تلاوت 50 آیه؛ سهمیه قرائت روزانه هر مسلمان

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام و المسلمین محمد فاکر میبدی، استاد جامعه المصطفی(ص) شامگاه 12 فروردین ماه در نشست علمی «آیه ۲۰ سوره مزمل: قرآن و قرائت در فقره» از سلسله نشست‌های «سی شب سی آیه»، گفت: «فَاقْرَءُوا» در این فقره از آیه شریفه، «فَاقْرَءُوا مَا تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ» فعل امر است که ظهور در وجوب دارد و مشهور فقها و اصولیون این مسئله را مطرح کرده‌اند لذا تا زمانی که قرینه بر استحباب نباشد، طبعاً باید فَاقْرَءُوا را حمل بر وجوب کنیم یعنی وجوب، متعین است مگر اینکه قرینه اقوا داشته باشیم که آن را از وجوب منصرف کند.

وی افزود: واژه دیگر در آیه مورد بحث خود کلمه «قرآن» است که اصل اولی در کاربرد واژگان قرآنی معنای متعارف آن است؛ به عبارت دیگر در مجموعه روایات، کلمه قرآن در معنای غیر مصحف شریف به کار نرفته است ولی در خود قرآن کریم نزدیک به 70 بار کلمه قرآن به کار رفته است که در 4 کاربست واژه قرآن، منظور خود قرآن نیست؛ از جمله در سوره اسراء فرموده است: أَقِمِ الصَّلَاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلَىٰ غَسَقِ اللَّيْلِ وَقُرْآنَ الْفَجْرِ ۖ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كَانَ مَشْهُودًا؛ که به قرینه امر أَقِمِ الصَّلَاةَ، قرآن فجر همان نماز صبح است.  

وی افزود: دو کلمه قرآن هم در سوره قیامت داریم؛ در آنجا که فرموده است: إِنَّ عَلَيْنَا جَمْعَهُ وَقُرْآنَهُ؛ فَإِذَا قَرَأْنَاهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ، این دو کلمه هم معنای قرآن و مصحف ندارد بلکه قرائت قرآن است؛ ما به جز این چند مورد در موارد دیگر وقتی به کلمه قرآن برمی‌خوریم منظور از آن مصحف شریف است؛ از جمله آیه: إِنَّ هَٰذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ وَيُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْرًا كَبِيرًا؛ ص وَالْقُرْآنِ ذِي الذِّكْرِ؛  إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ.

فاکر میبدی با بیان اینکه به قرینه آیه 20 مزمل و روایاتی که به نحو غیرمستقیم می‌توان به آن مرتبط کرد به این نتیجه می‌رسیم در آیه شریفه مراد از قرآن مصحف شریف است و این برداشت هیچ قرینه برخلاف قرآن هم ندارد، گفت: همچنین کلمه دیگر در این آیه کلمه «مَا تَيَسَّرَ» است که به معنای خواستی بخوان خواستی نخوان نیست بلکه قرائت به هر مقدار ممکن است؛ گاهی ما ممکن است دچار سوء برداشت شویم که ما تیسر یعنی خواستی بخوان و نخواستی نخوان است در حالی که مراد آن است که قرائت قرآن به مقدار میسور مورد انتظار خداوند است. 

وجوب قرائت قرآن به مقدار میسور

استاد جامعه المصطفی العالمیه با بیان اینکه تمامی مفسران هم این نظر را قبول دارند و اینکه ظاهر آیه وجوب در مقدار میسور برای قرائت دارد، افزود: اگر بپذیریم که قرائت به اندازه میسور وجوب دارد آیا شامل هر فرصت و هر مکان و هر زمانی می‌شود و یا اینکه رخصتی در این زمینه وجود دارد؟ بنده در تحقیق و تدریس به این نتیجه رسیده‌ام که قرینه‌ای بر عدم وجوب نداریم لذا باید وجوب را بپذیریم. فقها و مفسران هم گفته‌اند اگر دلیلی نباشد همین وجوب استنباط خواهد شد ولی نوعی اجماع را مطرح می‌کنند که این اجماع، وجوب را تبدیل به استحباب کرده است. 

