حضور کمرنگ جوانان در مساجد را جدی بگیریم
پژوهشگر دینی با بیان اینکه خطر نبود نسل جوان در مساجد را باید جدی بگیریم و برای حضور آن‌ها در این فضا، برنامه‌ریزی و تلاش کنیم تا مساجد جوان‌محور شوند، گفت: اگر می‌خواهیم نسل جوان در مساجد میدان‌داری کند، باید به آن‌ها بها بدهیم و حضورشان را قدر بدانیم تا شخصیتشان در فضای مسجد شکل بگیرد و در آینده، جوانانی مؤمن و متعهد تربیت شوند.
مسجد در فرهنگ اسلامی تنها محل عبادت نیست، بلکه نهادی زنده و پویاست که در قلب جامعه می‌تپد. در روزگاری که جوامع با چالش‌هایی چون فردگرایی، گسست اجتماعی و کاهش اعتماد عمومی روبه‌رو هستند، مسجد می‌تواند به‌عنوان یک پناهگاه اجتماعی و مرکز همبستگی ایفای نقش کند. مسجد بستری برای تعامل میان اقشار مختلف جامعه است؛ جایی که افراد با دیدگاه‌های گوناگون در کنار هم به عبادت می‌پردازند و این خود تمرینی برای پذیرش تفاوت‌هاست. حضور مستمر در مسجد، حس تعلق به یک جامعه بزرگ‌تر را در افراد تقویت می‌کند و آنان را به ارزش‌های مشترک پیوند می‌زند.
در بسیاری از جوامع اسلامی، مسجد محل رجوع برای حل مسائل خانوادگی، محلی و حتی اقتصادی بوده است؛ آن‌هم با تکیه بر اصول اخلاقی و دینی. علاوه بر این، جلسات فرهنگی و فعالیت‌های داوطلبانه در مسجد، نسل جوان را با مفاهیم همزیستی، مسئولیت‌پذیری و مشارکت اجتماعی آشنا می‌کند. در زمان بلایای طبیعی یا بحران‌های اجتماعی، مسجد به‌عنوان پایگاه امدادرسانی و همدلی عمل کرده و مردم را گرد هم می‌آورد. مسجد اگر با نگاهی نو و متناسب با نیازهای امروز بازتعریف شود، می‌تواند همچنان ستون وحدت اجتماعی باقی بماند و حتی در ساخت تمدن نوین اسلامی نقش‌آفرینی کند.
خبرنگار ایکنای خراسان‌رضوی با حجت‌الاسلام محمدعلی عزیزی، پژوهشگر دینی و سخنران حرم مطهر رضوی، در خصوص نقش مسجد در تقویت وحدت اجتماعی گفت‌وگویی انجام داده است که در ادامه می‌خوانیم؛
ایکنا_ نقش مسجد در ایجاد همبستگی اجتماعی چیست؟
ایجاد همبستگی اجتماعی یکی از رسالت‌های مهم مسجد در هر محله‌ای است. این پایگاه باید همان نقشی را داشته باشد که مسجدالنبی در زمان پیامبر (ص) و در صدر اسلام داشت و بتواند همه نیازها و مشکلات مردم را برطرف کند. اگر مسجد را در این تراز تعریف کنیم، به محور همبستگی و اتحاد هر محله و منطقه تبدیل می‌شود.
در واقع از قدیم، رتق و فتق امور مسلمانان با محوریت مسجد انجام می‌شد و باید برای این منظور، امام جماعت یک ساعت قبل و یک ساعت بعد از نماز در مسجد حضور داشته باشد تا مردم فرصت کنند پس از نماز، شبهات، مسائل اختلافی و موضوعات خود را مطرح کنند. حال آنکه امروزه شاهدیم مساجد فقط برای اقامه نماز گشوده می‌شوند و بلافاصله پس از نماز، درها بسته و چراغ‌ها خاموش می‌شود.
