مهدویت؛ پیونددهنده پویایی فردی و انسجام اجتماعی شیعه
پژوهشگر شیعه‌شناسی با اشاره به تأثیر آموزه‌های مهدویت بر سبک زندگی، رفتار و تصمیم‌های فردی و اجتماعی شیعیان، گفت: مهدویت نه‌تنها با ایجاد امید، عدالت‌خواهی و مقاومت در برابر ظلم، موجب پویایی جامعه شیعه می‌شود، بلکه در عرصه‌های سیاسی، فرهنگی و تمدنی نیز کارکردی تحول‌آفرین دارد.
«مهدویت» به‌عنوان یک اصل بنیادین در تفکر شیعه، نه‌تنها یک باور دینی بلکه نیرویی محرک برای پویایی اجتماعی و فرهنگی است. این مفهوم، شیعیان را به عدالت‌خواهی، مقاومت در برابر ظلم و تلاش برای اصلاح فردی و اجتماعی سوق می‌دهد. جوانان در این مسیر نقش کلیدی دارند، زیرا روحیه تحول‌خواهی آنان می‌تواند در تحقق آرمان‌های مهدوی تأثیرگذار باشد.
براساس پژوهش‌های جدید، تحول‌خواهی جوانان در تحقق آرمان‌های مهدوی شامل دگرگونی در باور، اندیشه و رفتار فردی و اجتماعی است که در قیام امام مهدی(عج) اهمیت ویژه‌ای دارد. آنان با ویژگی‌هایی همچون هدایت‌گری و بهره‌گیری از ظرفیت‌های دانشی می‌توانند در پیشبرد اهداف مهدوی نقش‌آفرینی کنند.
همچنین دیدگاه امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری نشان می‌دهد که مهدویت نه‌تنها در باورهای دینی بلکه در ساختار سیاسی و اجتماعی نیز تأثیرگذار است. امام خمینی(ره) امام زمان(عج) را انسان کامل و صاحب ولایت مطلقه الهی می‌دانستند که جهان را به سوی عدالت هدایت خواهد کرد.
به‌منظور بررسی بیشتر این موضوع، خبرنگار ایکنای خراسان‌رضوی، با حجت‌الاسلام مسعود عمرانی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه رضوی، پژوهشگر شیعه‌شناسی و معاون آموزش، پژوهش و فرهنگی دانشگاه فرهنگیان پردیس شهید بهشتی، گفت‌وگویی انجام داده است که در ادامه می‌خوانیم؛
ایکنا _ مهدویت چه نقشی در پویایی جامعه شیعه ایفا می‌کند؟
باور به مهدویت بر سبک زندگی، رفتارها و تصمیم‌های شیعیان تأثیرگذار است. در بعد فردی، موجب امید به آینده، مقاومت در برابر سختی‌ها، التزام به اخلاق و تقوا و ارتباط معنوی با امام عصر(عج) می‌شود. در بعد اجتماعی، بر عدالت‌طلبی، مبارزه با ظلم، مسئولیت‌پذیری و ایجاد وحدت میان مسلمانان تأکید دارد. در بعد سیاسی، با نقد حکومت‌های غیردینی، حمایت از حکومت عدالت‌گستر و پرهیز از انفعال یا افراط‌گرایی، زمینه پویایی جامعه شیعه را فراهم می‌کند. در بعد فرهنگی و تمدنی نیز با حفظ هویت شیعی، مقابله با تهاجم فرهنگی و تولید علم و تمدن‌سازی اسلامی، نقش‌آفرینی می‌کند.
ایکنا _ چگونه انتظار ظهور امام زمان(عج) می‌تواند موجب تحولات اجتماعی و فرهنگی شود؟
انتظار ظهور امام زمان(عج) محور تحول اجتماعی است و عدالت‌طلبی، مبارزه با تبعیض و فساد و ایجاد امت اسلامی منسجم را به‌عنوان پیش‌زمینه ظهور محقق می‌سازد. همچنین مسئولیت‌پذیری، فرهنگ «هر فرد سرباز امام زمان(عج)» در عرصه‌های مختلف و تاب‌آوری در بحران‌ها از جمله آثار آن است. در حوزه فرهنگی نیز تولید آثار هنری، سینمایی و ادبی با موضوع مهدویت، راه‌اندازی رشته‌های دانشگاهی مرتبط و ایجاد شبکه‌ها و رسانه‌های مهدوی، از جلوه‌های نقش‌آفرینی انتظار در تحولات اجتماعی و فرهنگی به‌شمار می‌رود.
