صحیفه سجادیه؛ نقشه راهی تمدنی برای سبک زندگی اسلامی
معاونت پژوهش مرکز تخصصی صحیفه سجادیه قم گفت: صحیفه سجادیه، صرفاً یک مجموعه دعا نیست، بلکه نقشه راهی تمدنی برای سبک زندگی اسلامی است. امام سجاد(ع)، از دعا نه فقط به‌عنوان نیایش، بلکه به‌عنوان قالبی تعلیم‌دهنده استفاده کرد. به‌عبارتی، معارف شیعی را در قالب دعا به شاگردان و مؤمنان انتقال داد.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، حجت‌الاسلام سیدعلی مصطفوی‌نژاد، معاونت پژوهش مرکز تخصصی صحیفه سجادیه قم، امروز 17 مهرماه در جلسه اول نشست با عنوان «مهارت عشق‌ورزی در سبک زندگی اسلامی» که در مجتمع دکتر علی شریعتی جهاد دانشگاهی برگزار شد، با بیان خاطره‌ای از زندگی علامه محمدتقی مجلسی و اهتمام شدید وی نسبت به صحیفه سجادیه و ترویج آن اظهار کرد: علامه مجلسی در نوجوانی در پی یافتن پاسخ سؤالات فقهی خود از طریق توسلات و مکاشفه، در یکی از شب‌های جمعه در مسجد جامع اصفهان با حضرت ولی‌عصر(عج) ملاقات می‌کند و در مکاشفه، امام به علامه مجلسی می‌فرمایند: برو نزد آقا محمد تاج و کتابی را از او بگیر، کتابی که جایگزین ملاقات من در زندگی‌ات باشد.پس از خروج از مسجد، علامه مجلسی در بازار با فردی به نام حسن تاج مواجه می‌شود که بی‌درنگ او را به قفسه کتابخانه خود می‌برد و نخستین کتابی که به او می‌دهد، همان صحیفه است که در مکاشفه دیده بود.وی افزود: علامه مجلسی پس از این واقعه، پنجاه سال از عمر خود را وقف این کتاب کرد. وی نسخه‌هایی از صحیفه را در خانه‌های مردم اصفهان منتشر ساخت، شرحی بر آن نوشت و زمینه انس عمومی با این اثر را فراهم کرد. علامه مجلسی می‌نویسد: بعد از پنجاه سال انس مردم با صحیفه، بیشتر آنها از صالحان روزگار و مستجاب‌الدعوه شدند. چنین نهضتی تاکنون در سایر شهرها یا کشورهای اسلامی تکرار نشده و حتی پس از انقلاب اسلامی نیز اقدام عملی جدی برای ترویج صحیفه صورت نگرفته است.
معاونت پژوهش مرکز تخصصی صحیفه سجادیه قم با اشاره به تکرار صحیفه توسط دیگر ادیان، بهایی‌ها و کشیش‌های آفریقا گفت: بهایی‌ها در هند، در معبد نیلوفر آبی از زائران با جزوه‌ای حاوی دعاهای بهاالله استقبال می‌کنند، اما این دعاها در حقیقت همان دعاهای امام سجاد(ع) هستند که نام اهل بیت از آنها حذف شده است. همچنین روایتی از یکی از مبلغان ایرانی در آفریقا است که برخی کشیش‌های مسیحی با خلاصه‌سازی صحیفه، آن را با عنوان «مناجات مسیحی» به مردم بومی ارائه می‌دهند. این اتفاق یا سوءاستفاده است یا حسن استفاده، اما در هر صورت ما چه کرده‌ایم؟
صحیفه سجادیه؛ اولین بازنشر معارف اهل بیت(ع) پس از عاشورا
وی افزود: امام سجاد(ع) اولین امامی بودند که به‌جای نقل مستقیم احادیث که ممنوع بود معارف اهل بیت(ع) را در قالب دعا منتشر کردند. این روش، امکانی برای حفظ و نشر آموزه‌های اهل بیت(ع) بدون مواجهه مستقیم با دستگاه‌های بنیامیه و بنی‌عباس بود و بر اساس روایتی، امام صادق(ع) فرموده است: پس از عاشورا، تنها سه نفر امام سجاد(ع) را به‌عنوان امام چهارم شناختند. گرایش مردم به اهل بیت(ع)، نتیجه زحمات ۳۴ ساله امام سجاد(ع) بود و با وجود این تلاش‌ها، صحیفه سجادیه به‌عنوان یک منبع تمدنی همچنان مهجور و نیازمند احیای جدی در دانشگاه‌ها، حوزه‌ها و فضای عمومی جامعه است.
