خانه مشکاتیان در آتش بی‌مهری سوخت + عکس

بنای خانه استاد پرویز مشکاتیان متعلق به دوران پهلوی اول بود و با توجه به تزئینات آجرکاری و سقف‌های چوبی، به لحاظ معماری ارزش خاصی داشت، اما اکنون در سایه بی‌مهری و کم‌توجهی جز تلی از خاک چیز دیگری از آن باقی نمانده است.

محمداسماعیل اعتمادی، رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیشابور در همین خصوص در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی، اظهار کرد: هر چند هدف ما بر حفظ بنای خانه پدری استاد مشکاتیان بود، اما میراث فرهنگی در این میان تنها مانده بود و دیگر دستگاه‌های متولی همراهی نکردند.

وی ادامه داد: اگرچه قرار بود بنا تبدیل به موزه موسیقی یا خانه هنرمندان شود، اما در این خصوص برخی دستگاه‌ها مانند انجمن موسیقی و اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی که متولی اصلی بودند و یا شورا و شهرداری که براساس دستورالعمل‌ها باید بودجه‌های خاصی را برای این کار اختصاص می‌دادند، همراهی نکردند.

اعتمادی بیان کرد: علی‌رغم اینکه برای حفظ بنا با شورا و شهرداری مکاتبات بسیاری داشتیم، اما شاید به‌دلیل مشکلات مالی، شهرداری خیلی ورود جدی در این خصوص نداشت و کوتاهی صورت گرفت که اگر اهتمام جدی برای تملک خانه پدر استاد مشکاتیان در بین شهرداران قبلی بود هیچ‌گاه این اتفاق نمی‌افتاد و می‌توانستیم یک جاذبه بسیار خوب فرهنگی و گردشگری به دیگر آثار اضافه کنیم.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیشابور تصریح کرد: با توجه به اینکه نیشابور به شهر کوچه‌باغ‌ها معروف است، از این‌گونه خانه‌های تاریخی و قدیمی در شهر نیشابور بسیار داریم و حتی تاکنون چندین خانه به ثبت آثار ملی رسیده است، اما اگر بخواهیم به آن‌ها هم بی‌توجه باشیم قطعاً بلایی مانند خانه استاد مشکاتیان بر سرشان خواهد آمد.

وی گفت: سیاست سازمان میراث فرهنگی به‌گونه‌ای نیست تا تمامی آثاری که ثبت ملی می‌شوند را خریداری و تملک کند؛ برای احیا و تغییر کاربری این بناها سرمایه‌گذار بخش خصوصی و یا شهرداری که توان مالی بهتری دارند باید ورود پیدا کنند.

اعتمادی تصریح کرد: به رغم اینکه در حفظ بنا با شهرداری شهر نیشابور مکاتبات متعددی داشتیم و حتی شورای شهر، تملک خانه پدر مرحوم استاد پرویز مشکاتیان را به تصویب رساند، اما اقدامی صورت نگرفت و از سویی چون مالکان جدید کارشان ساختمان‌سازی است و مبالغ بسیاری برای صدور پروانه‌های ساختمانی و عوارض به شهرداری بدهکار هستند پیشنهاد شد تا از طریق تهاتر بدون اینکه مالکان وجهی پرداخت کنند شهرداری این بنا را تملک کند.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیشابور بیان کرد: متأسفانه مذاکرات شهردار وقت بر روی مبلغ ملک با صاحبان آن به نتیجه نرسید، در صورتی که اگر آن زمان به توافق می‌رسیدند هیچ‌کدام از این اتفاقات برای خانه پدر مرحوم استاد پرویز مشکاتیان نمی‌افتاد.

وی ادامه داد: با توجه به اینکه استاد پرویز مشکاتیان یک هنرمند سرشناس در رشته موسیقی بود تلاش داشتیم تا این مکان به موزه موسیقی یا خانه هنرمندان تبدیل شود، اما به نتیجه نرسید.

اعتمادی مطرح کرد: علی‌رغم اینکه بسیاری از کشورها خانه‌های مفاخر و مشاهیر خود را تبدیل به موزه می‌کنند، اما در ایران هنوز این فرهنگ به‌طور کامل جا نیفتاده و برخی از اشخاص هنوز به ارزش این خانه‌ها پی نبرده‌اند.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیشابور گفت: بدون شک تبدیل خانه‌های چنین افراد مشهوری می‌تواند منجر به جذب گردشگر شود، اگرچه می‌شد با انجام کارهای فرهنگی در این خانه نسبت به حفظ و احیای آن اقدام کرد، اما متأسفانه این موضوع جدی گرفته نشد.

