نگهداری 20 هزار قرآن در کتابخانه آستان قدس رضوی

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، همزمان با سالروز میلاد امام حسن عسکری(ع)، یکصد و هشتاد و پنجمین برنامه سه‌شنبه‌های علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی، با حضور حجت‌الاسلام سیدجلال حسینی، رئیس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، ابوالفضل حسن‌آبادی، مدیر مرکز نسخ خطی کتابخانه‌ آستان قدس رضوی، امروز 2 آبان‌ماه، در دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد، برگزار شد.

برنامه سه‌شنبه‌های علمی و فرهنگی آستان قدس که از اسفندماه سال 97 با هدف معرفی آثار مکتوب شیعه به جامعه علمی، دانشجویان و پژوهشگران ادامه دارد، این هفته را به معرفی و رونمایی از نسخه خطی «فصول المهمه فی معرفه الائمه» تألیف ابن صباغ مالکی از فقهای معروف قرن هشتم هجری پرداخته که در سال 1023 کتابت شده است.

حجت‌الاسلام سیدجلال حسینی، رئیس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، در این نشست، اظهار کرد: کتابخانه آستان قدس رضوی یکی از غنی‌ترین کتابخانه‌های ایران و جهان اسلام است. در حال حاضر در مرکز نسخ خطی این کتابخانه بالغ بر 57هزار کتاب خطی و بیش از 20 هزار قرآن و جزوه قرآنی نفیس نگهداری می‌شود که بسیاری از آن مورد اسناد و استفاده محققین در اقصی نقاط ایران و جهان اسلام قرار گرفته است.

وی خطاب به دانشجویان و اساتید دانشگاه فردوسی، بیان کرد: اگر کتابخانه آستان قدس رضوی را نادید بگیرید، باختید، زیرا یک غنیمت پر سود و کتابخانه معظمی را از دست داده‌اید. یک کتابخانه معظم با منابع اصیل، متنوع و در سطح جهانی مطرح در نزدیکی شما قرار دارد و در کنار آن یک مرکز علمی که در ایران مطرح است.

رئیس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی با اشاره به موانع احتمالی موجود در ایجاد این ارتباط میان دانشگاه و کتابخانه، افزود: باید با گفت‌وگو به حل این موانع بپردازیم تا بیشتر بتوانیم از منابع موجود در این کتابخانه بهره ببریم. وجود 4.5 میلیون منبع فیزیکی به‌علاوه چند صد میلیون منابع دیجیتالی از آن جمله است.

وی با تأکید بر ضرورت آشنایی دانشجویان و اساتید دانشگاه با این مرکز، ادامه داد: فراهم‌آوری اولویت‌های پژوهشی در این کتابخانه صورت گرفته است و مشخص شده که کدام نسخ خطی نیاز به تصحیح و کدام یک نیاز به تحقیق دارد. درهای بازدید و تحقیق به روی شما باز است.

کتابخانه اعرف از امام رضا(ع) است

حسینی بیان کرد: گاه از آن سوی آب‌ها سراغ نسخه‌ای را می‌گیرند و سؤال می‌کنند این کتابخانه متعلق به کیست؟ وقتی در پاسخ می‌گوییم متعلق به امام رضا(ع) است، می‌گویند امام رضا کیست؟ بنابراین کتابخانه حضرت رضا(ع) اعرف از  ایشان است، حال آنکه اساتید و دانشجویانی در این شهر هنوز به آنجا نرفته‌اند.

وی اظهار کرد: ایجاد ایستگاه مطالعات خطی، غنی کردن کتابخانه دانشگاه، به‌علاوه ارائه تسهیلاتی برای عضویت دانشجویان در کتابخانه آستان قدس رضوی، انجام مطالعات و پژوهش‌های مشترک میان دانشگاه و کتابخانه از جمله راهکارها در این زمینه می‌تواند باشد.

