۱۵ شاخص برای زندگی قرآنی در جهان بشری

محسن رجبی قدسی، معاون آموزشی و عضو هیئت علمی دانشکده علوم قرآنی مشهد در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی، ضمن قابل تحقق دانستن زیست قرآنی برای بشر در سراسر جهان، اظهار کرد: قرآن برای زندگی بشر است و تنها جنبه آرمانی ندارد، قرآن خود را «قول فصل» معرفی می‌کند و اینکه کلام الهی شوخی نیست بلکه سخنی حق، علمی و بر اساس واقعیت هاست.

وی با تشریح شاخص‌های زیست قرآنی بشر براساس آیات قرآن، بیان کرد: تقسیم‌بندی شاخص زیست قرآنی را می‌توان براساس دو تعریف عنوان کرد، نخست اینکه براساس نظام‌های اقتصادی، فرهنگی، حقوقی و سیاسی که قرآن تعریف کرده است، اگر این نظام‌ها به دست بیاید و محقق شود، یعنی زیست قرآنی ذیل این نظام‌ها مطرح می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشکده علوم قرآنی مشهد گفت: دومین راه شناخت شاخص‌های زندگی قرآنی بشر، مراجعه به آیات قرآن و تدبر از «حزب مفصل» است، یعنی آیات قرآن را از انتها به سمت ابتدای قرآن مورد بررسی قرار دهیم که این تعلیم پیامبر اکرم(ص) است.

«الله»؛ اصل اعتقادی زندگی قرآنی

رجبی قدسی تصریح کرد: براساس تدبر در آیات قرآن از «حزب مفصل» اولین شاخص مطرح شده برای زیست قرآنی بشر در سوره‌های ناس و فلق، داشتن خدای واحد برای انسان‌ها است که همان «الله» است، به‌عبارت‌دیگر زیست قرآنی مشهد زمانی تحقق پیدا می‌کند که فکر و فرهنگ، اقتصاد و جامعه بشری از شرک خالی شود.

وی اظهار کرد: دومین شاخصی که می‌توان در زمینه زندگی قرآنی مطرح کرد آن چیزی است که در سوره «نصر» به آن اشاره می‌شود، منظور از این شاخص، کار خالصانه برای تحقق دین خدا و رفع مشکلات مردم است، در آیه ۷۷ سوره حج هم با این عبارت «يا أَيُّهَا اَلَّذِينَ آمَنُوا اِرْكَعُوا وَ اُسْجُدُوا وَ اُعْبُدُوا رَبَّكُمْ وَ اِفْعَلُوا اَلْخَيْرَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» اشاره به انجام بهترین و گزیده‌ترین کارهاست.

رجبی‌قدسی اضافه کرد: همزیستی مسالمت‌آمیز و احترام به عقاید، باورها و نژاد انسان‌ها سومین شاخصی است که می‌توان برای زندگی قرآنی انسان بازگو کرد که در عین حال انسان نباید تحت‌تاثیر عقاید، سبک زندگی و افکار کافران قرار گیرد، همچنان نیز اختلافات مذهبی و عقیدتی قابل احترام بوده که در سوره حج نیز به آن اشاره می‌شود، خداوند در سوره حج می‌فرمایند اگر جلوی تندروی برخی‌ها را نمی‌گرفتیم، مراکز عبادی انسان‌ها در ادیان مختلف از بین می‌رفت، از این جهت می‌توان دریافت که عقاید و اماکن مقدس مردم، قابل احترام است؛ انسان‌ها به جهت اختلاف عقیدتی نباید یکدیگر را تحقیر کنند، اینکه همه پیرو یک دین باشند در زمان قیام امام زمان(عج) محقق می‌شود.

نفی مردم آزاری و ثروت‌اندوزی

معاون آموزشی دانشکده علوم قرآنی مشهد با بیان اینکه رفع تبعیض باید در زندگی اجتماعی بشر مورد توجه باشد، تصریح کرد: چهارمین شاخص برای زندگی قرآنی بشر نفی مردم آزاری و زراندوزی است که در سوره «همزه» بر آن تأکید می‌شود، در این سوره هرگونه مردم‌آزاری و ثروت اندوزی نفی می‌شود.

وی با تأکید برای اینکه مردم داری و مهر و محبت نسبت به دیگران از شاخص‌های زندگی قرآنی انسان است، اضافه کرد: در سوره «بلد» تاکید می‌شود که تمام ابناء بشر نسبت به هم مهر و محبت داشته باشند و آن را واقعاً در عمل محقق کنند، نه اینکه تنها به سفارش زبانی اکتفا شود، در روایات هم با عنوان «هل الدّین الّا الحبّ» به این موضوع اشاره شده است. در سوره «حجرات» هم موانعی که سبب آسیب به روابط مهربانانه می‌شود مورد تأکید قرار گرفته است.

رجبی قدسی ادامه داد: رشد علم و آگاهی، ششمین شاخصی است که می‌توان برای زیست قرآنی انسان بیان کرد، انسان‌ها باید معیارهای علمی و محکم و موازینی ارزشمند برای زندگی رضایتمندانه داشته باشند که در سوره‌های «قارعه» و «تکاثر» به آن اشاره می‌شود.

وی افزود: در سوره «بَیِّنه» که موضوع پاداش انسان‌های نیکوکار مورد تأکید قرار می‌گیرد، بحث «جنات» به میان می‌آید و از این تعبیر قرآن می‌توان اینگونه برداشت کرد که حفظ محیط‎‌زیست و اهتمام به نگهداری فضای سبز یکی از معیارهای زندگی قرآنی برای انسان‌ها است، بشر بدون توجه به آب و خاک و آفریده‌های خداوند نمی‌تواند یک زندگی قرآنی را سامان دهد.

