پاسخ به ۱۶ سوال مُبتلابِه «ایام عزاداری اهل بیت(ع)»

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی، تعظیم شعائر اهمیت زیادی دارد و در دین مبین اسلام سفارش زیادی شده است و بزرگداشت آن نشان تقوا و بی احترامی نسبت به آنها گناه است.

از مصادیق بارز تعظیم شعائر ذکر مصائب اهل بیت(ع) خصوصا حضرت سیدالشهداء(ع) از ضروریات مذهب شیعه است و در این زمینه گروه علمی احکام اداره پاسخگویی به مسائل دینی به چندین سوال در این زمینه پاسخ داده است.

همواره شیعیان در قرون و اعصار متمادیه به آن ملتزم بوده و هستند و علاوه بر اجر و ثواب موعود بر آن یکی از علل مبقیه مذهب تشیع و تجلی تنفر شدید شیعه از حکومت‌های غاصب و ظلم و ستم و معرف هدف قیام بی نظیر حضرت سید الشهداء(ع) و تجلیل فداکاری در راه حق و تعظیم شهید و تشویق به تاسی به آن حضرت در دفاع از دین است، بر ملت عزیز شیعه است که در احیاء این مراسم بکوشند و با درس‌های آموزنده و حرکت بخش آن بیش از پیش آشنا شوند.

همچنین امری است که در روایات ذکر شده و مورد رضایت امام عصر(عج) بوده همانطور که امام رضا(ع) در این رابطه می‌فرمایند: «مَنْ تَذَکَّرَ مُصابَنا، فَبَکی وَ أبْکی لَمْ تَبْکِ عَینُهُ یوْمَ تَبْکِی الْعُیونُ، هر که مصائب ما را یادآور شود و گریه کند یا دیگری را بگریاند، روزی که همه گریان باشند او نخواهد گریست». (وسائل الشیعه، ج 14، ص502)

لذا بر جمیع شیعه و مومنان لازم است در ابقاء این گونه امور کوتاهی نکرده و سعی کنند که آثار تشیع برای همیشه رونق داشته و تا نسل‌های بعد به اساس مذهب تشیع پی برده، ملیت و حیثیت مذهبی خود را نگه دارند.

سوالاتی که در مورد عزاداری امام حسین(ع) مطرح می‌شود، شامل سوالات زیر است:

اهمیت و وجوب عزاداری

پرسش: آیا عزاداری حضرت اباعبدالله الحسین(ع) واجب است؟

پاسخ: عزاداری برای امام‌حسین(ع)، تعظیم شعایر دین است و شرکت‌نکردن در مجالس عزاداری، چنانچه از روی بی‌توجهی و به‌ معنای روی‌گرداندن از مذهب اهل‌البیت(ع) باشد، جایز نیست.

آثار و برکات و فلسفه عزاداری

برخی کارهاست که پرداختن به آنها، مردم را به خدا و دین نزدیک می کند یکی از آن کارها همین عزاداری‌های سنتی است که باعث تقرب بیشتر مردم به دین می‌شود. این که امام(ره) فرمودند عزاداری سنتی بکنید به خاطر همین تقریب است. در مجالس عزاداری نشستن، روضه خواندن، گریه کردن، به سر و سینه زدن و مواکب و دسته های عزا به راه انداختن، از اموری است که عواطف عمومی را نسبت به خاندان پیغمبر(ص)، پر جوش می‌کند و بسیار خوب است. (رهبر معظم انقلاب)

بهترین روش عزاداری

پرسش: برگزاری عزاداری سالار شهیدان(ع) چگونه است؟

پاسخ: بهترین شیوه عزاداری، تشکیل مجالس باشکوه، ذکر اهداف مقدس حضرت امام‌حسین(ع)، تاریخچه واقعه کربلا و تحلیل اتفاقات آن است. همچنین تشکیل دسته‌های عزاداری باشکوه، توأم با شعارهای بیدارکننده و سازنده و پخش و استفاده از پلاکاردها یا شعارهای جالب و جذاب، جزوه‌ها و پوسترهای حساب‌شده و پرمحتوا و روشن‌کننده، از اهداف عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع) و مانند آن است. (مراجع عظام تقلید).

