اصل «عدالت» با طبع بشر هماهنگ و ثابت است

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، حجت‌الاسلام والمسلمین حمزه خلیلی معاون اول قوه قضائیه، در آیین پایانی مسابقات ملی دادگاه مجازی (موت کورت) دانشگاه‌های کشور و گرامیداشت قاضی شهید آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی که امروز جمعه، ۱۶ آذرماه در دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد برگزار شد، ضمن تبریک روز دانشجو و گرامیداشت مقام شهدا، اظهار کرد: مناسب دیدم که قبل از ورود به موضوع اصلی جلسه، از زهرای اطهر(س) بگویم، نه اینکه از منظر تاریخی و بیان فضائل ایشان با استناد به قرآن و احادیث، بلکه از کلام این بزرگوار بهره‌مند شویم که این سخنان گهربار در زمان حال نیز توجه ما را می‌طلبد. 

وی ادامه داد: از کلام فاطمه زهرا(س) نقلی به موضوع امروز خود بزنیم، آنچه ما می‌دانیم سخن زهراست، تنها سخنی که در مدینه و با اهل مدینه داشت، تأکید بر فلسفه امامت است زیرا که پیامبران و امامان همگی برای ایجاد اتحاد، مهربانی و همبستگی آمدند. فلسفه امامت همین است. پیامبران و امامان خدا آمدند که قلب‌ها را به یگدیگر نزدیک کنند. 

معاون اول قوه قضائیه بیان کرد: تأکید ایشان همواره بر انسجام و اتحاد است. امتی که اتحاد نداشته باشد و شکافی بین امت حاکم باشد، آن جامعه اسلامی و علوی نیست و این در صورتی بوده که مردم باید با یکدیگر ارتباط وسیع داشته باشند و در جامعه منسجم، مردم خود را دیگری می‌بینند و درد دیگری برای آنها قابل تحمل نیست. 

خلیلی ادامه داد: رهبری فراعنه که شکل و بروز امروز این حکومت امروزه استکبار است، این‌گونه حکم‌فرمایی نمی‌شود و تا کار مردم را به انشقاق و ضعف وادار نکنند، نمی‌توانند حکومت ایجاد کنند. این اتحاد آنچنان ارزشمند است که گاهی به تعطیلی توحید می‌انجامد و همان‌طور که موسی در هنگام رفتن به میعادگاه، برادر خود در میان بنی‌اسرائیل به جانشینی انتخاب کرد و موسی پس بازگشت به‌دلیل گوساله‌پرستی قوم خود، گریبان برادر را گرفت و خشم کرد که چرا این مردم به گوساله‌پرستی رسیدند؟ و برادر در پاسخ گفت: اگر من موضع می‌گرفتم، اتحاد و انسجام این مردم به‌هم می‌ریخت و چون انسجام اصل است، موضع نگرفتم و در حقیقت این داستان از قرآن کریم بیانگر جایگاه این اتحاد بسیار باارزش است.

وی افزود: دشمن با فرقه‌سازی‌، تلاش در ایجاد اختلاف و تفرقه می‌کند و هدف جز این نیست که دشمن به فکر سلطه و تفرقه‌اندازی میان مردم است. بدانید این فرقه‌‌سازی‌ها و پاره پاره کردن ملت جز این نیست که دشمن خواهان تضعیف ملت است. مگر به نهج‌البلاغه مراجعه نکردیم که امام علی(ع) می‌فرمایند: اگر برخیزم اتحاد از بین می‌رود و کفر حاکم می‌شود.

خلیلی بیان کرد: طبق گفته شهید مطهری حساسیت امیرالمؤمنین(ع) بر دو اصل عدالت اجتماعی و اتحاد بود. در طول زندگی آنچه که امیرالمؤمنین(ع) در جدول حساسیت‌های خود در طول زیست قرار داد، عدالت و اتحاد بود، بنابراین وقتی به عدل می‌رسیم، از حساسیت امیرالمؤمنین(ع) می‌خواهیم بگوییم، به هر تعریفی که من و شما داریم و اگر به اجماع برسیم که یعنی قرار دادن هر چیزی در جای خود؛ این یک مفهوم ثابت و غیر قابل تغییر است که نه زبان، مکان، دین و فرهنگ آن را تغییر نمی‌دهد و صرفاً براساس انسانیت بوده و هیچ چیز مفهوم عدالت را تغییر نداده و نمی‌تواند تغییر دهد.  

