ایران باید نقش اول را در ایجاد تعادل در افغانستان ایفا کند

سیدجلال ساداتیان، کاردار اسبق ایران در انگلیس و دیپلمات باسابقه کشورمان، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره روند تحولات افغانستان و ارزیابی خود از رویکرد جمهوری اسلامی نسبت به این تحولات گفت: طالبان، القاعده، داعش و امثال این گروه‌ها مانند جهش‌های ویروس کرونا هستند که از یک ریشه سرچشمه می‌گیرند و رفتارهای غلط و ناسالمی دارند.

وی افزود: معتقدم بخشی در ایران که به لحاظ اطلاعاتی درباره مسائل میدان و سیاست خارجی تصمیم‌گیری می‌کنند تصویر غلطی در ذهن خود نسبت به مسائل افغانستان شکل داده‌اند که چون اشرف غنی طرفدار آمریکاست و اظهارات نادرستی علیه ایران داشته لذا پیروزی طالبان در حقیقت شکست آمریکاست که به اعتقاد من این تصویر و تحلیل غلطی است و باید مسائل بین‌المللی را با دید و تفکر وسیع‌تر و عمیق‌تری تحلیل کرد.

بیشتر بخوانید:

• ایران باید نسبت به افغانستان سیاست صبر و انتظار پیشه کند
• آمریکا به دنبال «لیبی‌سازی» در افغانستان است

ساداتیان اظهار کرد: این افراد باید متوجه عوارض و تبعات آن برای کشور باشند. اولین آسیبی که با پیروزی طالبان همین الان مشاهده می‌شود نسبت به مردم افغانستان است که نمونه آن آوارگی و مجبور کردن مردم به اعلام داشتن یا نداشتن دختران بالای 12 سال و زنان بی‌همسر برای تحویل به طالبان است. اینها همین رفتارهای امروز طالبان است و رفتارهای دیروز آنها نیست که مدعی شوند اصلاح شده‌اند.

آسیب‌های بلندمدت به قدرت رسیدن طالبان برای ایران 

این دیپلمات باسابقه کشورمان بیان کرد: آسیب بلندمدت و سیاسی تسلط کامل طالبان بر افغانستان این است که با گروه‌های افراطی وابسته به پاکستان و اعراب بیشتر دل می‌بازند و از نظر استراتژیک و سیاسی ـ امنیتی در نهایت به سمت آنها خواهند رفت. البته تا روزی که طالبان کاملاً بر افغانستان مسلط نشده‌ ممکن است تا حدی در مقابل ایران نرمش نشان دهد اما پس از تسلط کامل مرزهای شرقی ما را ناامن می‌کند. همین الان هم در میان نیروهای طالبان بخشی از داعشی‌ها و سایر گروه‌های افراطی وجود دارد ولذا خطرات طالبان پس از فتح کامل افغانستان برای ایران بسیار جدی است.

ساداتیان یادآور شد: من پیش از فتوحات اخیر طالبان نیز در مطلبی گفته بودم که حضور طالبان به هیچ وجه نفع ایران نیست و باید تلاش حداکثری کرد که طالبان بخشی از قدرت را در افغانستان داشته باشد و نتواند همه قدرت را در اختیار خود بگیرد. مسلط شدن طالبان بر افغانستان برای ایران حتما خطرساز و فاجعه‌بار است. ایران هم از طریق فاطمیون می‌تواند به دولت مرکزی افغانستان کمک کند و مانع از ساقط شدن آن شود. البته برخی بلافاصله موضع می‌گیرند که ایران نباید وارد جنگ افغانستان شود و حضور در این منطقه گرفتاری در یک باتلاق است و من هم این را تأیید می‌کنم اما می‌توانیم از الگوی مقابله با داعش در عراق از طریق حشدالشعبی استفاده کنیم و در افغانستان از طریق فاطمیون مانع از سقوط دولت و عدم تسلط کامل طالبان بر افغانستان شویم.

طالبان در وضعیت فعلی نیازی به مذاکره ندارد

کاردار اسبق کشورمان در انگلیس ابراز کرد: طالبان تنها در شرایطی که بر افغانستان مسلط نشود راضی به انجام گفت‌وگوهای صلح خواهد شد اما در وضعیتی که احساس می‌کند دست برتر را دارد و پیروز قطعی این جنگ است احساس نیازی به مذاکره نمی‌کند، لذا جمهوری اسلامی ایران باید تا فرصت از دست نرفته با عقلانیت و درایت و عمق تحلیل استراتژیک بیشتر از سلطه کامل طالبان بر افغانستان جلوگیری کند.

وی افزود: برخی می‌گویند شورای عالی امنیت ملی در این زمینه تصمیم‌گیری می‌کند اما مهم این است که چه کسانی به این شورا تحلیل و مطلب ارائه می‌دهند. امروز برای همه کاملاً روشن است که خطر حضور طالبان در بلندمدت برای ایران بسیار جدی‌تر از دولت اشرف غنی است و منافع ملی ما ایجاب می‌کند گروه‌هایی مانند فاطمیون را تقویت کنیم تا به کمک دولت مرکزی بیایند و نگذارند دولت ساقط شوند و در آن شرایط است که می‌توانیم هم دولت مرکزی و هم طالبان را در یک وضعیت چارچوب‌دار و مهارشده قرار داد تا با ایران مراودات بعدی خود را داشته باشند اما اگر این مسئله را رها کنیم و دولت ساقط و طالبان حاکم شود حتماً ضد منافع ملی جمهوری اسلامی ایران است.

پیروزی طالبان شکست آمریکا نیست

ساداتیان درباره موضع‌گیری برخی همسایگان افغانستان مانند چین مبنی بر به رسمیت شناختن طالبان در صورت فتح کابل و ظرفیت‌های ایران برای ایجاد حساسیت در همسایگان جهت کشیدن طالبان به پای میز مذاکره گفت: ترکیه اخیراً از اینکه ایران به روند مسائل افغانستان کمک کند استقبال کرده است. آیا ایران که همسایه بلافصل افغانستان است باید از کانال ترکیه به مسئله افغانستان ورود پیدا کند؟ چرا ترکیه از روند افغانستان احساس رضایت می‌کند چون تفکرات طالبان را در راستای اهداف خودش تلقی می‌کند یا وقتی چین از به رسمیت شناختن طالبان در صورت تسلط کامل بر افغانستان سخن می‌گوید باید دید چه منافعی برای چینی‌ها در این اتفاق نهفته است. لذا همه این مسائل نیازمند یک تحلیل دقیق است.

وی تصریح کرد: امروز سازمان اطلاعات پاکستان حمایت جدی از طالبان دارد که این امر بر سرعت پیشروی طالبان و اشغال مراکز استان‌های مهم تأثیر عمده‌ای داشته است. به نظر من ایران می‌تواند نقش اول را در ایجاد توازن و تعادل در افغانستان ایفا کند اما به شرطی که سرعت عمل بیشتری به خرج داده شود اما متأسفانه همانطور که ذکر شد فعلاً تحلیل غلطی شکل گرفته که طالبان را ضد آمریکایی و دولت مرکزی را آمریکایی تلقی می‌کند که چنین تحلیلی باعث تعلل و دست روی دست گذاشتن ما شده است. در حالی که اگر طالبان بر همه جا حاکم شود هزینه‌هایی که در بلندمدت خواهیم پرداخت بسیار بیشتر خواهد بود.

گفت‌وگو از مهدی مخبری