وی افزود: هر چند قدمت بنای پدر مرحوم استاد پرویز مشکاتیان مربوط به دوره پهلوی اول بود، اما به لحاظ معماری، تزئینات آجرکاری و سقف‌های چوبی ارزش خاصی داشت.

اعتمادی با بیان اینکه امیدواریم شورا و شهردار جدید برای تملک این بنای ارزشمند و فاخر ورود جدی داشته و آن را تبدیل به یک مرکز فرهنگی کنند، اظهار کرد: با توجه به اینکه خانه پدر مرحوم استاد پرویز مشکاتیان در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده، حتی اگر به‌طور کامل هم تخریب شود باید برابر مقررات ضوابط شورای عالی معماری و شهرسازی ایران و همچنین ضوابط و دستورالعمل‌های میراث فرهنگی در رابطه با بناهای تاریخی ثبتی به‌صورت عین به عین مجدداً بازسازی شود.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیشابور تصریح کرد: با توجه به نامه‌ای که به‌صورت کتبی به شهرداری ارسال شده اگر مالکان تقاضای صدور پروانه کنند فقط به‌صورت عین به عین می‌توانند مجوز بدهند، همچنین نقشه‌ها باید به تأیید شورای فنی میراث فرهنگی برسد تا دقیقاً همانند قبل با همان متراژ بازسازی شود.

وی بیان کرد: اگرچه مالک تلاش می‌کند تا این بنا را از ثبت میراث فرهنگی خارج کند که در همین خصوص به دیوان عدالت اداری شکایت کرده، اما به جد پیگیر هستیم تا خروج خانه از ثبت ملی اتفاق نیفتد.

اعتمادی با بیان اینکه صاحبان ملک این مکان را با هدف تخریب و احداث برج خریداری کرده‌اند، یادآور شد: به رغم اینکه این بنا سال گذشته به ثبت آثار ملی رسیده بود، اما در 14 خرداد همان سال با لودر این مکان را تخریب کردند و زمانی که توانستیم جلوی فعالیتشان را بگیریم 80 درصد ساختمان از بین رفته بود.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیشابور با اظهار تأسف از اینکه همان 20 درصد باقی مانده در آتش‌سوزی امسال از بین رفت، گفت: اگرچه از این افراد برای تخریب بنا شکایت کردیم، اما در دادگاه بدوی و تجدیدنظر به خاطر اینکه مجرم بودنشان به تأیید نرسید رأی به نفع آن‌ها صادر شد، اما با توجه به اینکه بنا به ثبت ملی رسیده باید تابع ضوابط و مقررات میراث فرهنگی باشند.

وی بیان کرد: با توجه به اینکه براساس اعلام کارشناسان سازمان آتش‌نشانی نیشابور آتش‌سوزی اخیر خانه پدر مرحوم مشکاتیان عمدی بوده قطعاً تا شناسایی و دستگیری مقصران اصلی توسط نیروی انتظامی پیگیر موضوع خواهیم بود.

خانواده استاد مشکاتیان اولین مقصر این ماجراست

در ادامه احمد همت‌آبادی از اعضای شورای شهر نیشابور در گفت‌وگو با ایکنا با اظهار تأسف از آتش‌سوزی عمدی خانه پدری استاد پرویز مشکاتیان، گفت: سال 97 اولین جلسه در خصوص تعیین تکلیف خانه پدری استاد مشکاتیان در شورای شهر با حضور خانواده این مرحوم تشکیل شد و همان زمان اعلام کردند که قصد فروش این ملک را دارند.

وی تصریح کرد: اگرچه نظر ورثه بر این بود تا شهرداری این ملک را خریداری کند و سپس نسبت به تبدیل آن برای موزه موسیقی اقدام شود، اما به‌دلیل مشکلات مالی شهرداری توان خرید این خانه را به‌صورت نقدی نداشت.

عضو شورای شهر نیشابور با بیان اینکه آن زمان ملک بیش از یک میلیارد تومان قیمت‌گذاری شده بود، مطرح کرد: همان زمان خانواده مرحوم پرویز مشکاتیان اعلام کردند که اگر شهرداری این ملک را خریداری نکند به ناچار آن را به افراد دیگری خواهند فروخت.

وی گفت: با توجه به اینکه ملک توسط شهرداری خریداری نشد و از سویی چون خود خانواده هم برای این بنا به نوعی ارزش قائل نبودند ملک را به یک بسازبفروش فروختند. اگرچه از خانواده این مرحوم انتظار بود تا ملک را نفروشند، اما چون صاحب آن بودند تصمیم نهایی را خود آن‌ها می‌گرفتند و زمانی که متوجه شدیم خرید و فروش انجام شده از سوی میراث فرهنگی و شهرداری ابلاغ‌های لازم برای مالک جدید صادر شد که براساس آن اجازه تخریب و ساخت‌وساز را نخواهند داشت.

