علامه بدرالدین الحوثی؛ مفسر قرآن و مجاهد عرصه مبارزه با انحراف

به گزارش ایکنا، سرزمین یمن از دیرباز همواره موطن عالمان بزرگی قرآنی و مجاهدان میدان‌های اعتقادی و جنگ بوده است. مردم قهرمان این سرزمین تاریخی همواره در برابر هجوم‌های نظامی و اعتقادی ایستادگی کرده‌اند، به شکلی که این سرزمین را قبرستان مهاجمان توصیف کرده‌اند. این جهاد و مقاومت تا اندازه زیادی از انس مردم این کشور با قرآن و معارف اهل‌بیت نشئت گرفته است. در سال‌های اخیر نیز شاهد مقاومت قهرمانانه مردم یمن در برابر هجوم آمریکایی، سعودی و اماراتی بوده‌ایم. نام گروه انصارالله و رهبر آن عبدالملک بدرالدین الحوثی در جریان این مقاومت بود که شهرت یافت. با این حال پیشینه فکری و قرآنی این مقاومت را می‌توان در آراء و تلاش‌های علامه بدرالدین الحوثی جست. در ادامه در گزارشی به معرفی سیره، پیشینه و آثار قرآنی این عالم قرآنی بزرگ یمنی پرداخته‌ایم.

شیخ بدرالدین بن امیرالدین بن حسین الحوثی (23 نوامبر 1926 - 25 نوامبر 2010) یکی از برجسته‌ترین علما، مفسر و عالم قرآن است که تأثیری بسیاری در سیر علوم قرآنی یمن به ویژه تأثیر قرآن در زندگی سیاسی و اجتماعی مردم این کشور داشته است. او همچنین تلاش بسیاری برای مبارزه با موج هجوم اندیشه وهابی در یمن داشت و در دوره‌ای که دولت یمن هرگونه اقدامی در زمینه مقابله با این اندیشه را برنمی‌تابید، علامه بدرالدین الحوثی از جمله معدود عالمانی بود که در این زمینه وارد شد و با تألیفات بسیاری به شبهات وهابیان پاسخ داد.

نگاهی به سیره علمی معارفی علامه بدرالدین الحوثی 

علامه بدرالدین الحوثی در 23 نوامبر سال 1936 در شهر ضحیان در خانواده‌ای از علما و مراجع دینی متولد شد. او یکی از اعضای مؤسس حزب الحق یمن، رهبر معنوی انصارالله یمن و پدر شهید حسین بدرالدین الحوثی و عبدالملک بدرالدین الحوثی رهبر کنونی گروه انصارالله یمن است.  

وی از کودکی تحصیل علوم دینی و قرآن کریم را آغاز کرد، از جمله مهم‌ترین شیوخ او می‌توان به شیخ امیرالدین الحوثی، پدر بزرگوار وی که خود عالم و محقق بزرگ بود و عموی وی ولی الحسن بن الحسین الحوثی اشاره کرد، و در نزد آنها و دیگر استادانی که در کتاب خود «مفاتیح اسانید الزیدیة» از آنها نام برده، قرآن کریم و علم حدیث را آموخت. پس از مدتی خود در زی عالمان دین درآمد و بر مسند تدریس نشست. صدها تن در محضر او علم حدیث، فقه و قرآن آموخته‌اند و خود نیز یدی طولی در تألیف داشت. عمده تألیفات وی  شامل علوم قرآنی، پاسخ به شبهات به ویژه شبهات وهابیان و همچنین آثار اجتهادی در زمینه فقه است.

عالم بدرالدین حوثی را فقیهی معتمد، عالمی آگاه و موشکاف دارای دانشی گسترده در زمینه زبان و ادبیات عربی، فقه، اصول، علوم حدیث، تاریخ اسلام و تفسیر  توصیف کرده‌اند. از سویی از نظر اخلاقی نیز  صفات پسندیده بسیاری را برای او برشمرده‌اند که از آن جمله می‌توان به تقوا، پرهیزگاری، صبر، زهد، راست‌گویی، مهربانی، سخاوت، جوانمردی، شجاعت، سربلندی، فروتنی، خیرخواهی، عدالت، انصاف و فضائلی اشاره کرده‌اند که دوست دشمن به آن گواهی می‌دهند.  

علامه بدرالدین الحوثی در کنار این صفات، عالمی بود که با جان، مال و قلم خویش در راه جهاد قدم گذاشت و در این راه از هیچ سرزنشی بیم نداشت، او فردی بود که تمام تلاش خود را برای وحدت امت اسلامی و احیای عزت و کرامت اسلام کرد و نسلی قرآنی را تربیت کرد که بعدها راه او را ادامه دادند.

