جایگاه کتاب «الغدیر» در اثبات حقانيت امیرالمؤمنین(ع)

علامه عبدالحسین امینى(1320 - 1390 ه.ق) برای تأليف كتاب گرانقدر «الغدير» كه در اثبات حقانيت مولی الموحدين(ع) تأثير بسزايی داشته، زحمات بسياری را متحمل شده است. وی شخصيتی است كه يک تنه در برابر تحريف‌كنندگان تاريخ قيام كرد و با قلم توانا و آتشين و در عين حال منطقی و علمی خود، پرده‌ها را كنار زد و حقايق را از لابه‌لای زوايای تاريک تاريخ، بيرون كشيد.

«اَلْغَدیر فِی الْکِتابِ وَ السُّنّة وَ الْاَدَب»، معروف به الغدیر کتابی به زبان عربی با موضوع اثبات امامت و خلافت امام علی(ع) در واقعه غدیر، نوشته عبدالحسین امینی است. این کتاب در ۱۱ جلد تنظیم شده و جلد نخست، به بررسی سند حدیث غدیر اختصاص دارد. امینی حدیث غدیر را یقین‌آورترین و متواترترین حدیث منقول از پیامبر(ص) می‌داند. او در جلد اول نام ۱۱۰ تن از صحابه پیامبر و ۸۴ تن از تابعان روایت‌کننده واقعه غدیر را گردآورده است. امینی در  6 جلد بعدی، شاعران غدیر را معرفی و اشعار آنها را نقل کرده است و در جلدهای پایانی نیز ضمن ادامه معرفی شاعران غدیر، به برخی از اختلافات شیعه و اهل سنت مثل جایگاه خلفای سه گانه و نقدهای شیعیان می‌پردازد.

امینی برای نوشتن این کتاب به کتابخانه‌های کشورهای مختلف از جمله هند، مصر و سوریه سفر کرده است. چنان‌که وی گفته، بیش از 100 هزار کتاب را دیده و بیش از 10 هزار کتاب را مطالعه کرده است. نوشتن کتاب الغدیر بیش از ۴۰ سال طول کشیده و موضوعات مطرح‌ شده در الغدیر به‌صورت یک مجموعه موضوعی در ۲۷ جلد منتشر شده است. 

علامه امینی با نگاه وحدت‌بخشی که بین جوامع اسلامی داشته است با نگارش کتاب الغدیر روشن می‌سازد که منطق مستدل‏ شیعه چیست و ثابت می‌‏کند که گرایش بیش از 100 میلیون مسلمان به‏ تشیع بر خلاف تبلیغات نامربوط عده‌ای، مولود جریان‌های سیاسی، نژادی و ... نبوده، بلکه یک منطق قوی متکی به قرآن و سنت موجب این‏ گرایش شده است، همچنین در مرحله دوم  ثابت می‌‏کند که بسیاری از اتهام‌ها به شیعه که سبب‏ فاصله گرفتن مسلمانان دیگر از شیعه شده بی‌اساس و دروغ است.

آیت‌الله سیدمرتضى نجومى در خصوص علامه امینی مى‌گوید: در عمرم کسى را مثل علامه امینى ندیده بودم که اینطور با حضور قلب نماز بخواند و همچنین در ماه رمضان بیشتر کارهایش را تعطیل مى‌کرد و مشغول عبادت مى‌شد، هیچگاه از تلاش و پشتکار در راه خدمت به دین و اهل بیت(ع) احساس خستگى نکرد و عمرى با کتاب و کتابخانه مأنوس بود. 

علامه امینی در خصوص مطالعه‌هایش گفته است: هیچ کتابخانه بزرگ یا کوچکى نبود که از دسترس استفاده من دور مانده باشد و از هیچ‌گونه توجه علمى و فقهى نبوده که محروم شده باشم، از معاشرت هیچ پرهیزگارى نبوده که برخوردار نشده و از استماع موعظه هیچ واعظى نبوده که بهره‌مند نشده باشم تا به این درجه از اطلاعات که کسب کرده‌ام رسیدم.

این استاد عالی براى تألیف الغدیر 10 هزار جلد کتاب خوانده و به 100 هزار کتاب مراجعه مکرر داشته است و طبق نظر شاگردانش، او مردى گزافه‌گو نبود و وقتى مى‌گفت کتابى را خوانده‌ام، یعنی به‌درستى خوانده و در ذهن سپرده و از آن یادداشت برداشته است. علامه با مطرح کردن ولایت و امامت، بحث‌هاى عمیق علمى و کاوش‌گرایانه‌اى مطرح ساخت، به‌طورى‌که از نخستین متفکران اسلامى بود که ولایت فقیه را در عصر غیبت زنده ساخت و حکومت را از آن ولى فقیه به حساب آورد.

وى در پى اسناد حدیث غدیر، 24 کتاب تاریخى، 27 محدث، 14 مفسر قرآن و هفت متکلم اسلامى را مى‌یابد که به نقد حدیث غدیر پرداخته‌اند. آنگاه راویان حدیث غدیر از صحابه پیامبر(ص) را به ترتیب حروف الفبا ذکر مى‌کند، همچنین ایشان در این کتاب به آیاتى که در خصوص امیرمومنان(ع) نازل شده، مثل آیه تبلیغ، آیه اکمال دین، آیه ولایت و... و احادیث نبوى و سخنان پیامبر(ص) از قبیل حدیث غدیر، حدیث ولایت، حدیث منزلت، حدیث ثقلین و... مى‌پردازد.

در عصر علامه امینى بسیاری از نویسندگان عرب در آثار و تألیف‌هاى خود، اندیشه شیعه را به چالش کشاندند که علامه امینى با بسیارى از آنان از طریق نامه یا ملاقات حضورى تماس می‌گرفت و به درست‌نویسى و حق‌جویى دعوتشان و علما و بزرگان را به پاسخ‌های علمى و منطقى ترغیب می‌کرد تا بلکه از نگارش و سخنرانى‌هاى تفرقه‌افکن خودداری کنند.

بيش از 50 سال است كه از تدوين كتاب الغدير می‌گذرد و با اطمينان می‌توان گفت كه جامعه محققان اعم از شيعه و سنی با نام الغدير و با نوشته‌های علمی، عميق و محققانه و پراحساس علامه امينی آشنا هستند، اما در طول اين زمان هنوز كسی نتوانسته برای الغدير حتی نقدی كه قابل اعتنا باشد بنويسد و اين خود نشانگر محكم بودن مطالب اين كتاب است.

مجموعه 11 جلدی الغدیر به زبان عربی، با نثری شيوا و رسا نگارش يافته و از مهمترين نكات قابل توجه اين است كه علامه امينی به تمامی منابع مخطوط موجود كه به آن موضوع خاص پرداخته بودند رجوع کرده و در تحليل‌های علمی خود از همگی آنها استفاده کرده است. وی برای نگارش الغدير همه كتاب‌های تفسيری، روايی، تاريخی، رجالی، انصاب، لغت و دواوين شعری را با دقت مورد مطالعه قرار داده‌ و با توجه به همين موضوع است كه علامه امينی در ابتدای الغدير نوشته‌ است: «الغدير فی الكتاب والسنه والادب. كتابٌ دينیٌ، علمیٌ، فنیٌ، تاريخیٌ، ادبیٌ، اخلاقیٌ.» كه همين شيوه منحصر به‌فرد، يكی از علل جاودانه شدن الغدير شده است.

منبع:ensani.ir