نشاط و امید به آینده؛ نگرشی قرآنی به زندگانی

این مدرس دانشگاه بیان کرد: انسان‌هایی که در تراز زیست‌قرآنی زندگی می‌کنند، افرادی با نشاط امیدوار به آینده هستند که در سوره «ضحی» با عنوان آینده روشن و راهگشا بیان می‌شود و این امیدواری به آینده روشن بود یک شاخص برای زندگی قرآنی انسان است.

رجبی قدسی گفت: نهمین معیار برای شناخت زندگی قرآنی انسان رسیدگی به امور ایتام، فقیران و مستمندان است، به‌عبارت دیگر هر جایی در جامعه بشری مشکلی وجود دارد، انسان‌های اهل قرآن نسبت به رفع آن مشکل دغدغه دارند، در سوره «ماعون» و همچنین سوره «انسان» به خوبی می‌توان این تاکید قرآن را دریافت کرد، کلید واژه مورد تاکید قرآن در این موضوع «زکات» است که نوع ارتباط اقتصادی انسان قرآنی را با همنوعانش مشخص می‌کند.

وی اظهار کرد: صداقت، راستی، نفی ریا و نمایش دروغ، دهمین شاخصی است که می‌توان برای یک زندگی قرآنی مورد تاکید قرار داد، قرآن در سوره «ماعون» تاکید می‌کند، انسان هایی هستند که در پوشش دین درصدد جازدن خود به جای دینداران و چپاول منابع خدادادی برای همه انسان‌ها را پی می‌گیرند، قرآن به شدت با هرگونه تزویر و ریا مخالفت می‌کند.

رجبی قدسی بیان کرد: رعایت حقوق حیوانات نیز یازدهمین شاخص زیست قرآنی برای انسان است، قرآن داستان ناقه صالح را بیان می‌کند و توصیه به حفظ حیوانات تحت عنوان «بندگان خدا» را مطرح می‌کند، حضرت صالح، قوم خود را به رعایت حقوق حیوان دعوت می‌کند، اما آنان با پی کردن ناقه عذاب الهی را به جان خریدند، در اسلام نسبت به رعایت حقوق همه حیوانات دستورات بسیار جزئی و جالبی وجود دارد.

تعریف درست تغذیه انسان در قرآن

این پژوهشگر قرآنی ادامه داد: تغذیه و زینت مناسب دیگر معیاری است که می‌توان برای زندگی تراز قرآنی بشر بیان کرد، تغذیه در بیان قرآن بیشتر با میوه‌ها، گوشت پرندگان و حبوبات مطرح می‌شود و به طور کلی دو وعده غذایی اصلی صبح و ابتدای شب مورد تاکید قرار می‌گیرد، بنا به مفاهیم و معارف آیات قرآن و سبک زندگی آداب غذایی ما باید منطبق بر برنامه زندگی در بهشت باشد.

وی تصریح کرد: در رابطه با پوشش انسان نیز نکاتی در آیات قرآن مورد تاکید قرار می‌گیرد، از جمله اینکه پوشاک انسان باید از جنسی مانند حریر باشد، لباس باید حافظ بدن انسان به‌ویژه اندام‌های جنسی باشد تا در روابط اجتماعی امنیت انسان‌ها دچار اختلال نشود، حتی در رابطه با زیورآلات و زینت انسان نیز قرآن نکاتی بیان می‌کند.

رجبی قدسی اضافه کرد: شاخص بعدی زندگی قرآنی انسان مبارزه با طاغوت و طغیان‌گری برخی انسان‌هاست، خداوند موسی(ع) را به سوی فرعون می‌فرستد تا او را از مسیر طغیانگری باز دارد و این موضوع را به عنوان الگو برای انسان‌ها مطرح می‌کند، رفع درگیری میان گروه‌های مؤمن و تلاش برای ایجاد صلح نیز نکته است که باید در زندگی تراز قرآنی انسان همواره مورد توجه باشد.

حمایت از مستضعفان و حقوق زنان

وی با اشاره به آیه75 سوره نساء «وَالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاء وَالْوِلْدَانِ الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هَذِهِ الْقَرْيَةِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ وَلِيًّا وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ نَصِيرًا» اظهار کرد: حمایت از مستضعفان و جلوگیری از ظلم میان انسان‌ها و توجه حقوق زنان دیگر شاخصی است که بسیار مورد حساسیت و توجه قرار گرفته و برای تحقق زندگی قرآنی انسان به عنوان پانزدهمین شاخص و معیار حائز اهمیت است؛ مشارکت در صحنه زنان به ویژه در امور فرهنگی و توجه به حقوق آنان در این زمینه‌ها باید دو برابر مردان باشد.

رجبی قدسی با تحلیل وضعیت جهان اسلام نسبت به شاخص‌های زیست قرآنی گفت: به علت دوری مسلمانان از آموزه‌های قرآن و سیره نبوی، یک درد سراسری نسبت به عدم تحقق شاخص‌های قرآنی به وجود آمده برای تصحیح این وضعیت نیازمند نهضت بیداری و بازگشت با آن هستیم که تنها راه چاره است.

معاون آموزشی دانشکده علوم قرآنی مشهد افزود: به‌رغم اینکه فهم و تدبر در قرآن فعالیت‌های متنوعی را به وجود آورده‌ است، اما به علت دوری از مبانی مورد تاکید پیامبر در حوزه فهم قرآن نتیجه مناسبی به دست نمی‌آید، هنگامی که این تصحیح در مبانی و نگرش‌های آموزشی و ترویجی به وجود آید، دریافت و تفسیر از قرآن نیز تصحیح می‌شود.