ضرورت بازخوانی جایگاه «خزان العلم»

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی فقیه اسفندیاری، معاون بین‌الملل آستان قدس رضوی، در آیین اختتامیه سومین  کنگره بین‌المللی امام رضا(ع) و علوم که امروز ۲۸ آذر ماه در سالن شهید سلیمانی دانشگاه بین‌المللی امام رضا (ع) مشهد برگزار شد، با سلام بر «خُزّان العلم» که در جامعه کبیره خطاب به ذوات مقدسه ائمه اطهار آمده، اظهار کرد: باورم این است که ما امروز از هر زمانی به بازگشت به معرفت حقیقی جایگاه امام و ولی خدا محتاج‌تر هستیم و با بازگشت به بنیان‌ها باید بنایی استوار از عقیده‌ صحیح و سپس سبک صحیح برآمده از این بنیان‌ها اقدام کنیم.

وی بیان کرد: در نگرش ما با استناد به آیات و روایات صحیح معصومان و البته وجود براهین قاطع حکما و عرفا و در محل خودش، امام مجرا و مظهر تام تمام اسما و صفات الهی است. وجود امام مراتبی دارد، بالاترین مرتبه وجودی امام، وجود نوری و حقیقت باطنی است. در برخی روایات نسبت به مخلوق اول در السنه عرفا و حکما آمده است، «اوّلُ ما خَلَقَ اللهُ العقل» در برخی متون «أَوَّلُ مَا خَلَقَ اَللَّهُ نُورِي» و در برخی « لَيلَةَ القَدرِ أَوَّلَ ما خَلَقَ اللهُ » که البته این تعبیر درباره حضرت فاطمه(س) هم به کار رفته است. غرض این است که امام در نگرش ما مجرا و مظهر تام تمام اسما و صفات الهی است. وجود امام و همه مراتب وجودی امام انبا و اخبار از ذات، صفات و افعال الهی می‌کند.

فقیه اسفندیاری ادامه داد: امام در باطن حقیقت خود که برخاسته از حقیقت محمدیه، علویه و فاطمیه است، چون خلیفه الله و مظهر تام الهی است، بنابراین همه کمالات و صفات الهی در وجود نازنین او تجلی می‌کند. در قرآن نسبت به علم الهی دو دسته آیات داریم، در یک دسته آیات به نحو اطلاق، مطلق علم را به خدا نسبت می‌دهیم «إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ»، اما در برخی از آیات مانند 140 آل عمران «... تِلْكَ الْأَيَّامُ نُدَاوِلُهَا بَيْنَ النَّاسِ ...» برخی مفسران با رویکردهای گوناگون به تفسیر نشسته‌اند و بعضاً تأویلاتی غیرمراد ذکر کردند، تقدیراتی را بیان کردند، اما باور ما این است که بر مبنای نکات دقیق حکمی و عرفانی نیازی به این تأویلات و مجازگویی‌ها نیست و هر مرتبه‌ای می‌تواند حقیقت باشد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی افزود: با توجه به درجاتی که در علم الهی ذکر شده است برای امام هم این جایگاه والا وجود دارد، لذا امام با توجه به حقیقت وجودی و باطنی که بالاترین مرتبه وجودی‌اش در قالب «لَيلَةَ القَدرِ أَوَّلَ ما خَلَقَ اللهُ» و حقیقت محمدیه تجلی یافته است و واسطه ایجاد ماسوی الله، ما دون و مراتب پایین دست هست، بنابراین معنا ندارد که بگوییم امام نمی‌داند و برای ما آسان می‌شود مسیر برای توضیح و تبیین روایاتی که در آن‌ها ظاهراً امام می‌فرماید: «من نمی‌دانم».

وی اظهار کرد: وقتی علم، علم حضوری شد، من حصولی مبتنی بر مفاهیم و واسطه‌ها؛ وقتی علم شهودی شد، وقتی علم مظهریت بر علم الهی دارد و در آن مقام واسطه ایجاد خلق است، که در عبارت زیبای «لا فَرْقَ بَیْنَکَ وَ بَیْنَها اِلاّ اَنَّهُمْ عِبادُکَ وَخَلْقُکَ میان تو(خدا) و آن‌ها (ائمه علیهم السلام) فرقی نیست جز اینکه ایشان بندگان تو و مخلوق تواند».

فقیه اسفندیاری ادامه داد: اینان، حجج، انوار الهی مقاماتی دارند که «... لاتعطیل لها فی کل مکان ...». باورم این است که این قدر نسبت به ولایت و معرفت نسبت به آن تأکید شده به این دلیل است که زندگی ما را تغییر می‌دهد، اکسیری است که اگر به زندگی پاشیده شود، زندگی را نورانی می‌کند. هنگامی که محضر امام شرفیاب می‌شویم، می‌دانیم با که سخن می‌گوییم، از او نور می‌گیریم و سبک زندگی ما رضوی خواهد شد.

ضرورت بازگشت به مبانی برای پرهیز از اشتباه

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی گفت: در مقالاتی که ارائه شده، به سان بسیاری از پژوهش‌ها در راه تطبیق می‌افتیم، داده‌های علمی و نتایجی از پژوهش‌ها پدید آمده است و ما برای اثبات آیات قرآن یا سیره معصومان، که برابر با آیات قرآن هستند، به تطبیق می‌پردازیم. از این ورطه خطا باید برهیم. برای اینکه اشتباه نکنیم، باید به مبانی بازگشت کنیم و جایگاه حقیقی امام را یک بار دیگر بازخوانی کنیم، زیرا امام خازن علم الهی است. 

وی افزود: شناخت امام با مراجعه متون و روایات در محضر قرآن و خودشان، با ادله و قوانین، حکمت و عرفان ممکن و میسر است. آنگاه زندگی برای ما معنوی، نورانی و الهی خواهد شد. غفلت از جایگاه والای الهی امام که مظهریت برای همه اسما و صفات الهی دارد، لطمه می‌زند، بنابراین برای معرفت نفس باید با امام و معرفت او خود را گره زد.