مصطفوی‌نژاد در بخش دیگری از این نشست، به بررسی سندی صحیفه پرداخت و گفت: راوی اصلی صحیفه، متوکل بن هارون است که از نظر رجالی فردی مجهول‌الحال است، با این حال، علامه مجلسی برای اثبات وثاقت او، داستان مکاشفه خود را در شرح کتابی نقل می‌کنند. از این داستان نتیجه می‌گیریم که متوکل مورد تأیید اهل بیت(ع) است و راوی معتبری برای انتقال صحیفه سجادیه محسوب می‌شود.
وی تصریح کرد: بر اساس روایتی، صحیفه در ابتدا شامل ۷۵ دعا بوده که ۱۱ مورد آن از بین رفته و امروزه تنها ۵۴ دعا باقی مانده است و علمای شیعه برای یافتن بقیه، مستدرکاتی تهیه کرده‌اند. تاکنون حدود ۸ صحیفه دیگر به صحیفه اصلی اضافه شده و جمعی از علما از جمله مرحوم سید محمدباقر ابطحی اصفهانی، مجموعه‌ای شامل ۲۷۰ دعای منسوب به امام سجاد(ع) را جمع‌آوری کرده‌اند. به دلیل انسجام معنایی و منطقی دعاهای صحیفه اصلی، نمی‌توان بدون دلیل این دعاها را افزود یا کاست و این مجموعه به لحاظ چینش و محتوا، بسیار دقیق و هدفمند تدوین شده است.
معاونت پژوهش مرکز تخصصی صحیفه سجادیه قم با اشاره به بیانات رهبر معظم انقلاب گفت: رهبری بارها بر اهمیت صحیفه تأکید کرده و فرموده‌اند همان‌گونه که در مورد نهج‌البلاغه کار شده، باید روی صحیفه سجادیه نیز کار شود، اما متأسفانه هنوز رشته تخصصی صحیفه در حوزه یا دانشگاه شکل نگرفته است و راه‌حل فعلی، آغاز یک حرکت مردمی برای انس با صحیفه است تا دولت‌ها و نهادهای رسمی نیز به آن توجه نشان دهند. صحیفه سجادیه، صرفاً یک مجموعه دعا نیست، بلکه نقشه راهی تمدنی برای سبک زندگی اسلامی است. با اشاره به تعبیر رهبر انقلاب، ایشان فرمودند: اگر همین یک کتاب (صحیفه سجادیه) به خوبی شرح و ترویج شود، برای تمدن اسلامی کفایت می‌کند.
وی ضمن بسط فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی امام سجاد(ع) در مدینه بیان کرد: پس از بازپس‌گیری مدینه از تحت کنترل بنیامیه و تأکید بر مشروعیت امامت اهل بیت(ع)، امام سجاد (ع) برای احیای تمدن شیعی و تربیت شاگردان، اقدامات فراگیر و جسورانه‌ای انجام دادند. براساس برخی منابع تاریخی، ایشان در طول ۳۴ سال امامت، ده‌ها هزار برده را آزاد کرد و آنها را برای دوره‌ای کوتاه تا متوسط (6 ماه تا یک سال) به خدمت خود پذیرفت. برده‌ها می‌آمدند به حضور حضرت و عرضه می‌شدند: آقا ما را بخرید، امام می‌خرید و به منزل می‌آورد. برخی از شاگردان امام صادق(ع) نیز از فرزندان همین آزادشدگان بوده‌اند.
