گفت‌وگوی بین فرهنگی با رویکرد آموزه‌های قرآنی
برای تبدیل آموزه‌های قرآنی به پایه گفت‌وگوی بین‌فرهنگی باید مفاهیمِ کلیدی به رویه‌ها و سازوکارهای عملی ترجمه شوند.
آیه «وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ» چه پیامی برای جهانی شدن دارد و چگونه می‌توان آموزه‌های قرآنی را مبنای گفت‌وگوی بین فرهنگی قرار داد؟ در همین خصوص رضا ملازاده یامچی، پژوهشگر دینی، یادداشتی در اختیار ایکنای خراسان‌رضوی قرار داده است که در ادامه می‌خوانیم؛
آیه «وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا» (حجرات/13) را می‌توان به‌عنوان یک اعلان هنجاری درباره تنوع بشری خواند و نه به‌عنوان توجیه جدایی یا سلسله مراتب فرهنگی، بلکه به‌عنوان دلیل غایی برای شناخت متقابل و پذیرش دیگران. از منظر جهانی‌شدن این آیه پیامی دوگانه دارد: نخست اینکه همگرایی جهانی باید بر مبنای احترام متقابل و شناخت تفاوت‌ها صورت پذیرد و جهانی‌سازیِ مطلوب یعنی فراهم‌سازی میدان‌هایی که فرهنگ‌ها بتوانند یکدیگر را بشناسند، بیاموزند و از هم بهره‌مند شوند و دوم اینکه هر فرایند جهانی‌سازی که هویت‌ها را نابود کند یا منجر به تحقیر گروهی شود، با روح آیه ناسازگار است، بنابراین آیه نه انکار تنوع را می‌طلبد و نه پذیرش انضمامیِ بی‌قیدِ تفاوت‌ها، بلکه اصول ارشادیِ تعامل بین فرهنگی را تعیین می‌کند: شناخت، کرامت‌محوری و نفی غلبه‌طلبی.
برای تبدیل آموزه‌های قرآنی به پایه گفت‌وگوی بین‌فرهنگی باید این مفاهیمِ کلیدی به رویه‌ها و سازوکارهای عملی ترجمه شوند: کرامت انسانی به‌معنای برابری حقوقی و شنیدنِ متقابل. اصل «لا إِکْراهَ فِي الدِّينِ» به‌عنوان تضمین آزادیِ اعتقاد و دفع اجباری‌سازیِ فرهنگی و «شورى» و «قسط» به‌عنوان ضوابط تصمیم‌گیری مشارکتی و عدالت‌محور. در عمل این ترجمه شامل قواعد اخلاقی (پرهیز از تبلیغ تحقیرآمیز، حسن‌ظن و فروتنی معرفتی)، نهادسازی (مجالس گفت‌وگو، آموزش میان‌فرهنگی، سیاست‌های ضدتبعیض) و روش‌شناسی (تأکید بر گوش‌دادن فعال، تبیین مشترک منافع عمومی و طراحی پروژه‌های مشترک) است. به‌علاوه، رویکردی انتقادی _ تفهیمی به نصوص دینی که از استحاله قرآن به‌نفع قدرت یا امتیازگیری جلوگیری کند، شرط لازمِ پایداری گفت‌وگوست و در نتیجه، آموزه‌های قرآنی هم می‌توانند چارچوب ارزشیِ قوی برای گفت‌وگوی بین‌فرهنگی فراهم آورند و هم در کنار روش‌های اجتماعی و حقوقیِ معاصر، ابزارهای ملموسِ تعامل مسالمت‌آمیز و سازنده را شکل دهند.
انتهای پیام