حسینی با اشاره به اینکه فعالیت تالار محققان آستان قدس رضوی به صورت شبانه‌روزی است، ادامه داد: این قسمت  14 هزار عضو دارد که شامل دانشجویان کارشناسی ارشد و بالاتر است، اما باید دید چند درصد آن را اعضای هیئت علمی دانشگاه فردوسی تشکیل می‌دهد.

مهدی مجتهدی، عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد نیز در این نشست، درخصوص نسخه خطی «فصول المهمه فی معرفه الائمه»، اظهار کرد: این نسخه اثر ابن صباغ مالکی و درباره زندگانی دوازده امام و از ابن صباغ مالکی غزی الاصل نویسنده سنی مذهب قرن نهم است. در این کتاب برای هر امام فصلی گشوده و با عناوینی مشخص، مطالب ویژه هر امام مورد بررسی قرار گرفته است.

وی به تشریح تسنن دوازده امامی پرداخت و گفت: دوره رواج تسنن دوازده امامی را از قرن ششم دانسته‌اند و وجود آن‌ها یکی از دلایل اصلی رواج تشیع در شرق جهان اسلام است. آن‌ها ضمن اعتقاد به خلفای سه‌گانه، به ولایت شیعه(ع) هم ارادت و اعتقاد دارند و در قرن‌های نهم و دهم قمری حکومت‌هایی با رویکرد تسنن دوازده امامی شکل گرفتند.

مجتهدی به شیوه کتابت این اثر اشاره کرد و گفت: کاتب این نسخه اهل تسنن بوده و به روال پایان نسخه‌ها بر پیامبر(ص) و اصحاب ایشان درود فرستاده است. گونه‌شناسی نسخه ضروری به‌نظر می‌رسد، زیرا در قرون 6 تا 10 هجری میراث تسنن دوازده امامی در اوج است.

وی با اشاره به دو چاپ‌ اخیر این اثر و نسخه‌هایی که براساس آن تصحیح صورت گرفته است، بیان کرد: با توجه به نسخه‌های موجود، به نظر می‌رسد که نیاز به بازنگری در فضای دانشگاهی نسبت به تصحیح کتاب وجود دارد. البته پیشنهاد می‌شود تصاویر مدارک و نسخه‌ها در اختیار پژوهشگرانی از کشورهای اسلامی قرار گیرد.    

عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: یکی از نکات مهم درباره این کتاب این است که نویسنده آن مالکی مذهب و در فضای سنی مذهب زیسته است استفاده از منابع شیعی و سنی و توجه به منابع فرق در نگارش کتاب است. در واقع عالمی با اصالت غزه این کتاب را در مکه برای ما به یادگار گذاشته است.

توجه به اهل بیت پیامبر(ع) در نسخ خطی

وی افزود: در کتب میراث تسنن دوازده امامی بسیاری از مطالب راجع به امیرالمؤمنین علی(ع) است و حجم اطلاعات درباره دیگر ائمه اطهار بسیار کم است و این سبکی است که در این کتاب دیده می‌شود. در این کتاب علاوه بر اطلاعاتی همچون تاریخ تولد، نام مادر و... که در دیگر کتب آمده است، راجع به امام حسن عسکری(ع) آورده که از مقامات امام حسن عسکری(ع) این است که او پدر حجت آخر و فرزند رسول خداست که قرار است قیام کند و باب دوازدهم کتاب به امام زمان (عج) اختصاص دارد.

مجتهدی با اشاره به همکاری انجمن تاریخ اسلام در برگزاری برنامه و تأسیس کمیته نسخ خطی در این استان، ادامه داد: آنچه اهمیت دارد این است که ما در یک دوره تاریخی، برجسته‌ترین مثال توجه به دوازده امام و اهل بیت پیامبر(ع) را داریم که در قالب میراث مختلفی از جمله کتاب‌ها و نسخ خطی باقی‌مانده که برخی از آن‌ها هنوز منتشر نشده و جای کار دارد.