فاکر میبدی تصریح کرد: براساس نظر فقهای شیعه، در نماز بعد از حمد باید یک سوره کامل قرائت شود ولی اهل سنت بخشی از سوره را هم مجاز می‌دانند لذا در لزوم قرائت قرآن بعد از سوره حمد، اجماع وجود دارد ولی بنده اجماعی برای غیر نماز نیافتم لذا مدعی هستم که در آیه مورد بحث قرائت به معنای وجوب است.

وی افزود: لذا اینکه گفته شود همین که ما مقداری از قرآن را در نماز خواندیم کفایت خواهد کرد قابل پذیرش نیست؛ ما برای اثبات این بحث به آیات سجده استناد می‌کنیم؛ در 10 جا در قرآن کریم، سجده مستحب و در 4 جا سجده واجبه داریم و کسی نگفته است چون در نماز سجده به جا می‌آوریم بنابراین لزومی ندارد خارج از نماز هم در بحث قرائت، سجده واجب داشته باشیم.

50 آیه در روز؛ مقدار واجب در قرائت قرآن

استاد جامعه المصطفی با طرح این پرسش که آیا باید در هر فرصتی به قرائت پرداخت، اضافه کرد: در آیه مورد بحث به خاطر اطلاق «ما تیسر» شامل هر زمان و مکان است ولی با توجه به مجموعه روایات متعدد، در نهایت سهمیه قرائت روزانه را می‌توان روی 50 آیه تعیین کنیم و مقدار میسور و ما تیسر را همین 50 آیه قرار دهیم کما اینکه در بحث حج «فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ» هم قربانی گوسفند به جای شتر جایز شمرده شد.

فاکر میبدی اظهار کرد: تعابیری در روایات وجود دارد که فرموده است: علیک بتلاوه القرآن فی کل حال؛ علیکم بتلاوه القرآن ...؛ بنابراین واژگان علیکم و علیک دال بر وجوب قرائت 50 آیه قرآن در هر روز است به خصوص در ماه رمضان که این قرائت حق قرآن کریم است و باید بیش از 50 آیه انجام شود.

وی با اشاره به تعبیر «وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا» در صدر این سوره اظهار کرد: فاقروا ما تیسر، تقریباً تناظر به صدر سوره هم دارد زیرا فرموده است: قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا؛ أَوْ زِدْ عَلَيْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا؛ در اول آیه 20 مزمل هم فرموده است که ما به تو گفتیم در شب برخیز و نماز شب بخوان ولی برای مردمی که همراه تو نماز شب می‌خوانند وجوبش را از آنان برداشتیم و به جای آن فاقراو ما تیسر (قرائت میسور قرآن) تکلیف شد گرچه نماز شب بر پیامبر واجب ماند.

قرائت ترتیل؛ روش پسندیده در قرائت

فاکر میبدی با بیان اینکه در قرائت توصیه به ترتیل شده است، اضافه کرد: براساس یک روایت، امام(ع) فرمودند آن تندخوانی که خود قاری هم نمی‌فهمد چه می‌خواند درست نیست و بر رتل القرآن یعنی تأمل و تأنی در آیات تأکید شده است.

وی افزود: در ماه مبارک رمضان متعارف است که یک ختم قرآن داریم که به صورت فردی و جمعی انجام می‌شود؛ در حالت جمع، قرائت برای شنونده صدق نمی‌کند و زمانی که فرد آن جزء را بخواند قرائت برای او محسوب می‌شود؛ براساس برخی روایات سخن از ختم مرتحل داریم یعنی قاری در ماه مبارک قرآن را یک دوره ختم می‌کند تا به ابتدای قرآن می‌رسد.