به گزارش
خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، منطقه مسکونی خلیلآباد در قرون و سدههای گذشته محدوده کوچکی را به خود اختصاص میداد که در دوران سلطنت شاه عباس صفوی بر اثر زلزله به کلی ویران شد و بعدها توسط شخصی به نام خلیلخان فرزند جلیل بیک از خاندان عرب که بر این سرزمین حکومت میکرد قلعهای بنیان شد و بعدها خلیلآباد نام گرفت.
وجود آثار قلعه و آتشکده در کوههای شمال شرقی و قلعه دختر در کوههای شمال غربی که از تمدنی چند هزار ساله حکایت میکند حاکی از پیشینه و غنای تاریخی این ناحیه و خلیل آباد فعلی است؛ در حال حاضر این شهرستان به خاطر باغات انگوری که دارد به دیار تاکستانهای سرسبز مشهور است.
مسجدجامع خلیلآباد
به استناد شواهد موجود پیش از این در محل مسجدجامع فعلی، بنای مسجدی کهن و یک ایوانی موسوم به میان خیابان وجود داشته است که بنای فعلی با الگوبرداری از مسجد جامع کاشمر در سال 1308 هجری قمری با طرح یک ایوانی و شبستانهای طرفین ساخته شده و شبستان شرقی آن در سال 1313 هجری قمری تکمیل شده است. همچنین در جبهههای شرقی و غرب مسجد نیز فضاهای معماری با کاربریهای
متفاوت ایجاد شده است.
مزار میرآباد
این بنا در روستای میرآباد از توابع بخش مرکزی و به فاصله 16 کیلومتری جنوب غرب کاشمر واقع شده است؛ بنایی که بنیان اولیه آن به اواخر دوره قاجار باز میگردد و اتاقهای پیرامون آن بعدها توسط حاجی معمار به منظور استراحت زائران ساخته شد.
بنای مزار میرآباد با طرح و نقشه 12 ضلعی دارای چهار ورودی هلالی شکل هست و فضای داخلی بنا نیز از طاقهای کم عمق با قوسهایی جناقی که تا ساقه گنبد امتداد یافته شکل گرفته است؛ این
فضا با رسمیبندیهای زیبا و نقوشی به رنگهای گوناگون تا مرکز گنبد آراسته شده
است.
بنای امامزاده قاسم ارغا
بقعه منسوب به امامزاده «قاسم ارغا» در روستای ارغا از دهستان حومه بخش مرکزی واقع شده و بنای آن متعلق به اواخر دوران قاجار است و به باور اهالی منطقه، امامزاده قاسم فرزند حضرت موسی بن جعغر(ع) برادر امام رضا(ع) است.
این بنا دارای طرحی مستطیل شکل است و فضای داخلی آن به شکل مربعی با چهارطاق در اطراف و در ورودی و پنجرههایی مرتفع است؛ بر روی تیزه گنبد نیز نقاشیهایی ترسیم شده که احتمالاً تمامی گنبد را در بر میگرفته است اما به علت مرمتهای غیرکارشناسی از بین رفته است.
ساختار معماری بنا، دارای طاقهای جناقی است و گنبد اصلی آن بر روی ساقهای که از گوشهسازی مربع و تبدیل آن به دایره ساخته شده، استوار گشته است.
قلعه کهنه زنده جان
این قلعه در روستای زنده جان از توابع دهستان پائین ولایت و در فاصله پنج کیلومتری غرب کاشمر واقع است و با توجه به سفالینههای پراکنده در محل، قدمت این قلعه تاریخی به هزاره اول قبل از میلاد میرسد.
این قلعه که با گذشت زمان به شکل تپهای درآمده است، بیضی شکل بوده و ارتفاع آن حدود پنج متر بالاتر از زمینهای اطراف است.
در ضلع جنوبی این بنا که مورد بررسی باستانشناسی قرار گرفته، آثار معماری به صورت دیواره و فضایی ورودی شناسایی شده است.
سوغات و رهآورد سفر
خلیلآباد نیز مانند سایر شهرستانها دارای برخی تولیدات هنرهای سنتی و صنایع دستی است که جزو سوغات آن ناحیه محسوب میشود؛ قالیهای بافت خلیلآباد، گلیمهای الوان، فرآوردههای حصیری و پارچههای دستباف از این جمله هستند اما مهمترین فرآورده و سوغات خلیلآباد، کشمش و خشکبار این منطقه است که همانند کشمش کاشمر به سراسر ایران صادر میشود.
