اجرای ۴۸۰ پروژه عمرانی، تاسیساتی و هنری در حرم رضوی

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی و به نقل از آستان نیوز، محمد مهدی برادران، مدیر عالی حرم مطهر رضوی در خصوص اینکه مسئولیت ساخت و سازهای داخل حرم دقیقاً بر عهده چه بخشی است بیان کرد: با ابلاغ ساختار جدید آستان قدس و ایجاد مدیریت عالی حرم، در مدیریت‌های داخلی حرم مطهر هم تغییراتی ایجاد شد. در ساختار قبلی، بخشی به نام معاونت فنی و نگهداری وجود نداشت، بلکه آنچه بود در قالب سازمان حریم حرم تعریف شده بود، اما در ساختار جدید، معاونت فنی و نگهداری حرم شکل گرفت و ملزم به پیگیری همه امور فنی و عمرانی داخل حرم شد و مدیریت جامع‌تری نسبت به گذشته شکل گرفت تا برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌ها و پروژه‌ها منسجم‌تر و متوازن‌تر شود. البته در این اقدامات، مجموعه‌های دیگری هم نقش مؤثر و کمک شایانی داشتند؛ از جمله مدیریت روشنایی معاونت خدمات زائرین، شرکت آرایه‌های معماری رضوی، مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس و بسیاری از پیمانکاران.

 وی افزود: پروژه‌های تعریف شده بسیاری وجود داشت که شاید حتی برخی از آن‌ها بیش از 10 سال قبل توسط معاونت اماکن متبرکه به عنوان پروژه‌های مورد نیاز برای میزبانی بهتر از زائران اعلام شده بود، اما به دلایلی از جمله حضور گسترده زائران و نبود فرصت مناسبی که اماکن متبرکه خالی  و خلوت باشد، معطل مانده بود. البته دلایل خاص اداری، کامل نبودن مطالعات برخی طرح‌ها، همخوانی نداشتن با معماری حرم و مسایلی از این دست هم از جمله دلایل معطل ماندن طرح‌ها بود.

برادران ادامه داد: با شیوع کرونا و محدودیت‌هایی که در سراسر کشور از جمله اماکن متبرکه و حرم مطهر رضوی ایجاد شد، اگرچه این اتفاق برای همه خادمان امام رضا(ع) تلخ و ناگوار بود، اما مانع از خدمت‌رسانی نشد و برای آن برنامه‌ریزی کردیم تا بتوانیم حداکثر استفاده را از دوره خلوت تر شدن موقت حرم مطهر ببریم. جلسات متعددی با موضوع بازسازی حرم برگزار شد و از متخصصان و هنرمندان برجسته و با تجربه کشور در این جلسات دعوت کردیم. همزمان در مرکز ارتباطات و رسانه آستان قدس نیز یک تیم مستندسازی فعال شد تا  بتوان تمامی اقدامات را به عموم زائران و مجاوران گزارش بدهیم.

مدیر عالی حرم مطهر رضوی ابراز کرد: چارچوب کلی و خط و معیاری که برای پروژه‌های تعریف شده شامل هنر فاخر هنر معنویت گراست؛ هنر و معماری در حرم مطهر با همین نگاه، انعکاسی از معنویت و متاثر از قدسیت مضجع نورانی حضرت است و در این جهت چند خط مشی مهم مورد توجه ما بود.

وی افزود: خط مشی نخست ما توجه به منویات مقام معظم رهبری در زمینه حفظ معماری حرم مطهر بود که در حکم انتصاب تولیت آستان این موضوع به عنوان یک تکلیف ابلاغ شده است. خط مشی دوم، بهره‌گیری حداکثری از فرصت ایجاد شده به خاطر کرونا بود تا بتوانیم در زمان محدودی که در اختیار داریم بیشترین بازدهی و نتیجه را داشته باشیم. خط مشی سوم هم این بود که اصلاحات زیرساختی و ضروری را انجام دهیم، مثالش هم اینکه مجبور شدیم حتی سیم کشی داخل روضه منوره را تغییر دهیم و یا در نقاطی کارهایی برای استحکام بنا داشته باشیم. چهارمین نکته مهم این بود که هدایت و راهبری این اقدامات توسط شخص تولیت معزز انجام می‌گرفت.

