خانواده و چالش‌های فضای مجازی

در دنیای امروز، فضای مجازی به یکی از ابزارهای کلیدی در زندگی خانواده‌ها، به‌ویژه خانواده‌های مسلمان، تبدیل شده است. این فضا به مانند یک تیغ دو لبه عمل می‌کند، به‌طوری که در کنار ارائه فرصت‌های متعدد برای یادگیری و رشد، تهدیداتی نیز به همراه دارد که ممکن است امنیت و سلامت روحی فرزندان را خدشه‌دار کند. در همین خصوص، محمدجواد توکلی خانیکی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم مشهد، یادداشتی در اختیار ایکنای خراسان‌‌‌‌رضوی قرار داده است که در ادامه می‌خوانیم؛

 

از سوی مثبت ماجرا، فضای مجازی می‌تواند به‌عنوان پل ارتباطی و منبعی ارزشمند برای پرورش تربیتی فرزندان مورد استفاده قرار گیرد. با دسترسی آسان به انیمیشن‌های آموزشی، محتوای فرهنگی و دینی و منابع یادگیری متنوع، والدین این امکان را دارند که در تبدیل فضای دیجیتال به ابزاری مفید برای رشد و شکوفایی استعدادهای فرزندان خود از آن بهره‌برداری کنند. برای نمونه، می‌توان با انتخاب برنامه‌ها و محتوای مناسب، به فرزندان این آگاهی را داد که چگونه به‌صورت صحیح از این فضا استفاده کنند.

 

علاوه بر این، فضای مجازی می‌تواند به ایجاد جامعه‌ای از پشتیبانی و همدلی بین خانواده‌ها و والدینی که با چالش‌های مشابهی مواجه هستند، کمک کند. این ارتباطات می‌تواند به تبادل تجربیات، جست‌وجوی مشاوره و پیدا کردن الگوهای مثبت در زمینه تربیت فرزندان منجر شود، اما در کناره این فرصت‌ها، چالش‌ها و خطرات بالقوه نیز وجود دارد. غفلت از تربیت صحیح در فضای مجازی می‌تواند تبعات ناخوشایندی به همراه داشته باشد. والدین باید به یاد داشته باشند که فرزندانشان به راحتی می‌توانند تحت تأثیر محتوای نامناسب و مضر قرار بگیرند. آگاهی درباره خطرات ناشی از فضای دیجیتال و گفت‌وگو با فرزندان درباره آنها می‌تواند کلید پیشگیری از مشکلات باشد. برای نمونه ایجاد محدودیت‌های زمانی در استفاده از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی می‌تواند به تحکیم روابط خانوادگی و تأمین سلامت روحی افراد کمک کند.

 

نکته‌ای که نباید از نظر دور داشت این است که برنامه‌های آنلاین که فرزندان با آنها در ارتباط هستند، ممکن است آسیب‌های جدی به سلامت روان آنها وارد کند. فضای مجازی، در کنار عرضه برخی از واقعیت‌ها، می‌تواند زمینه‌ساز القای افکار منفی و ناهنجاری‌های اجتماعی شود و به همین دلیل، نظارت و راهنمایی والدین در انتخاب برنامه‌ها و محتوای مورد استفاده امری ضروری است و با ایجاد برنامه‌های کنترلی و نظارتی دقیق، والدین می‌توانند فضایی امن و سالم برای فرزندان خود فراهم آورند.

 

فیلترینگ محتوای منفی و حمایت از دسترسی به منابع مثبت، بر این ابتکار عمل تأکید دارد. والدین باید به این نکته توجه داشته باشند که استفاده مستمر و بی‌رویه از فضای مجازی می‌تواند منجر به کاهش تعاملات انسانی و کاهش دورهمی‌های خانوادگی شود. این موضوع به مرور زمان ممکن است به ایجاد اعتیاد به فضای مجازی و کاستی در ارتباطات عاطفی دامن بزند.

 

برای مقابله با این چالش‌ها، والدین می‌توانند با ایجاد فضایی مبتنی بر گفت‌وگو و تعامل در خانواده، به فرزندان کمک کنند تا درک بهتری از چگونگی استفاده از این ابزار داشته باشند. کارگاه‌ها و نشست‌های خانوادگی می‌توانند به‌عنوان بسترهایی برای بحث درباره تجربیات و مضرات فضای مجازی عمل کنند و این نوع فعالیت‌ها می‌تواند به تقویت پیوند خانوادگی و همبستگی اجتماعی کمک کند.

 

بنابراین، خانواده‌ها باید با آگاهی، دقت و حوصله نسبت به آثار و تبعات فضای مجازی بر تربیت و روابط خود اقدام کنند. این نیاز به یک رویکرد فعال و برنامه‌ریزی‌شده دارد، به‌نحوی که هم از فرصت‌های بی‌نظیر فضای دیجیتال بهره‌مند شوند و هم با درایت از تهدیدات آن محافظت کنند. با ایجاد فضایی سالم و متوازن، خانواده‌ها می‌توانند آینده بهتری برای فرزندان خود بسازند و آنها را در مسیر رشد و شکوفایی همراهی کنند.

 

در نهایت، حفظ ارتباطات چهره به چهره و دورهمی‌های خانوادگی باید در اولویت باشد. ایجاد فرصت‌هایی برای گفت‌وگو و تبادل نظر در دنیای واقعی می‌تواند به تقویت پیوندهای عاطفی و روابط سالم در خانواده‌ها کمک کند. به یاد داشته باشیم، ارتباطات انسانی ارزشمندترین دارایی ماست و باید آن را حفظ کنیم.  باید به فرزندانمان نیز یاد دهیم که چگونه از فضای مجازی به‌عنوان ابزاری برای یادگیری و اطلاع‌رسانی استفاده و خود را در برابر خطرات آن محافظت کنند. با راهنمایی و مراقبت والدین، می‌توان آینده‌ای روشن و امن برای نسل جوان فراهم کرد.