ایکنا_ چگونه فعالیت‌های مسجد می‌تواند به کاهش اختلافات اجتماعی کمک کند؟
زمانی که مسجد کارآمد و به‌روز باشد و به‌عنوان محلی برای رفع اختلافات و مشکلات مردم عمل کند، به‌طور طبیعی به پناهگاه مردم تبدیل خواهد شد. مسجد می‌تواند حتی از نظر فکری و اقتصادی، از مردم حمایت کند. یکی از رسالت‌های معنوی مسجد همین است که مردم در کنار یکدیگر بایستند و وحدت خود را به نمایش بگذارند. این امر باید در رفتار و اجرا نیز نمود داشته باشد.
ایکنا_ آیا مسجد می‌تواند به‌عنوان یک مرکز حل اختلافات محلی عمل کند؟
بله، مسجد از گذشته چنین کارکردی داشته و مردم برای حل اختلافات و منازعات خود به مسجد مراجعه کرده و از امام جماعت کمک می‌گرفتند. حتی در گذشته، مردم دعاوی خود را به مسجد می‌بردند و مسجد نقش یک محکمه را ایفا می‌کرده است.
ایکنا_ نقش امام جماعت در هدایت مردم به سوی همدلی و اتحاد چیست؟
امام جماعت باید امام همه باشد؛ چه نیکان و چه خطاکاران، چه حزب‌اللهی و چه غیرحزب‌اللهی. امام نباید میان افراد جامعه تبعیض قائل شود. حال‌آنکه گاهی برخی از رفتارهای ما رنگ و بوی جناحی و سیاسی پیدا می‌کند. در مسجد و محله، امام جماعت باید همچون پدر باشد؛ فرزند خوب را تشویق کند و به فرزند ناپسند تذکر دهد، اما برای همه پدر باشد. اگر نگاه ما به مسجد و جامعه این‌گونه باشد، موجب همدلی می‌شود. در این صورت، حتی کسی که با مسجد رابطه‌ای ندارد، در زمان گرفتاری برای حل مشکلش به مسجد مراجعه می‌کند. اما اگر ما فقط به افراد اهل مسجد توجه کنیم و به قشر خاص میدان دهیم و دیگران را در حاشیه قرار دهیم، آن‌ها نیز در امور محله همراهی نمی‌کنند و امکان رسیدن به همدلی و اتحاد فراهم نخواهد شد.
ایکنا_ چگونه مساجد می‌توانند نسل جوان را به مشارکت در امور اجتماعی ترغیب کنند؟
مساجد باید فضا را برای مشارکت فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی نسل جوان فراهم کنند. مسجد باید جوان‌محور باشد، حتی کودک‌محور. مسجدی که صدای کودک از آن شنیده نشود، محکوم به شکست است و روح ندارد. بهترین راه برای جذب کودکان، نوجوانان و جوانان به مسجد، تشویق آنان است. گاهی برخی از اعضای هیئت‌امنا حوصله حضور کودکان و نوجوانان را ندارند؛ در حالی‌که یک تشویق ساده و کلامی می‌تواند معجزه کند.
اگر می‌خواهیم نسل جوان در مساجد میدان‌داری کند، باید به آن‌ها بها بدهیم و حضورشان را قدر بدانیم تا شخصیتشان در فضای مسجد شکل بگیرد و با این پایگاه معنوی انس پیدا کنند و در آینده، جوانانی مؤمن و متعهد تربیت شوند. ما باید تمام تشویق‌ها و امکانات موجود را در اختیار گروه‌های هدف از جمله جوانان و بانوان قرار دهیم و آن‌ها را به محور فعالیت‌ها تبدیل کنیم. خطر نبود نسل جوان در مساجد را باید جدی بگیریم و برای حضور آن‌ها در این فضا، برنامه‌ریزی و تلاش کنیم تا مساجد جوان‌محور شوند.
