مفهوم توکل و ثمره آن چیست

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، محمدعلی انصاری صاحب تفسیر مشکاة و مفسر قرآن کریم، در نشست مجازی که امروز ۷ فروردین ماه با موضوع «توکل» برگزار شد، اظهار کرد: خداوند متعال دنيا را دنيای اسباب قرار داده و رابطه مسبب و مسبّبی را در جريان امور حاکم کرده است. قانون الهی اين است که برای رسيدن به هر چيزی بايد اسباب آن چيز مهيا گردد و راه رسيدن به آن طی شود. 

وی ادامه داد: انسان‌های موحد هنگامی که می‌خواهند کاری را انجام دهند بر اساس آموزه‌های الهی تمام مقدمات و اسباب آن کار را فراهم می‌کنند، اما هيچ‌گاه برای اين اسباب و علل، شأن مستقل از اراده الهی قائل نيستند و آن‌ها را علت تامه رسيدن به هدفشان محسوب نمی‌کنند. بلکه اراده و مشيت الهی را در پس تمام اسباب و علل، حاکم می‌بينند. از اين رو، هم اسباب و علل انجام کار را فراهم می‌کنند و هم برای اينکه اسباب و علل، اثرگذاری‌ داشته باشند، دست نياز به درگاه حضرت بی‌نياز می‌گشايند و توفيق انجام آن کار را از او می‌خواهند.  

انصاری بیان کرد: آنچه تا اينجا، به عنوان مسير اثرگذاری اسباب و علل بيان شد، توکل نام دارد. انسان موحدی که توکل می‌کند، تمام فعل و انفعالات، حرکات و آثار اشياء عالم را مبتنی بر اراده و مشيّت خداوند می‌داند و معتقد است که اگر خواست خداوند نباشد، هيچ اثر و خاصيتی در هيچ يک از پديده‌های عالم رخ نمی‌دهد. بنابراين مسير رسيدن به خواسته‌ها و برآورده شدن حاجات، توکل بر خداوند است.  

این مفسر قرآن کریم تصریح کرد: البته دعا کردن نيز به عنوان اسبابی فرامادی نقش مؤثر در رسيدن به خواسته‌ها دارد. پس توکل به معنای دست کشيدن از کار و تمام کار را به خدا واگذار کردن نيست؛ بلکه تلاش بسيار با تکيه بر مشيت و اراده الهی است. ثمره و نتيجۀ توکل بر خداوند دوری از غرور و يأس است. 

وی گفت: انسان متوکل  اگر به هدف و خواسته‌اش رسيد، مغرور نمی‌شود و  اگر هم به خواسته و هدف خود نرسيد مأيوس نمی‌شود؛ چون می‌داند که خداوند بر اساس حکمت خود، مصلحت او را در نظر گرفته و او را به خواسته‌اش نرسانده است. از اين نظر، توکل نيروی محرکۀ بسيار قدرتمندی است که آدمی را در زندگی پيش می‌برد و به او پويايی و پايايی می‌بخشد.