با این حال، یکی از مهم‌ترین تأثیرات او را می‌توان تربیت نسلی قرآنی دانست که در ادامه توسط محافل «راه قرآنی» از سوی فرزند شهید او، حسین بدرالدین الحوثی شکوفا شد نسلی که نقش بزرگی در دفاع از مردم یمن در جنگ‌های ظالمانه شش‌گانه علیه استان صعده یمن و همچنین مبارزه با تجاوزات و محاصره آمریکا و عربستان سعودی، علیه یمن داشتند.

میراث قرآنی علامه بدرالدین الحوثی

کتاب (التیسیر فی التفسیر) را می‌توان مهم‌ترین و مبسوط‌ترین آثار قرآنی علامه بدرالدین حوثی به شمار می‌رود که  دائرةالمعارفی هفت‌جلدی در تفسیر کل قرآن کریم است.

این کتاب همان‌گونه که عبدالملک بدرالدین الحوثی، رهبر کنونی انصارالله یمن تصریح کرده یکی از مهم‌ترین آثار علامه است و مفاهیم قرآنی مفید از خلال تفسیری ساده و بدون دشواری به خوانندگان ارائه شده است.

روش تفسیری این اثر ویژگی‌های برجسته زیادی دارد که مهم‌ترین آنها را می‌توان بیان، تبیین، توضیح و ساده‌سازی مفاهیم قرآنی دانست که شکلی که مفاهیم پیچیده و مبهم با ذکر آیات دیگری روشن شده است که مفاهیم مورد نظر در آن به شکلی روشن بیان شده است. از سویی او در تفسیر خود از احادیث معصومین نیز برای روشن ساختن معانی و مفاهیم قرآنی بهره برده است. لذا می‌توان شیوه تفسیر بکار رفته در کتاب «التیسیر فی التفسیر» را ترکیبی از شیوه تفسیر قرآن به قرآن و تفسیر با استفاده از اقوال و احادیث معصومان در کنار بکارگرفتن اندیشه‌های علما و تأملات اجتهادی دانست.

با وجود استفاده از این منابع زبان تفسیر بدون آنکه در بیان مفاهیم خللی وارد شود، همچنان ساده و قابل فهم برای عموم باقی مانده است. می‌توان گفت علامه بدرالدین الحوثی در کتاب«التسییر فی التفسیر» توانسته است، به شکلی مناسب تعادل میان بیان مفاهیم قرآنی پیچیده با استفاده از آیات، احادیث و تأملات اجتهادی و زبان ساده و قابل‌فهم برای عموم را حفظ کند. این امر سبب شده است تا کتاب تفسیر او هم برای عالمان و پژوهشگران قرآنی و هم برای مخاطبان عادی مفید و ارزشمند باشد.  

 از جمله دیگر آثار قرآنی علامه بدرالدین الحوثی می‌توان به تفسیر جزء سی‌ام از قرآن کریم  و  شیوه‌های تفسیر قرآن کریم اشاره کرد.

تلاش برای مقابله با موج وهابیت

هنگامی که موج اندیشه وهابی به یمن رسید،  علامه بدرالدین الحوثی نخستین کسی بود که با قلم و زبان به مقابله با این اندیشه برخاست و ده‌ها کتاب، نامه و نوار کاست از او در این راه بجا مانده است. با وجود تهدیدهای مختلف سیاسی و امنیتی  که تلاش داشتند هر مانعی در برابر این موج را از میان بردارند، وی از پای ننشست و حتی برخی از علما وی را نصیحت کردند که به دلیل حفظ جان خود دست از این تلاش بردارد اما علامه بدرالدین الحوثی به این هشدارها توجهی نکرد و آثاری چون «الإيجاز في الرد على فتاوى الحجاز: مختصری در رد فتاوی حجاز» و «تحرير الأفكار عن تقليد الأشرار: آزادسازی افکار از تقلید اشرار» را در مقابله به فتنه وهابی به رشته تحریر درآورد.  

رهبر کنونی انصارالله یمن، در این راستا می‌گوید: علامه بدرالدین الحوثی «مربی، معلم و راهنمایی نیکویی بود که  مواضع و سخنان او در دفاع از حق و مواجهه با گمراهی و فتنه وهابیت و سپس ایستادگی او در مقابله با فتنه آمریکا مشهور است و او در این راه ایستادگی کرد و تمام آنچه ممکن بود را در این راه بذل کرد.»

درگذشت علامه بدرالدین الحوثی 

علامه بدرالدین الحوثی سرانجام پس از عمری که بیش از هفتاد سال آن را به جهاد علمی  و عقیدتی در راه ترویج مفاهیم و معارف قرآنی و مقابله با فتنه‌های فکری و عقایدی گذراند، در 25 نوامبر سال 2010 در سن 86 سالگی درگذشت.