همت‌آبادی اظهار کرد: علی‌رغم صدور این ابلاغیه در سال گذشته، به‌دلیل ناهماهنگی که آن زمان بین مدیریت شهری اتفاق افتاد مالک توانست با دریافت مجوز خاک‌برداری از شهرداری در یک روز تعطیل اقدام به تخریب ملک کند، اگرچه جلوی ادامه آن گرفته شد، اما 70 تا 80 درصد بنا از بین رفته بود.

عضو شورای شهر نیشابور گفت: آن زمان به مالک اخطار و ابلاغ شد که به‌عنوان یک مجموعه فرهنگی و دارای ارزش تاریخی حق تخریب ملک را ندارند و به هیچ عنوان مجوزی برای ساخت صادر نخواهد شد. اگرچه جلوی تخریب گرفته شد، اما همچنان مالک معترض است و در این خصوص شکایتی را از میراث فرهنگی و مدیریت شهری انجام داده است.

همت‌آبادی بیان کرد: با توجه به اینکه این بنا پس از تخریب متروکه بوده و دیوار هم نداشت و به مکانی برای معتادان و ولگردان تبدیل شده بود به همین خاطر برای رفع این مشکل، شهرداری نیشابور اقدام به دیوارکشی در ضلع شرقی این مکان کرد، اما متأسفانه چند هفته‌ای از دیوارگذاری نمی‌گذشت که آتش‌سوزی اخیر اتفاق افتاد و تمام بقایای باقی مانده از ملک از بین رفت.

وی ادامه داد: با توجه به اینک ملک ثبت ملی شده است به هیچ عنوان مجوزی برای ساخت و ساز صادر نخواهد شد، مگر اینکه مجامع قانونی و حقوقی اعلام کنند مالک حق ساخت و ساز دارد و شهرداری را مکلف به صدور مجوز کنند.

عضو شورای شهر نیشابور با تأکید بر اینکه این بنا به‌عنوان یک اثر فرهنگی و تاریخی باید مجدد احیا شود، گفت: معتقدم هر کسی در این خصوص به میزان سهم خود کوتاهی کرده است.

وی خانواده استاد مشکاتیان را اولین مقصر در این ماجرا دانست و بیان کرد: با توجه به اینکه خانه پدری استاد مشکاتیان برای همه شهروندان نیشابوری ارزش تاریخی و فرهنگی داشت قطعاً برای خود آن‌ها باید بیشتر این ارزش را می‌داشت و برای حفظ آن تلاش می‌کردند.

همت‌آبادی افزود: اگرچه فروش خانه حق آن‌ها بود و این اختیار را داشتند، اما باز هم سهم خودشان را در حفظ این بنا انجام ندادند و در این خصوص کوتاهی کردند، از سویی میراث فرهنگی هم باید زودتر این خانه را شناسایی و به ثبت ملی می‌رساند که در این خصوص آن‌ها هم کوتاهی کردند و متأسفانه بعد از تخریب به دنبال ثبت آن رفتند.

وی بیان کرد: شهرداری هم به‌عنوان متولی مدیریت شهری باید زودتر این‌گونه خانه‌ها را شناسایی و شناسنامه‌دار می‌کرد و در ادامه به دنبال مصوباتی می‌رفتند تا از بروز این‌گونه اتفاقات  جلوگیری شود.

اگرچه نیشابور یکی از غنی‌ترین مجموعه‌های بافت تاریخی کشور را دارد، اما در سال‌های اخیر به‌دلیل برخی مشکلات و بی‌توجهی تمامی متولیان، این سازه‌ها در حال نابودی هستند. بدون شک خانه مشکاتیان نخستین خانه فرهنگی و تاریخی نیشابور و دیگر شهرهای خراسان رضوی نیست که به چنین سرنوشتی دچار شده است و آخرین خانه هم نخواهد بود. پیش از این نیز خانه استاد معمارباشی در خیابان رازی و خانه تاریخی رئیس التجار در خیابان اسدآبادی شمالی نیشابور در غفلت مسئولان تخریب شد.

همه ما دوستدار حفظ میراث و تاریخ شهر و کشورمان هستیم، اما پیش از هر چیز می‌طلبد قوانین مدونی برای حفظ بناهای تاریخی تعریف شود و متولیان حوزه میراث فرهنگی و به‌خصوص مدیریت شهری اعتباراتی در خور تاریخ و میراث ایران زمین، برای خرید و نگهداری بناهای تاریخی در نظر بگیرند تا هر روز شاهد از بین رفتن هویت و تاریخ این مرز و بوم نباشیم.