ایکنا _ مسئولیت‌های منتظران امام زمان(عج) چیست و چگونه می‌توان آن‌ها را عملی کرد؟
منتظران امام زمان(عج) مسئولیت‌هایی چون خودسازی اخلاقی، دانش‌افزایی دینی و تخصصی، عدالت‌طلبی، دفاع از مظلومان و تبلیغ معارف مهدویت دارند. عملی‌سازی این مسئولیت‌ها با الگوسازی رفتاری، مشارکت در نهادهای مردمی و تولید محتوای علمی و هنری متناسب با نیازهای روز امکان‌پذیر است.
ایکنا _ آیا آموزه‌های مهدویت تأثیری بر وحدت و انسجام شیعیان دارد؟
بله. آموزه‌های مهدویت با تأکید بر اشتراکات اعتقادی همچون امامت و عدالت‌خواهی، ایجاد هدف مشترک در زمینه‌سازی ظهور، تقویت روحیه برادری و نفی اختلافات فرقه‌ای، می‌تواند بر وحدت و انسجام شیعیان تأثیرگذار باشد.
ایکنا _ نقش مهدویت در مقابله با چالش‌های معاصر جهان اسلام چیست؟
مهدویت در مقابله با چالش‌های معاصر اثربخش است. در حوزه مقاومت، با ترویج گفتمان ضد استکبار مانند جبهه مقاومت فلسطین، نقش‌آفرینی می‌کند؛ در برابر افراط‌گرایی، الگوی اعتدالی اسلام ناب را ارائه می‌دهد؛ در عرصه انسجام، همگرایی حول محور انتظار مشترک ایجاد می‌کند و در مواجهه با بحران هویت، موجب تقویت هویت اسلامی در برابر فرهنگ غرب می‌شود.
ایکنا _ چگونه می‌توان فرهنگ انتظار را در میان نسل جوان تقویت کرد؟
از راهکارهای تقویت فرهنگ انتظار در نسل جوان می‌توان به تولید بازی‌ها و انیمیشن‌های مهدوی، برگزاری اردوهای آموزشی، استفاده از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی و ارتباط عاطفی از طریق دعاهای جمعی همچون دعای عهد اشاره کرد.
ایکنا _ آیا آموزه‌های مهدویت در حوزه‌های اقتصادی و سیاسی نیز تأثیرگذار هستند؟
بله. در اقتصاد، آموزه‌های مهدویت بر ترویج اقتصاد عدالت‌محور، حذف ربا و تقویت تولید داخلی برای استقلال اقتصادی تأکید دارد. در سیاست نیز با نقد حکومت‌های غیردینی، مشروعیت‌بخشی به نظام‌های اسلامی عدالت‌گستر و مبارزه با استعمار و سلطه خارجی همراه است.
ایکنا _ چه تفاوتی میان دیدگاه‌های مختلف درباره مهدویت در میان فرق اسلامی وجود دارد؟
شیعه دوازده امامی به ولادت، غیبت و ظهور امام مهدی(عج) و زمینه‌سازی فعال برای ظهور اعتقاد دارد. در دیدگاه اهل سنت، بیشتر بر ظهور امام مهدی در آخرالزمان تأکید می‌شود بدون آنکه ولادت و غیبت او تبیین شود. برخی جریان‌ها مانند سلفی‌ها نیز مهدویت را انکار می‌کنند.
ایکنا_ پیامدهای اعتقاد به ظهور بر امید اجتماعی، مقاومت و سیاست چیست؟
براساس منابع حدیثی و آثار اندیشمندان شیعه همچون شهید صدر و مطهری، اعتقاد به ظهور موجب تبدیل یأس به امید اجتماعی و انگیزه اصلاح جامعه می‌شود. در عرصه مقاومت، پایداری در برابر بحران‌هایی همچون جنگ و تحریم را تقویت می‌کند و در عرصه سیاست نیز با مشروعیت‌بخشی به نظام‌های عدالت‌خواه و نقد ساختارهای ناعادلانه، اثرگذار است.
انتهای پیام
