سکوت هنگام زیارت، یک زبان برای دعا است

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، احد فرامرز قراملکی مدیرعامل بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، در اولین سمپوزیوم ارتباطات زیارت که امروز 16 اسفندماه در بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی برگزار شد، اظهار کرد: در روزگار فعلی زیارت، خصلت‌های خاصی پیدا کرده و یکی از آن خصلت‌ها، سازمان‌یافتگی زیارت است. در قدیم زیارت ربطی به سازمان نداشت، اما باتوجه به اینکه سازمان‌یافتگی در تمام امور دخیل بوده، زیارت را هم در برگرفته است.

وی بااشاره به سازمان‌های زیارت، افزود: دانشمندان اصطلاحی به نام سازمان بی‌مانند دارند، یعنی سازمانی که در تاریخ مدیریت، به‌خاطر بی‌مانندی الگو برایش به وجود نیامده است. بعضی از سازمان‌هایی که در زیارت آمده آستان قدس رضوی است.

قراملکی بیان کرد: یکی از خصلت‌های زیارت در روزگار کنونی، خصلت فرهنگ شدگی است. زیارت رو به مصادیق مختلف مانند یک تصویر و یک تراشه ذهنی می‌شود، دید. همچنین زیارت را به مثابه زیادی مانند اعتقاد، عبادت، مراقبت، دیدار دوستان و... می‌توان دید.

وی با بیان اینکه زیارت یک دیدار خاموش نیست، مطرح کرد: حتی اگر زائر در هنگام زیارت سکوت کند، همین سکوت یک زبان برای دعا کردن و از جنس ارتباط است. بر این اساس می‌توان گفت در زیارت یک ارتباط چهار وجهی وجود دارد.

مدیرعامل بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی ادامه داد: ارتباط چهار وجهی  در زیارت شامل ارتباط قدسی یعنی ارتباط زائر با بارگاه الهی و ناظر به زیارت، ارتباط درون‌شخصی یعنی رابطه زائر با خودش بدین معنا که در زیارت یک حقیقت جدید پیدا می‌کند، ارتباط بین شخصی یعنی ارتباط زائر با دیگر زائران و خادمان و ارتباط برون‌شخصی یعنی ارتباط زائر با محیط زیست است.

وی تصریح کرد: نکته مهم در ارتباطات چهارگانه زیارت پیداکردن هم سرنوشتی زائر است، به این معنا که زیارت را بیش و کم در اموری سرنوشت‌ساز یکسان می‌کند، همچنین زیارت غیر از این چهار وجه دارای 6 لایه مختلف است.

قراملکی لایه‌های مختلف زیارت در ارتباط شخصی زائر را اینگونه تشریح کرد: لایه باور شامل معرفت، شناخت و...، لایه هیجانی احساسات، لایه هنجاری که به هنجارهای رفتاری اطلاق می‌کنند و اخلاق را هم شامل می‌شود. لایه مناسکی که این مناسک خود به خود دیده می‌شود، زیرا هنجارهای رفتاری میل به مناسک دارند، مانند وقتی خادمی با چوب‌پر کنار درب طلا ایستاده، دو نفر رد می‌شوند و چوب‌پر را می‌بوسند، اما زائر سوم این عمل را مناسک می‌داند و جلو آمده تا چوب‌پر را حتما ببوسد. لایه‌های دیگر ابداعی و تجربه‌ای شامل تجربه دینی، مهدوی و تجربه‌ای شبیه به تجربه عرفانی که در اغلب زیارت‌ها وجود دارد.

وی لایه مناسک را نوعی تهدید برای زیارت دانست و گفت: یکی از خطرهای زیارت در شیعه تبدیل هنجارها به مناسک است و متاسفانه پیامدهای مختلفی دارد.

مدیرعامل بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی بیان کرد: چنانچه این لایه‌ها را پذیرفته باشیم، باید ادعا کرد همه لایه‌ها خصلت عمومی شوندگی دارند، یعنی باورهای شخصی زائر زمانی که گفته می‌شود با بقیه زائران هم باور است. بنابراین، باورهایی که در زیارت مطرح است شخصی نمی‌ماند و به اصطلاح عمومی می‌شود این خصلت عمومی‎شوندگی بسیار مهم است. در زیارت هیجانات مانند گریه‌ها، هنجارها و... عمومی می‌شوند.

وی ادامه داد: در زیارت میل به عمومی شدن مطرح است و یک خصلت مانند سازمان‌یافتگی و انسجام‌بخشی دارد. زیارت پراکندگی‌ها را جمع می‌کند و زائران را به هم نزدیک کرده و یک پیوند ایجاد می‌کند. پیوندی که می‌تواند به این تعدادی که دور هم جمع می‌شوند، هویت و یک جریان اجتماعی بدهد. باید گفت زیارت میل به فرهنگ دارد. به طور مثال شما در یک روستا شاهد هستید امامزاده‌ای که در آن منطقه است باعث فرهنگ زیارت شده و میان اهالی روستا  انسجام ایجاد کرده و لایه‌ها هم خصلت عمومی شوندگی پیدا کرده‌اند.