ایکنا_ آیا مساجد می‌توانند در بحران‌های اجتماعی و اقتصادی نقش حمایتی ایفا کنند؟
بله، مساجد می‌توانند در بحران‌های اجتماعی و اقتصادی نقش حمایتی داشته باشند. به‌عنوان نمونه، اگر مسجد و امام جماعت، هزینه‌های غیرضروری مراسم ختم اموات را با تکیه بر فرهنگ اسلامی مدیریت کنند، یک خدمت بزرگ اجتماعی و اقتصادی رقم خواهد خورد. ما با احیای اصول اصیل و اصلاح رسم‌های نادرست، می‌توانیم بر نقش اجتماعی مساجد بیفزاییم. امام صادق (ع) می‌فرمایند: «الاکل عند اهل المصیبة من عمل الجاهلیة و السنة البعث الیهم بالطعام؛ غذا خوردن نزد مصیبت‌زدگان و با خرج آنان، از رفتارهای جاهلیت است و سنت پیامبر(ص) فرستادن غذا برای مصیبت‌زدگان است.»
ما می‌توانیم در مساجد درباره این موضوعات فرهنگ‌سازی کرده و از ایجاد بحران برای خانواده‌ها جلوگیری کنیم. با هزینه‌هایی که صرف مراسم عزاداری می‌شود، می‌توان بهترین خیرات را برای اموات انجام داد. در فرهنگ اسلامی تأکید زیادی بر صدقه دادن به‌عنوان خیرات برای اموات شده، اما باید اولویت‌ها در نظر گرفته شود. با همین هزینه‌ها می‌توان صندوق قرض‌الحسنه در مسجد تأسیس کرد و با صدقه جاریه، گره‌گشایی از گرفتاری‌ها و کمک به نیازمندان، خدمتی ماندگار به جامعه ارائه داد.
فرستادن دسته‌گل‌های بزرگ یا خرید کتاب‌های ادعیه به‌عنوان هدیه، بدعت است و باید از آن‌ها جلوگیری شود. رسالت مسجد این است که از منظر اجتماعی و اقتصادی بحران‌ها را مدیریت کند. با تغییر نگاه و بازگشت به سنت‌های اصیل می‌توان جامعه را از بحران‌های انحرافی و اقتصادی نجات داد.
در گذشته حتی خطبه‌های عقد نیز در مسجد برگزار می‌شد، اما امروزه مساجد ما در بهترین نقاط شهر، صرفاً به نمازخانه تبدیل شده‌اند. حال آنکه اگر این بناها در اختیار بازار بود، به بهترین شکل از آن استفاده می‌شد. مساجد نباید فقط در زمان نماز باز باشند، بلکه باید شبانه‌روزی در خدمت مردم باشند. حضور مشاوران فرهنگی، حقوقی و اجتماعی در مساجد ضروری است. در این صورت، مسجد به پایگاهی پویا، کارآمد و محل رجوع مردم برای حل مشکلات تبدیل می‌شود.
ایکنا_ چگونه تعامل میان مسجد و نهادهای دولتی می‌تواند به تقویت وحدت اجتماعی کمک کند؟
مساجد باید عالم‌محور باشند، اما متأسفانه اغلب آن‌ها هیئت‌امنا محورند؛ آن‌هم با اعضایی که اغلب افراد مسن و کم‌حوصله هستند و از نظر علمی، سطح سواد بالایی ندارند. این افراد نمی‌توانند پویایی لازم را در مسجد ایجاد کنند. اما اگر مساجد بر مبنای حضور علمایی پویا، به‌روز و دردآشنا مدیریت شوند، علما می‌توانند با قدرت تحلیل، پاسخ به شبهات، و استفاده از فضای مجازی برای شبکه‌سازی، در برابر هجمه‌های دشمن ایستادگی کنند و مسجد را به سنگری قدرتمند در عرصه اجتماعی و فکری تبدیل کنند.
انتهای پیام
