اهتمام به مناسک محرم مانع توجه به پیام‌های عاشورا نشود

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، سیدعلیرضا واسعی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشکده اسلام تمدنی، شامگاه گذشته 15 مردادماه در هشتمین نشست از سلسله نشست‌های حسینیه مجازی با موضوع «امام حسین(ع) به مثابه الگو» اظهار کرد: در حیات اجتماعی ما شیعیان به ویژه در دهه‌های اخیر به واسطه پشتوانه‌های قوی مراسم و مناسک ایام محرم، امام حسین(ع) از الگو بودن خود فاصله گرفته و به بیان دیگر نیز الگوبودگی آن حضرت برای ما پیروان تا حدی دچار ابهام شده است. به همین دلیل اینگونه به نظر می‌رسد که خداوند امام حسین(ع) را واسطه‌ای قرار داده است تا ما از طریق ایشان به پاداش‌هایی دست پیدا کنیم، شفاعت شویم و بهشتی را نیز به دست آوریم.

وی عنوان کرد: بی‌گمان چنین است که پیروی از امام حسین(ع) انسان را از آتش جهنم دور خواهد کرد و مهم‌تر از آن نیز پیروی از آن امام بزرگوار یک زندگی متعالی و ارزشمندی را در همین دنیا برای ما فراهم خواهد کرد. این در حالی است که همه ما می‌دانیم که زندگی این دنیایی ارزش و اصالت دارد که اگر ارزش و اصالت نداشت خداوند این همه پیامبران و رهبران بزرگ را برای آدمیان نمی‌فرستاد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشکده اسلام تمدنی بیان کرد: در حقیقت همه پیامبران آمده‌اند تا این زندگی ارزشمند را به گونه‌ای ساماندهی کنند تا آدمیان به بیراهه کشیده نشوند و این زندگی به امور زشت و پلید آلوده نشود و در نهایت یک زندگی انسانی شکل گیرد که امام حسین(ع) نیز از این ویژگی برخوردار بودند.

ساماندهی زندگی انسان‌ها؛ بیشترین دغدغه امام حسین (ع)

واسعی اظهار کرد: بیشترین دغدغه‌ای که امام حسین(ع) در زندگی خود داشتند این بود که زندگی همه آدمیان در این دنیا ساماندهی شود و یا به بیان دیگر بر مبنای الگوهای صحیح و مطلوب پیش رود. البته برای شناسایی این الگوها و برای فهم آموزه‌های حسینی در خصوص یک زندگی سالم و صحیح انسانی مطالب فراوانی می‌توان گفت، اما در اینجا بر پایه پاره‌ای از گفتارهای آن حضرت به سه مورد اشاره می‌کنم که به نظر من این سه مورد در اولویت دغدغه‌های آن حضرت قرار داشته است.

وی خاطرنشان کرد: همانگونه که می‌دانیم از روزی که امام حسین(ع) طبق خواسته یزید عمل نکردند و به او جواب«نه» را دادند، وارد یک مرحله جدیدی از زندگی شدند، اما زندگی آن حضرت محدود به این دوره کوتاه نمی‌شود. از این‌رو برای اینکه ما بدانیم امام چگونه نگاهی به زندگی داشتند و چگونه به جامعه، حکمرانان و علما می‌نگریستند  می‌بایستی که ادوار مختلف زندگی امام حسین(ع) را مورد توجه قرار دهیم.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشکده اسلام تمدنی بیان کرد: همواره باید توجه داشت با توجه به اینکه امام حسین(ع) در دوره‌های مختلفی زندگی کردند به همین جهت با افراد متعددی هم‌دوره و با آنان نیز در تعامل بودند و اینگونه نبود که فردی ناسازگار، معترض و یا به تعبیر برخی از نویسندگان غیر منصف فردی خشن بوده باشند، بلکه ایشان یک انسان کاملا متعادل، متعالی، اخلاقی و والا بودند.

واسعی در ادامه تصریح کرد: اما این در حالی است که به واسطه شرایط زمانی که در آن قرار گرفتته بودند، هرگونه ملایمت و همراهی با دستگاه حاکم موجب خطای فاحشی در مسیر زیست دینی مسلمانان و انحراف در این مسیر می‌شد و بازگرداندن این خط سیر به راه اصلی کار دشواری بود.

وی عنوان کرد: در اینجا بنا دارم آنچه را که از مکتوبات امام حسین(ع) استخراج کرده‌ام در سه نکته که به نظر من جهانی هستند، خلاصه می‌کنم. در اینجا منظور از جهانی بودن این نکات آن است که ادبیات جهانی، آن‌ها را جست‌وجو می‌کند و صرفا برای شیعیان و مسلمانان نیست و به نوعی تمام انسان‌های جهان اینگونه دغدغه‌ها را دارند.

زندگی عزت‌مندانه امام حسین (ع)

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشکده اسلام تمدنی بیان کرد: یکی از مهم‌ترین مباحثی که در زندگی امام حسین(ع) برجسته است، زندگی عزت‌مندان و عزیزانه ایشان است، اما اینکه منظور از زندگی عزت‌مندانه در اینجا چیست، خود بحثی بسیار عمیقی است که در این نشست مجالی برای پرداختن به آن نیست، اما اگر بخواهیم به صورت اجمالی به تعریف این مقوله بپردازم باید بگویم زندگی عزت‌مندانه آن جایی است که امام را غیر پذیرش بیعت با یزید و یا کشته شدن مخیر می‌کند.

