«شیخ مفید» یک عالم آگاه به زمان بود
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی گفت: «شیخ مفید» را می‌توان یک عالم زمان‌شناس و آگاه به زمان دانست، چرا که در آن زمان با علم، دانش و تلاش به سؤالات مردم در حوزه‌های مختلف که از شهرهای دور به دست او می‌رسید، پاسخ می‌داد و در حقیقت به‌عنوان مرجعی برای پاسخ به سؤالات از جنبه‌های گوناگون به شمار می‌رفت.
حجت‌الاسلام والمسلمین سید علی سجادی‌زاده، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی و مدرس حوزه علمیه مشهد، در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی، به مناسبت روز بزرگداشت شیخ مفید، اظهار کرد: مرحوم محمدبن نعمان‌بن عبدالسلام حارثی مذحجی عکبری معروف به شیخ مفید، یکی از شخصیت‌های برجسته شیعه در تاریخ است که در قرن چهارم سال 336 متولد شد. به گزارش مرحوم نجاشی که از شاگردان اوست ولادت ایشان را 11 ذی‌القعده سال 336 دانسته‌اند و در سال 413 هجری قمری وفات یافته است.
وی ادامه داد: مرحوم شیخ مفید علاوه بر اینکه از استعداد بسیار بالایی برخوردار بود، بسیار هم خوش‌فکر بود، زیرا آنگونه که گفته شده ایشان از سن چهار سالگی برای یادگیری درس‌های رایج آن زمان مانند قرآن و احکام و اصول دین در کلاس‌های درس حاضر می‌شد و این یادگیری‌ها تا جایی ادامه یافت که در سنین جوانی با حضور در یکی از کلاس‌ها به لحاظ هوش، دانش، تلاش و استعدادی که داشت مورد توجه یکی از اساتید آن زمان قرار گرفت و وی لقب «مفید» را برای ایشان انتخاب کرد.
این مدرس حوزه و دانشگاه با بیان اینکه شیخ مفید از عمر خود بسیار دقیق استفاده می‌کرد و تلاش‌های زیادی در حوزه‌های علمی انجام داد، گفت: این در حالی است که با توجه به علاقه زیادی که به مطالعه، تدریس و نوشتن داشت موفق شد آثار متعددی را در رشته‌های مختلف علوم اسلامی، مباحث کلام و اعتقادی، تاریخ اسلام، تاریخ زندگی ائمه(ع) و به ویژه رشته فقه که یکی از رشته‌های مهم به شمار می‌رود و در حقیقت یکی از رشته‌هایی است که همیشه مورد نیاز جامعه بوده و همچنان هم جامعه ما به این رشته نیاز دارد از خود به یادگار بگذارد.
سجادی‌زاده بیان کرد: درباره مبحث فقه نیز می‌توان به کتاب «المقنعه» اشاره کرد که یکی از مهم‌ترین کتاب‌های جامع و ماندگار ایشان است و همچنان هم به عنوان یک منبع و مرجع بزرگ فقهی برای علما محسوب می‌شود. علاوه بر این اثر نیز می‌توان از کتاب «الارشاد فی معرفه حجج‌الله علی‌العباد» که درخصوص زندگی چهارده معصوم(ع) است یاد کرد. همچنین در مباحث اصول فقه و کلام نیز کتاب‌های متعددی از ایشان باقی مانده است.
وی زمان شناس بودن و آگاه و آشنا بودن به زمان را یکی از ویژگی‌های شخصیتی شیخ مفید دانست و اظهار کرد: با توجه به اینکه در آن زمان ارتباطات مانند امروز نبود، اما شخصیت و جایگاه ایشان به گونه‌ای بوده که از شهرها و ولایت‌های مختلف جهان اسلام آن زمان از ایشان سؤالات دینی زیادی را می‌پرسیدند و شیخ مفید نیز به تمام آن‌ها پاسخ می‌داد که در این میان می‌توان به پاسخ‌های دینی طبریه، سرویه، شیرازیه، نوبنجانیه، نیشابوریه و.... اشاره کرد و این پاسخگویی‌ها تا جایی تداوم یافت که گاهی پاسخ این سوالات در قالب رساله و یا کتاب به چاپ می‌رسیده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، افزود: همواره شیخ مفید یکی دیگر از موفقیت‌های علمی که طی نزدیک به 76 سال عمر خود به دست آورد این بود که در مسئله امامت از اطلاعات علمی زیادی برخوردار بود و سؤالات زیادی از ایشان پرسیده می‌شد و مکرراً به آن‌ها پاسخ می‌داد، به گونه‌ای که موفق شد کتاب‌های متعددی را در این زمینه بنویسد. علم ایشان تا حدی بود که در حوزه شبهات و همچنین در مباحث فلسفی نیز عالمی حاذق بود، زیرا اگر فلاسفه آن زمان با مشکلاتی مواجه می‌شدند می‌توانست پاسخگوی آن‌ها باشد و مشکلاتشان را حل و فصل کند.
