبت می‌کردند و این امر برای مردم جالب بود که فردی که از مدینه وارد ایران شده چگونه می‌تواند به آن زیبایی و به لهجه‌های مختلف ایران سخن بگوید.

ذاکری گفت: در طی این مسیر، موقعیت استثنایی در نیشابور به وجود آمد و زمانیکه امام رضا(ع) به نیشابور قدم گذاشتند، مردم از ایشان خواستند که حدیثی را نقل کنند و امام(ع) هم حدیث سلسلةالذهب را خواندند و فرمودند: «کلمه لا اله الا الله حصنی فمن قالها دخل حصنی و من دخل حصنی امن من عذابی»، حضرت با سفری که داشتنند، توانستند در تمام مسیر نگاه مردم را نسبت به دین اسلام تغییر دهند، آن‌ها را با اسلام ناب و واقعی آشنا کنند و در حقیقت با اقدامات مؤثر خود باورهای دینی و فرهنگ مردم را به سمت اسلام واقعی سوق دادند. در واقع می‌توان گفت که امام رضا(ع) درسفری که از مدینه به مشهد داشت، در میانه راه به هر شهری که قدم می‌گذاشت، بذر محبت و معرفت را می‌کاشت و با این کار خود، آن‌ها را به دین اسلام علاقه‌مند می‌کرد.

وی در بخش دیگری از سخنان خود به زمانی که امام رضا(ع) در مرو استقرار پیدا کرد، اشاره کرد و افزود: پس از اینکه ایشان در مرو استقرار پیدا کرد، جلسات و مناظرات خود را در مساجد مرو برگزار می‌کرد و مردم زیادی هم در این جلسات شرکت و از بیانات ایشان استفاده می‌کردند. در آن زمان به دلیل گسترش اسلام، متکلمان دیگری هم از سایر ادیان که حتی از افراد غیرمتدین هم بودند، در آنجا رفت‌وآمد و در جلسات ایشان شرکت می‌کردند، در واقع یکی از دلایلی که امام رضا(ع) به قائم آل محمد معروف شد، این بود که توانستند با تمام این افراد گفت‌وگو کنند و فرهنگ اسلام شیعی را در محفل‌های علمی خود به آن‌ها بقبولانند که این امر نیز سبب رشد معنوی و دینی اسلامی اصیل شد.

مدیرعامل مؤسسه فرق و ادیان بصائر در مشهد بیان کرد: در واقع ایشان خطبه‌های زیادی را می‌خواندند و حتی مناظرات ایشان نیز به اندازه‌ای تأثیرگذار بود که امروزه ما شاهد چاپ مناظرات ایشان هستیم، به‌گونه‎ای که تمام این مناظرات بر فرهنگ مردم ایران تأثیر بسزا و شگفت‌انگیزی داشته است و حتی امروزه نیز این تأثیر را شاهد هستیم.

وی تصریح کرد: از این رو می‌توان گفت که همواره مردم که تا این زمان می‌دانستند اسلامی وجود دارد، اما آنگونه که باید نمی‌توانستند اسلام درک کنند، از همین رو تشنه و جویای حقیقت ناب اسلام بودند و با وجود این پادشاهان نتوانسته بودند این اسلام را بشناسند و با ورود امام رضا(ع) به خراسان و اقداماتی که انجام دادند، توانستند اسلام واقعی را درک و در نهایت هم به هدف تعالی خود دست پیدا کردند.

ذاکری تأکید کرد: این یک ماهیت بی‌نظیر بود که امام رضا(ع) در طی سفر خود به هر شهری که قدم می‌گذاشت، با بیان زیبا و روش تأثیرگذاری به تبلیغ اسلام واقعی می‌پرداخت و در خصوص پیامبر(ص)، مذهب اهل‎بیت(ع) و هر آنچه که مربوط به دین بود صحبت می‌کرد، ایشان در طی سخنرانی‌های خود نیز به مسائل توحید و امامت نیز اشاراتی داشت و آن‌ها را برای مردم بازگو می‌کرد.