بازخوانی سرنوشت بنیاسرائیل در آیات آغازین سوره اسراء
صاحب تفسیر مشکاة گفت: در ادامه تبیین آیات آغازین سوره «اسراء»، فضای بحث وارد مرحلهای تازه میشود، جاییکه قرآن کریم پس از زمینهسازی، به صراحت از سرنوشت تاریخی بنیاسرائیل پرده برمیدارد.
به گزارش ایکنا از خراسانرضوی، محمدعلی انصاری، صاحب تفسیر مشکاة، در نشستی که محتوای آن از کانالهای مجازی منتسب به این مفسر قرآن کریم منتشر میشود، با موضوع «هرچه کنی به خود کنی» اظهار کرد: در ادامه تبیین آیات آغازین سوره «اسراء»، فضای بحث وارد مرحلهای تازه میشود، جاییکه قرآن کریم پس از زمینهسازی، به صراحت از سرنوشت تاریخی بنیاسرائیل پرده برمیدارد. خداوند متعال در «کتابی» که مقصود از آن، تورات است، به بنیاسرائیل هشدار داده و سرنوشت آنان را بهصورت قطعی اعلام میکند.
وی ادامه داد: واژه «قَضَینا» در این آیات، صرفاً به معنای خبردادن نیست، بلکه بر قطعیت، حتمی بودن و فیصله نهایی دلالت دارد، همانگونه که در ادبیات قضایی، «قضا» به صدور حکم قطعی از سوی قاضی اطلاق میشود. از اینرو، آنچه درباره بنیاسرائیل بیان شده، امری مسلم و غیرقابل تردید است. این وعده و هشدار، در بخشهای مختلف تورات از جمله در کتابهای اشعیا و ارمیا ـ نیز آمده و بهصورت مکرر مورد تأکید قرار گرفته است.
صاحب تفسیر مشکاة بیان کرد: قرآن تصریح میکند که بنیاسرائیل «لَتُفسِدُنَّ فِی الأَرضِ مَرَّتَینِ»؛ بهطور قطع و حتمی، دو بار در سرزمینی که در آن سکونت دارند، دچار فساد، طغیان و تباهی میشوند. این فساد، محدود و جزئی نیست، بلکه با «عُلُوًّا کَبیرًا» همراه است، یعنی سرکشی، استکبار و طغیانی گسترده، سنگین و هولناک. این آیات، جلوهای از اعجاز قرآن در اخبار از آینده بهشمار میرود، همانگونه که قرآن در موارد متعددی از حوادث آینده بشر، طبیعت و تاریخ خبر داده است، چه در آیندههای دور و کیهانی و چه در رخدادهای نزدیکتر تاریخی.
انصاری افزود: در این چارچوب، قرآن درباره نخستین فساد بنیاسرائیل میفرماید: هنگامیکه وعده نخست فرا برسد، بندگانی نیرومند، خشن و سختگیر را بر آنان میانگیزیم، بندگانی که در دل شهرها نفوذ میکنند، همهچیز را زیر و رو کرده و بنیانهای قدرت آنان را در هم میشکنند. این وعده الهی، تحققیافته و قطعی است.
وی بیان کرد: با این حال، قرآن تنها به مجازات بسنده نمیکند، بلکه از سنتهای الهی سخن میگوید. پس از آن فروپاشی، خداوند دوباره به بنیاسرائیل فرصت میدهد، آنان را یاری میکند، قدرت و ثروت در اختیارشان میگذارد، جمعیتشان افزایش مییابد و بار دیگر زمینه احیای تمدنی برایشان فراهم میشود، اما این بازگشت نیز، آزمونی تازه است، چرا که اگر دوباره به طغیان و سرکشی بازگردند، سنت الهی بار دیگر درباره آنها جاری خواهد شد.
صاحب تفسیر مشکاة اظهار کرد: در همین بستر، قرآن قاعدهای عام و فراگیر را مطرح میکند که اختصاصی به بنیاسرائیل ندارد، بلکه قانون همیشگی حیات بشر است: «إِن أَحسَنتُم أَحسَنتُم لِأَنفُسِکُم وَإِن أَسَأتُم فَلَها». اگر نیکی کنید، سود آن به خودتان بازمیگردد و اگر بدی کنید، زیانش متوجه خود شماست. این اصل، قانونی الهی و تغییرناپذیر است که بر همه انسانها، در همه زمانها و مکانها حاکم است.
انصاری افزود: براساس این منطق قرآنی، نیکیها نباید به مطالبهگری، توقعسازی و طلبکاری از دیگران بینجامد. چه در روابط خانوادگی، چه در مناسبات اجتماعی و چه در عرصههای علمی و شغلی، اگر انسان بداند که ثمره عمل صالح، پیش از هرکس به خودش بازمیگردد، نه دچار منتگذاری میشود و نه گرفتار توقعات آسیبزا. از سوی دیگر، آگاهی از اینکه هر خطا و خیانتی، پیش از همه، گریبان خود انسان را میگیرد، مهمترین عامل بازدارنده از ظلم، تجاوز و فساد خواهد بود.
وی تصریح کرد: در ادامه آیات، قرآن از تحقق فساد دوم بنیاسرائیل نیز سخن میگوید، فسادی که با هتک حرمتها، ورود دشمنان به مقدسات و نابودی گسترده همراه است. این بخش از آیات، به لحاظ ادبی و محتوایی، از سنگینترین و تکاندهندهترین تعابیر قرآنی به شمار میرود و تفسیر دقیق مصادیق تاریخی آن، نیازمند بررسیهای عمیق تفسیری، تاریخی و اجتماعی است.
صاحب تفسیر مشکاة گفت: در مجموع، قرآن کریم با بازخوانی سرگذشت بنیاسرائیل، تنها روایت یک قوم خاص را بیان نمیکند، بلکه قوانین کلی حاکم بر تاریخ بشر را پیش روی انسانها میگذارد، قوانینی که براساس آن، هیچ طغیان و فسادی پایدار نمیماند و سرنوشت نهایی هر جامعه، بازتاب مستقیم اعمال خود آن جامعه است.
انتهای پیام