برادران اضافه کرد: ممکن است به دلیل حفظ معماری قدیمی، زائران متوجه بسیاری تغییرات و مرمت‌های انجام شده در حرم نشده باشند که البته این همان خواست و نیت ما بود که خوشبختانه محقق شده و با وجود اجرای پروژه‌های متعدد، حرم مطهر در چشم و ذهن زائران به همان شکل همیشگی باقی مانده است، اما با کمی دقت و ریزبینی می‌توان متوجه این اقدامات شد. متخصصان امر به خوبی متوجه گستردگی این کارها می‌شوند، اما طبیعتا ممکن است بسیاری از زائران به دلیل اینکه ما به عمد تغییری در معماری‌های حرم ایجاد نکرده‌ایم، متوجه برخی کارها نشوند. نکته جالبی که باید در اینجا به آن اشاره کنم این است که در این عملیات عمرانی، تعدادی آثار تاریخی هم پیدا شد که به موزه حرم رضوی منتقل کردیم تا این گنجینه تاریخی، پربارتر شود.

مدیر عالی حرم مطهر رضوی در خصوص تغییراتی که در حرم مطهر انجام شده بیان کرد: کار از ضریح مطهر آغاز شد و تا جزئی‌ترین بخش‌های اماکن پیش رفت. تعمیرات اساسی گنبد مطهر حدود 45 روز زمان برد، سرداب مقدس، ضریح مطهر، روضه منوره، رواق‌های منتهی به روضه منوره، نقطه نقطه رواق‌ها و صحن‌ها، همه درب‌های چوبی که داخل روضه منوره دیده می‌شود تغییر پیدا کرد و حجم گسترده‌ای از فعالیت‌های عمرانی هم در مسجد گوهرشاد انجام شد. تمام گنبد مطهر در 45 روز به صورت اساسی تعمیر و بهسازی شد.

وی ابراز کرد: ما حدود 300 امریه عمرانی از سوی تولیت داشتیم و حدود 480 پروژه تعریف شد که برخی پروژه‌های خیلی بزرگی بود. مثلاً تغییر رنگ درب‌های صحن بعثت یکی از پروژه‌های بزرگ بود که حدود دو ماه به شکل شبانه‌روزی و در سه شیفت انجام می‌شد و در هر شیفت هم 70 نفر مشغول کار بودند. در کنار آن پروژه‌های کوچک متعددی مثل بازسازی آیینه کاری‌ها و کاشی‌کاری‌های آسیب دیده هم داشتیم که انجام شد. یکی از کارهای اساسی مربوط به روضه منوره و تغییرات اساسی مورد نیاز در آن بود.

برادران در خصوص اولویت‌بندی پروژه‌ها گفت: اولویت اول ما ضریح مطهر بود؛ دلیلش هم این بود که در سازه‌های ضریح مطهر به دلیل شست‌وشوهای انجام شده در طول زمان و درز کردن آب، اشکالات و آسیب‌هایی به وجود آمده بود که باید ترمیم می‌شد. میله‌های فلزی استفاده شده در ضریح دچار آسیب شده بود. شواهد و مستندات هم نشان می‌داد که اگر مرمت آن با تاخیر صورت گیرد، امکان بروز حادثه در زمان حضور جمعیت در اطراف ضریح، وجود دارد. با مشاهده مستندات متوجه حساسیت این موضوع شدیم، از این حیث برای خودمان هم عجیب بود که گویی در آن ایام حرم رضوی بسته شد تا ما فرصت ترمیم ضریح را داشته باشیم و این قطعا یکی از عنایات خود امام رضا(ع) بود. بنابراین با محوریت ضریح مطهر کار را شروع کردیم که خوشبختانه اقدامات بسیار خوبی انجام شد.