آب انبارهای کندر
این آب انبارها که از دو بنای همجوار تشکیل شدهاند در شهر کندر از توابع شهرستان خلیل آباد قرار گرفتهاند. این ابنیه از جمله آثار عامالمنفعه است که آبانبار اولی به دستور حاجی حاتمی و به دست توانای حاج علیاصغر بنایی در حدود 70 سال پیش ساخته شده و آب انبار دیگر 10 سال بعد از آن به سفارش حاج اصغر رحمانی و به دست استاد شعبان بنا شده است.
این آبانبارها با استفاده از آجرهای 30 و 20 سانتیمتری مربع شکل ساخته شده و گنبدی مخروطی بر فرازشان استوار شده است؛ پلان هر دو بنا به شکل دایره بوده و مخزن آنها از استوانهای به عمق 10 متر و 10 و نیم متر تشکیل شده است.
گرمابه آقا بنای معروف به حمام آقا
گرمابه آقا بنای معروف به حمام آقا در بافت مرکزی شهر خلیلآباد قرار گرفته است؛ این بنا جزو مجموعه ابنیه تاریخی و با ارزش احداث شده در اوایل دوران پهلوی است که مسجد جامع کاروانسرا و دکاکین مجاور مسجد را شامل میشود.
مطابق با وقفنامه موجود، این بنا در سال 1316 بنا شده و دارای دو بخش زنانه و مردانه است؛ حمام مردانه 15 پله و حمام زنانه 10 پله پایینتر از سطح زمین است. این حمام دارای رختکن، خزینه، دوشها و گرمابه، آب انبار، جاکفشی و نمازخانه است که امروزه نیز به طور شبانهروزی فعال است.
هنرهای سنتی و صنایع دستی
در خلیلآباد نیز مانند شهرستانهای همجوار هنوز مشاغل سنتی و هنرهای دستی تا حدودی رواج دارند که در این میان بافت قالی و انواع فرشهای پشمی با نقشههای کاسه و کوزه و گلیمبافی، حصیربافی و پارچههای دستباف از اهمیت بیشتری برخوردار هستند؛ همچنین از انواع مشاغل سنتی در خلیلآباد میتوان به حرفههایی مانند مسگری، تجاری، آهنگری و رویگری اشاره کرد.
مناطق کوهستانی و جاذبههای طبیعی خلیلآباد
مناطق کوهستانی این ناحیه از دو رشته ارتفاعات اصلی تشکیل شدهاند که رشته شمالی آن به نام کوهسرخ و رشته جنوبی آن شامل کوه کمربلند، برغو و فغان است؛ اکثر رودهایی که از ارتفاعات شمالی و حتی جنوبی سرچشمه میگیرند در داخل دشت و در نزدیکی پای کوه تشکیل مخروط افکنههای کوچک و بزرگ را میدهند.
از سوی دیگر ششطراز که از کاشمر به طرف خلیلآباد و بردسکن گسترش دارد، در بین راه تپه ماهورهایی را تشکیل داده است که از لحاظ زیبایی در نوع خود یگانه و بینظیر هستند.
آداب و رسوم مردم خلیلآباد
در شهرستان خلیلآباد همچون سایر نقاط خراسان رضوی پخت انواع نانهای محلی و سنتی رواج دارد؛ همچنین انواع جشنها، اعیاد و مناسبتهای ویژه با توجه به باورهای مردم منطقه کماکان برگزار میشود که از میان این مراسم میتوان از جشنهای خواستگاری، عقدخوانی، سده و چهارشنبهسوری یاد کرد.
علاوه بر اینها، در میان مردم خلیلآباد انواع بازیها و ترانههای مربوط به آنها نظیر بازی ونه شوکافتک، کوک محله و حرنگ حرنگ رایج است.
مناظر طبیعی دشت خلیلآباد
محدوده خلیلآباد، بردسکن و کاشمر جزو حوضه آبریز کویر نمک ایران و بخشی از آن محسوب میشود که دشت کاشمر نام دارد. رودخانه ششطراز از داخل این دشت عبور میکند و سرمنشأ آن ارتفاعات شمال غربی خلیل آباد است که پس از طی مسافتی حدود 60 کیلومتر وارد سد شهید مدرس در محل روستای مهدیآباد میشود.
سد خاکی شهید مدرس
یکی دیگر از جاذبههای گردشگری شهرستان خلیلآباد سد خاکی شهید مدرس است که از آبریز مهمترین رودخانه منطقه که شهر خلیلآباد را تحت تأثیر مستقیم قرار میدهد و رودخانه کلاته خانم نام دارد، مشروب میشود.
این رودخانه فصلی در قسمت غربی خلیلآباد دشت آبرفتی منطقه را تغذیه نموده و مابقی آن طی مسافتی طولانی وارد سد شهید مدرس در محل روستای مهدیآباد میشود که در اطراف خود منظرهای زیبا و چشماندازهایی بدیع را به وجود آورده است.