واسعی خاطرنشان کرد: در حقیقت همه ما می‌دانیم که امام حسین(ع) در چندین مورد از مقوله‌های ذلت و عزت، سخن به میان می‌آورد، اما در یکی از روایات ایشان آمده است که ایشان می‌فرمایند «از فردی چون من و همه افرادی که از فطرت درستی برخوردار هستند پسندیده نیست که تن به ذلت و خواری بدهند» و در اینجا بود که پذیرش ذلت در قابل یزید را محال دانستند و شعار«هیهات من‌الذله» را سر دادند.

وی عنوان کرد: نکته دیگری که باید در مورد ذلت و نقطه مقابل آن که عزت است بیان کنم این است که انسان دارای کرامت و ارزش است و همواره خداوند به آدمی عقل داده تا با خرد خود عزت و کرامت را در زندگی دنبال کند، اما هر کار، عملی و هر شخصیتی که بخواهد انسانیت انسان را از او بگیرد و اراده‌گری او را زیر سوال ببرد، او را به ذلت کشیده است و طبیعتا یک انسان مومن تن به چنین خواری نخواهد داد و این دقیقا همان چیزی است که امام حسین(ع) از ما می‌خواهند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشکده اسلام تمدنی اضافه کرد: چنانکه در عمل خویش نیز این مهم را به ما توصیه کرده‌اند که هرگز زیر بار ذلت نروید، هرچند این ذلت برای  شما آسایش مقطعی را ایجاد کند. البته شاید اگر انسانی بخواهد زیست انسانی و اخلاقی داشته باشد آسایش هم نخواهد یافت برای اینکه یک انسان اخلاقی و والا تنها به خود نگاه نمی‌کند، بلکه به جامعه‌ای که در آن قرار دارد هم می‌نگرد. بنابراین سختی‌هایی که بر جامعه اعمال و فشارهایی که بر افراد جامعه وارد می‌شود برای او مایه تنگی و سختی خواهد بود.

واسعی تأکید کرد: به همین دلیل است که یک انسان عزیز نه ذلت برای خویش را می‌طلبد و نه ذلت را برای هم‌نوعان خود قبول می‌کند و در جامعه‌ای که زندگی می‌کند می‌کوشد تا آن جامعه را به سمت و سوی اصلاح ببرد و این مهم مصداق همان چیزی است که امام حسین(ع) در وصیت‌نامه خود به صراحت بیان می‌کنند که من برای ستمگری و برای دست یافتن به مطامع دنیوی و قدرت این اعتراض را انجام نداده‌ام، بلکه اراده کرده‌ام که اصلاح را در امت جد خود پیاده کنم.

وی خاطرنشان کرد: البته که این اصلاح هم از طریق امر به معروف و نهی از منکر است که این مهم در دیانت اسلامی از جایگاه بسیار بلندی برخوردار است و گرچه که امروزه این مهم از جایگاه خود نیز خارج شده است. از این‌رو ما امروزه باید مراقب باشیم که در زندگی خود دچار انحرافاتی نشویم و جایگاه امر به معروف و نهی از منکر ما نیز دچار خدشه نشود.

زندگی عادلانه و آزادانه امام حسین (ع)

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشکده اسلام تمدنی با اشاره به آموزه دومی که می‌توان از زندگی امام حسین(ع) دریافت کرد گفت: دومین درسی که ما از امام حسین(ع) می‌گیریم زندگی عادلانه ایشان است. اینکه عدالت به چه معناست و از چه گستره‌ای برخوردار است، اندیشمندان به فراوانی درباره آن بحث کرده‌اند و تنها به توضیح کوتاهی در این خصوص اکتفا می‌کنم.

واسعی بیان کرد: در اینجا مراد از عدالت آن است که حاکم جامعه که در آن زمان یزید بود و البته به صورت نامشروع و غیر قانونی بر سر کار آمده بود، همین امر باعث شده بود که امام به هیچ وجه حاضر نشدند تا با او که بر پایه قواعد، اصول و معیارهای انسانی اسلامی عمل نمی‌کرد سازگاری نکنند. در تعریف عدالت به این جمله می‌توان بسنده کرد که عدالت یعنی رفتاری که بر مبنای قوانین و ضوابط حاکم بر جامعه که البته در این قواعد و ضوابط به صورت انسانی و اسلامی شکل گرفته است، همگی برابر باشند و هیچکسی بر دیگری برتری نداشته باشد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشکده اسلام تمدنی اظهار کرد: اما آخرین آموزه‌ای که در زندگی امام حسین(ع) می‌توانیم مورد توجه قرار دهیم و همواره از اهمیت بالایی نیز برخوردار است زندگی آزادانه است. اگر انسان آزاد نباشد هرگز نمی‌تواند انسانی زندگی کند. بدیهی است که آزادی به معنای بی بندوباری نیست، بلکه منظور از این آزادی، آزادی در مقابل بردگی است.