معاونت پژوهش مرکز تخصصی صحیفه سجادیه قم افزود: در این شیوه، مردمان مدینه و اطراف شاهد سبک زندگیِ معصومانه امام بودند. ایشان در این مدت کوتاه، اخلاق، رفتار، عدالت و ایمان خود را به نمایش می‌گذاشتند و تربیت معنوی آنها را به‌صورت عملی فراهم می‌کردند. یکی از پژوهشگران معاصر نقل می‌کند که برخی از آزادشدگان، بعدها شاگردان برجسته و مبلغانی تأثیرگذار در جهان اسلام شدند. این شیوه ضمن ایجاد روابط انسانی عمیق، پایگاهی اجتماعی برای گسترش معارف اهل بیت(ع) را فراهم می‌آورد.
وی ادامه داد: در روایتی نقل شده است که در خراسان دویست هزار نفر یاران حضرت بودند که این بیان نشان‌دهنده وسعت گسترش محبت و باور به اهل بیت(ع) در مناطق خارج از مدینه و مکه است. امام سجاد(ع) با روش‌هایی مانند آزادی بردگان و نشر دعا، بستری فراهم ساخت که ولایت اهل بیت(ع) به دوردست‌ها نیز رسوخ یابد.
مصطفوی‌نژاد اظهار کرد: امام سجاد(ع)، از دعا نه فقط به‌عنوان نیایش، بلکه به‌عنوان قالبی تعلیم‌دهنده استفاده کرد. به‌عبارتی، معارف شیعی را در قالب دعا به شاگردان و مؤمنان انتقال داد. جمله‌های ابتدایی بسیاری از دعاهای صحیفه، خود مشتمل بر مفاهیم حدیثی، کلامی و اخلاقی هستند که در قالب دعا بیان شده‌اند. این روش ضمن آنکه دعوت و ارتباط دو طرفه را ایجاد می‌کند، از تحریف یا دستکاری معارف جلوگیری بیشتری دارد، زیرا دعا کمتر دستخوش تغییر می‌شود تا حدیثِ صریح.
وی با اشاره به اینکه رهبر معظم انقلاب نیز به این نکته اشاره کرده‌اند که بخش عمده‌ای از معارف اهل بیت(ع) در قالب دعاها نقل شده است افزود: این روش، یکی از روش‌های عمیق و امن انتقال معارف است. به‌عنوان مثال، ساختار دعای عرفه در صحیفه امام سجاد(ع)، از نظر مضمون و ترتیب، گویای شرح و تفسیر دعای عرفه امام حسین(ع) است. رابطه بین خطبه اول امیرالمؤمنین(ع) در نهج‌البلاغه و دعای اول صحیفه سجادیه نیز از نظر توحید و مضامین وحدت، نشان‌دهنده پیوندی تاریخی و معنوی است.
مصطفوی‌نژاد در بخش دیگری از این نشست گفت: اگر کسی رابطه خود را با خدای متعال اصلاح کند و در مسیر بندگی گام بردارد، خداوند متعال رابطه او با مردم را نیز اصلاح می‌فرماید. این مردم، نخست خانواده ما و در مراحل بعدی همکاران و جامعه هستند. اگر هدف ما نهادینه کردن محبت و عشق‌ورزی در خانواده است، باید از درون خود شروع کنیم، نه از بیرون و این آغاز، با اصلاح رابطه با خداوند ممکن می‌شود. این دقیقاً همان نقطه‌ای است که بسیاری از سبک‌های روان‌شناختی غربی از آن غافل‌اند.
انتهای پیام 