عدل یک مفهوم ثابت است

معاون اول قوه قضائیه اظهار کرد: عدل یک مفهوم ثابت است، عدالت یعنی توازن و انصاف که تغییرناپذیر بوده و نمی‌توانیم در برهه‌های مختلف تعریف‌های متفاوتی از آن داشته باشیم و تغییری نخواهد کرد و نمی‌توانیم با فناوری‌ها، مبادلات و پیچیدگی‌های عصر حاضر و هر آنچه که در رفتار ما به‌روز می‌شود، مفهوم عدالت را تغییر دهیم، اما آنچه که قابل تغییر بود، شیوه‌های رسیدن به عدالت است. روش‌ها قابل تغییر هستند. شیوه‌های سنتی ارزشمند بوده و باید بماند، اما می‌توانیم در این روش‌ها تفکر کنیم که با چه شیوه‌های جدیدی به عدالت نزدیک شویم. 

خلیلی بیان کرد: اگر به نو و جایگزین کردن شیوه‌ها بیندیشیم و روش‌های جدیدی را برای اجرای عدالت به‌کار ببندیم، هیچ‌کس نمی‌تواند ادعا کند که شیوه‌ها باید ثابت بماند. باید بکوشیم با به‌کارگیری روش‌های جدید با کیفیت بیشتر به عدالت دست یابیم که اصل عدالت با طبع بشر هماهنگ و ثابت است و انسان با هر گرایش و مذهبی عدالت را به‌عنوان زیبایی می‌بیند و آن را تحسین می‌کند، زیرا که فطرت او با این مهم همخوان است.

وی بیان کرد: شما باید با شیوه‌هایی جلو بروید که عدالتی که از مقوله زیبایی است، زیبایی خود را در جامعه نشان دهد و نپندارید که این زیبایی فقط در متن دادنامه عیان می‌شود، اما این فرآیند رسیدگی بسیار مهم‌تر از متن دادنامه است. آنچه امام علی(ع) بر آن تأید دارد، هر آنچه گزاره‌ای است بر عدالت، شامل رسیدگی‌های عادلانه است و این مورد تأکید است و لذا می‌فرماید: وقتی می‌نگری به شاکی و متهم یکسان، وقتی کلام، خطابی داری به هر دو یکسان باشد، دیگری را ترجیح ندهید در محکمه برای رسیدگی و گزاره‌هایی از این قبیل در دادرسی یعنی رسیدگی عادلانه فراوان است، اما ما می‌خواهیم در کیفیت متن دادنامه و رسیدگی در محکمه بیافزاییم.

معاون اول قوه قضائیه ادامه داد: امروزه زمانی که می‌گوییم دادگاه‌های بر خط داریم یعنی نظارتی همگانی بر محکمه حاکم است و وقتی چارچوب‌های عامیانه را کنار گذاشته و کنترل‌های وسیع اجتماعی را وارد کار کردید، یعنی رسیدگی‌ها عادلانه‌تر می‌شود. این یک نوع فناوری جدید بوده که به کار آمده است و بلکه این فناوری را بشر با تجربه به‌دست آورده و تشکیلات قضایی به سمت بر خط شدن دادگاه‌ها می‌رود ‌تا همگی بر روند رسیدگی نظارت کنند و بر قضاوت عادلانه قضات نظارت کنند. 

خلیلی اظهار کرد: امروز می‌گویم در محاکمه هیئت منصفه باید باشد و این یک دستاورد است که می‌گویم شیوه‌های رسیدگی باید بررسی شود. آنچه که شما دانشگاهیان در این فضا اندیشیدند و می‌طلبید را سخاوتمندانه در اختیار عدلیه قرار داده و این اقدام شما می‌تواند کام مردم را در امور دادگاه‌ها شیرین‌تر کند و در حقیقت نیاز امروز ماست که این ارتباط میان قوه قضائیه و دانشگاه و بسترهای علمی به نحوه احسنت انجام شود و بتوان رسیدگی‌ها را عادلانه‌تر کرد.