«محرم» فرصتی برای تعمیق معرفت دینی است
پژوهشگر دینی گفت: محرم فرصتی برای تعمیق معرفت دینی، تقویت باورهای اعتقادی، ترویج اخلاق اسلامی و تحکیم روابط اجتماعی بر مبنای عدالت و عزت است.
ماه محرم، جایگاه ویژه‌ای در تاریخ و فرهنگ اسلامی دارد. این ماه، به‌ویژه با حادثه کربلا و شهادت امام حسین(ع) و یاران وفادارش در دهم محرم (عاشورا) پیوندی ناگسستنی دارد. قیام امام حسین(ع) علیه ظلم و استبداد بنی‌امیه، نقطه عطفی در تاریخ تشیع و نماد پایداری در برابر فساد سیاسی و اجتماعی بود. محرم نه‌تنها یک واقعه تاریخی، بلکه بستری برای تبیین مفاهیم بلند دینی همچون ایثار، شهادت، عدالت‌خواهی و آزادگی است که در قالب آیین‌های سوگواری، روضه‌خوانی و تعزیه در جوامع شیعی نمود پیدا می‌کند.
در همین خصوص، خبرنگار ایکنای خراسان‌رضوی، با حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی شریعت‌تبار، پژوهشگر دینی، گفت‌وگویی انجام داده است که در ادامه می‌خوانیم؛
ایکنا ـ اهمیت محرم در فرهنگ و دین اسلام از چه جنبه‌هایی قابل بررسی است؟
محرم در فرهنگ دینی و اجتماعی ما جایگاهی بس رفیع دارد. اهمیت این ماه از جنبه‌های متعددی قابل بررسی است و یکی از ابعاد مهم آن، ارتباط عمیق با فرهنگ و هنر، به‌ویژه سینما، است.
از منظر دینی، احادیث و روایات فراوان و معتبری از پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع) به ما رسیده که در آن‌ها به برپایی مجالس عزاداری برای امام حسین(ع)، به‌ویژه در دهه اول محرم، تأکید شده است. خود ائمه اطهار نیز در این ایام مجالس سوگواری برگزار می‌کردند. فضیلت و ثواب گریه بر مصائب آن حضرت و یارانش، چنان عظیم بوده که فراتر از درک بشر عادی بیان شده است.
اما فراتر از ثواب فردی، محرم فرصتی برای تعمیق معرفت دینی، تقویت باورهای اعتقادی، ترویج اخلاق اسلامی و تحکیم روابط اجتماعی بر مبنای عدالت و عزت است. مکتب عاشورا مدرسه‌ای است برای آموختن عزت‌طلبی، ظلم‌ستیزی، انتخاب مرگ با کرامت بر زندگی با ذلت و الگوبرداری از رفتار و اندیشه سیدالشهداء(ع) که فرمود: «هَیْهَاتَ مِنَّا الذِّلَّة.»
علاوه بر ابعاد دینی، واقعه کربلا از لحاظ انسانی و فطری نیز تأثیرگذار است. ظلم آشکار جبهه باطل بنی‌امیه و یزید و مظلومیت امام حسین(ع) و یارانش، دل هر انسان آزاده‌ای را متأثر می‌سازد. این احساسات فطری، انسان را به سوی حق و حمایت از مظلوم سوق می‌دهد و از سویی انزجار نسبت به ظلم و ستم را در دل‌ها شعله‌ور می‌کند. از این منظر، عاشورا درسی برای مقابله با ظلم در هر زمان و مکانی و اعلام همبستگی با مظلومان است.
ایکنا ـ چگونه می‌توان پیام‌های عاشورا را به نسل جوان امروز منتقل کرد؟
برای انتقال صحیح پیام‌های عاشورا به نسل امروز، ابتدا باید این پیام‌ها را به‌درستی درک کنیم. سخنان، خطبه‌ها، نامه‌ها و سیره عملی امام حسین(ع) در جریان نهضت کربلا، حامل مفاهیم بلند انسانی، الهی و اجتماعی است. پس از درک این مفاهیم، لازم است با زبانی به‌روز، شیوا و متناسب با فضای فکری جوانان، این پیام‌ها را منتقل کرد. ابزارهای مختلفی مانند نوشتار، شعر، هنرهای نمایشی، رسانه‌ها و به‌ویژه فضای مجازی، بسترهای مناسبی برای انتقال این مفاهیم هستند.
پیام عاشورا پیام آزادگی، عزت، خداباوری، اخلاق، ولایت‌مداری، ظلم‌ستیزی و دفاع از مظلوم است؛ مفاهیمی که مورد قبول هر وجدان بیداری، فارغ از دین و مذهب است. به همین دلیل حتی شخصیت‌هایی چون مهاتما گاندی که مسلمان یا شیعه نبودند از نهضت کربلا الهام گرفتند. او خود اعتراف کرد که با مطالعه قیام امام حسین(ع) توانست مسیر استقلال ملت هند را بیابد. نمونه‌های مشابه از دانشمندان و اندیشمندان غیرمسلمان نیز وجود دارد که از قیام عاشورا ستایش کرده‌اند.
ایکنا ـ بزرگترین چالش‌های حفظ و انتقال ارزش‌های محرم در جامعه معاصر چیست؟
یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش‌رو، تحریف واقعه عاشورا و کاهش پیام‌های آن به سطحی‌ترین شکل‌هاست. چنانکه شهید مطهری در کتاب «حماسه حسینی» اشاره کرده‌اند، برخی از تحریف‌ها، چه عمدی و چه سهوی، عاشورا را از روح حماسی و انقلابی‌اش تهی می‌کنند. برای نمونه، تلقی عاشورا به‌عنوان رویدادی صرفاً شخصی و محدود به امام حسین(ع)، یا تقلیل آن به ابزاری برای شفاعت‌طلبی بدون مسئولیت‌پذیری، نمونه‌هایی از این تحریف‌ها هستند.
همچنین، محدود کردن مراسم عزاداری به برخی مناسک ظاهری مانند سینه‌زنی، زنجیرزنی یا حتی قمه‌زنی که نه‌تنها تأثیر فرهنگی ندارد، بلکه موجب وهن دین نیز می‌شود، چالشی جدی برای انتقال مفاهیم عمیق عاشورا به نسل امروز است. مجالس حسینی باید محلی برای تبیین، تحلیل و فهم دقیق پیام‌های نهضت کربلا باشد تا افراد جامعه بتوانند این ارزش‌ها را در زندگی فردی و اجتماعی خود پیاده کنند.
اگر فلسفه قیام امام حسین(ع) به‌درستی تبیین شود، قطعاً برای هر انسان آزاده‌ای مسلمان یا غیرمسلمان الهام‌بخش خواهد بود. بنابراین، بر عالمان، هنرمندان، نویسندگان و همه متولیان فرهنگی لازم است با درک درست از پیام عاشورا و بهره‌گیری از روش‌های نوین، این پیام را زنده نگه دارند.
انتهای پیام