سجادی‌زاده با بیان اینکه شیخ مفید توانست شاگردانی همچون شیخ طوسی، سید مرتضی، سید رضی و شخصیتی مانند نجاشی را تربیت کند، اضافه کرد: از این رو باید شیخ مفید را یک عالم اهل تدریس، مناظره و اهل قلم دانست، به گونه‌ای که حدود 200 اثر از ایشان چاپ شده که تعداد قابل توجهی از این آثار به جا مانده و در دسترس دانشمندان امروزی قرار گرفته است.
شیخ مفید، پایه‌گذار مکتب فکری و معنوی شیعه
وی بیان کرد: با توجه به اینکه در آن زمان علوم مختلفی که جامعه اسلامی و بشری به آن نیاز داشت و به ویژه در پایه‌گذاری مباحث اعتقادی و کلامی و در ارتباط با مبحث مهمی مانند اعجاز قرآن که معجزه‌ای جاوید برای بشر بوده و همچنان هم هست؛ عالمی برجسته به شمار می‌رفت، به همین جهت ایشان به عنوان پایه‌گذار مکتب فکری و معنوی شیعه دانسته شده است.
این استاد حوزه و دانشگاه در بخش دیگری از این گفت‌وگو به سیاست‌های زمان شیخ مفید نیز اشاره کرد و گفت: در قرن چهارم، حکومتی شیعی خلافت بنی عباس در ایران و عراق تشکیل شد، اما به دلیل اینکه خلفا به ظاهر بود که خلافت می‌کردند و قدرت در حقیقت در دست آل بویه بود و آل بویه نیز همانند هر سلسله شیعه دیگری هنگامی‌که قدرت در دستشان بود زمینه را برای انجام اقدامات خود فراهم می‌کردند، به گونه‌ای که در حکومت آل‌بویه چه اهل تسنن و چه شیعه همگی آزاد بودند و به دلیل اینکه منطق شیعه توسط افرادی مانند شیخ مفید و سید مرتضی منطق قوی بود، افراد قابل توجهی شیعه شدند. برای مثال در بغداد که به عنوان مرکز خلافت انتخاب شده بود، گفته شده که هزاران نفر به برکت تعالیم، تداریس و مناظرات شیخ مفید، به مذهب شیعه روی آورده بودند.
سجادی‌زاده تصریح کرد: البته افرادی بودند که در این میان نمی‌توانستند چنین اتفاقاتی را تحمل کنند و بر همین اساس درگیری‌هایی را ایجاد می‌کردند، اما با این وجود، به هر حال حکومت شیعه آل‌بویه باعث شد که بستری برای بحث‌های آزاد و به تعبیر امروزی کرسی‌های آزاد اندیشی، ایجاد شود و برای شخصیتی علمی مانند شیخ مفید و شاگردان ایشان زمینه‌ای فراهم شد که بنیان‌های شیعه که بر اساس تعالیم اهل بیت(ع) استوار بود، استوارتر شود و این آثار اکنون پس از هزار سال همچنان جاودان بماند و به عنوان منبعی برای علما محسوب شود.
وی تأکید کرد: از این رو می‌توان گفت که افراد چه حوزی‌ها و چه افراد دیگر در هر زمانی که به تحصیل علم می‌پردازند باید به تناسب نیازهای زمان از منابع و مراجع قدیم استفاده کنند تا بتوانند از این طریق پاسخگوی نیازهای زمان خود باشند، چرا که هنر افراد تحصیل‌کرده این است که بتوانند از نردبان ترقی که دیگران در گذشته برای آن‌ها ایجاد کرده‌اند استفاده کرده و با زبان، بیان و هنر امروز به نسل فعلی منتقل کنند.
انتهای پیام