مدیر عالی حرم مطهر رضوی ادامه داد: بعد از ضریح مطهر، به سراغ تغییر آئینه‌ها رفتیم که البته جا دارد عرض کنم این کار توسط معاون سابق اماکن متبرکه آغاز شده بود و آئینه کاری حدود 300 نقطه از روضه منوره و رواق‌های متصله را تغییر دادیم. در این 10 ماه حدود 150 استادکار به صورت روزانه در حرم مشغول بودند و حجم کار عظیمی اعم از گچ‌کاری، بنایی، سنگ‌کاری، سنگ‌سابی، سیم‌کشی، نورآرایی، خطاطی، نجاری، نقاشی، آئینه‌کاری، کاشی‌کاری، طلاکاری، نقره کاری، شیشه‌بری و... انجام شد. البته مثل همیشه عده زیادی از این افراد داوطلبانه پای کار آمدند و حتی هزینه مواد اولیه مورد نیازشان را هم خودشان تأمین کردند. برخی از این کارها هم خیلی تخصصی و زمان‌بر بود.

وی اظهار کرد: همچنین  برخی از آثار و جواهرات اهدایی به حرم مطهر که در حادثه بمب‌گذاری و انفجار حرم مطهر آسیب دیده بود و مدت‌ها در خزانه آستان قدس نگهداری می‌شد، طی همین پروژه ترمیم و دوباره در محل سابق نصب شد.

برادران افزود: خط مشی اصلی ما توجه به منویات رهبر معظم انقلاب درباره حفظ معماری حرم بود و بر همین اساس استانداردهایی که ما در حرم مطهر برای خودمان تعیین کرده‌ایم، فراتر از استانداردهای میراث فرهنگی است و به آن پایبندیم. با این وجود در کارگروهی که برای اجرای این پروژه‌ها تشکیل دادیم، از سازمان‌ها و مجموعه‌های مرتبط هم دعوت کردیم.

مدیر عالی حرم مطهر رضوی ادامه داد: احیای توحیدخانه حرم هم یکی از کارهای مهمی بود که تحسین کارشناسان میراث فرهنگی را نیز به همراه داشت. این فضا متعلق به بیش از 170 سال قبل است که در 60 سال اخیر تقریباً به طور کامل محو شده بود، اما توسط هنرمندان مرمت، احیاء شد و نکته مهم دغدغه تولیت معزز بود که بارها از روند اجرای این پروژه بازدید فرمودند.

وی  در خصوص اقدامات در خصوص نورآرایی ضریح  گفت: کار نورآیی ضریح بخاطر حساسیت و اهمیتی که داشت، توسط یک کارگروه تخصصی دنبال شد تا نوری اختصاصی و متناسب با فرهنگ دینی، تاریخچه ضریح و محیط روضه منوره آماده شود. با توجه به این که تاکید داشتیم باید از بهترین و با کیفیت‌ترین امکانات و تجهیزات برای نورآرایی ضریح استفاده شود، دوستان فنی ما به این نتیجه رسیده بودند که از لامپ‌های ال.ای.دی آلمانی استفاده شود، اما قبل از اجرای این تصمیم یکی از خادمیاران ما که در بخش ویلچر خدمت می‌کردند، برای تامین لامپ‌های ال.ای.دی با کیفیت اعلام آمادگی کرد و در نهایت تصمیم این شد که از توان داخلی برای تامین ال.ای.دی‌های داخل ضریح استفاده شود.

برادران تصریح کرد: البته از ظرفیت وقف و نذر هم  در این روند  استفاده شده و بخشی از این کارها به‌صورت سازمانی و بخشی نیز توسط پیمانکاران بیرونی و برخی هم با محوریت و مسئولیت هنرمندان مجموعه آستان قدس رضوی انجام شده است. برخی از هنرمندان و متخصصان که در احیای حرم کنار ما بودند، خودشان بانی این کار بودند؛ مثلاً در حوزه شیشه یکی از کارخانجات بزرگ، تامین تمام شیشه مورد نیاز ما را به صورت رایگان تقبل کرد. به بهانه این مرمت‌ها پیوند ما با خیرانی که قصد مشارکت در پروژه‌های داخل حرم را داشتند هم نظام‌مند شد و در حال حاضر شکل خوبی به خود گرفته است و با همت مردم، بخش قابل توجهی از هزینه‌های بازسازی، از محل مشارکت خیران و واقفان استفاده شد.