ادامه حرکت دسته‌های عزاداری تا نیمه‌شب

پرسش: حکم ادامه حرکت دسته‌های عزاداری در شب‌های محرم تا نیمه‌شب، همراه با استفاده از طبل و نی، چیست؟

پاسخ: به‌راه‌انداختن دسته‌های عزاداری برای سیدالشهدا(ع) و اصحاب ایشان(ع) و شرکت در امثال این مراسم، امر بسیار پسندیده و مطلوبی است و از بزرگ‌ترین اعمالی است که انسان را به خداوند نزدیک می کند؛ ولی باید از هر عملی که باعث اذیت دیگران می‌شود و یا فی‌نفسه از نظر شرعی حرام است، پرهیز کرد. (رهبر معظم رهبری، آیات عظام سیستانی و مکارم).

پوشیدن لباس مشکی در عزاداری

پرسش: آیا پوشیدن لباس سیاه در ایام سوگواری و سالروز شهادت معصومین(ع) کراهت دارد؟

پاسخ: مستحب و کار پسندیده‌ای است.(مراجع عظام تقلید)

مرثیه‌خوانی بانوان

پرسش: در مجالس زنانۀ عزاداری، زنان مداحی و سخنرانی می‌کنند و صدای آن‌ها با بلندگو به گوش مردان رهگذر می‌رسد. آیا این عمل جایز است؟

پاسخ: مداحى زن، در جایى که مى‌داند نامحرم صداى او را مى‌شنود اگر موجب جلب توجه و تهییج نامحرم و یا مفسده دیگرى‌ گردد، جایز نیست. (رهبر معظم انقلاب، آیت الله فاضل).

چنانچه با تلطیف و ترقیق صدا یا مدّ و ترجیع همراه است به گونه ای که عادةً موجب تهییج شنونده می شود، لازم است از شنواندن صدا به نامحرم پرهیز شود. (آیه الله سیستانی)

درصورتی‌که نامحرم صدای آن‌ها را نشنود، مانعی ندارد. (آیت‌الله صافی).

در این مورد که نوشته اید، صداى خود را آهسته‌تر کند و یا بدون تکیه به صوت بخواند.( آیه الله مکارم)

برهنه‌شدن در عزادری با حضور نامحرم

پرسش: آیا لخت‌شدن مردان هنگام عزداری با حضور بانوان، جایز است؟

پاسخ: اگر باعث مفسده نباشد، ایرادی ندارد. زنان نباید به بدن نامحرم نگاه کنند(امام خمینی(ره)، رهبر معظم انقلاب، آیات عظام فاضل، نوری).

بنابر احتیاط واجب، مردان از این کار خودداری کنند. (آیت‌ عظام سیستانی، مکارم، تبریزی، خوئی، بهجت).

سینه زدن در کوچه و بازار با این که زنان عبور مى‌کنند، در صورتى که سینه‌زن، پیراهن پوشیده باشد اشکال ندارد.(آیات عظام اراکی ، گلپایگانى، صافى)

زنجیرهای تیغ‌دار

پرسش: استفاده از زنجیرهای تیغ‌دار هنگام عزاداری، چه حکمی دارد؟

پاسخ: اگر موجب وهن مذهب دربرابر مردم شود و یا باعث ضرر بدنی قابل توجهی شود، جایز نیست (امام خمینی(ره)، رهبر معظم انقلاب، آیات عظام تبریزی، فاضل).

عزادارى حضرت سیّدالشهدا(ع) در هر زمان و در هر مکان از افضل قربات و مایه تقویت روح ایمان و شهامت اسلامى و ایثار و فداکارى و شجاعت در مسلمین است ولى کیفیّت عزادارى باید چنان باشد که بهانه اى به دست دشمنان اسلام ندهد و موجب سوء استفاده از آن نشود و این مراسم عظیم و پرشکوه تضعیف نگردد و به همین جهت از کارهایى که موجب وهن مذهب است باید پرهیز شود. (آیه الله مکارم).

عزاداری برای حضرت امام‌حسین(ع) طبق سنت متعارف و معمول بین شیعیان، اشکال ندارد. (آیت‌الله نوری).

وسایل موسیقی در عزاداری

پرسش: استفاده از وسایل موسیقی در مراسم عزاداری، چه حکمی دارد؟

پاسخ: اگر از وسایل لهو نباشد و به‌ منظور مشروع استفاده شود، اشکالی ندارد؛ هر چند بهتر است ترک شود. (مشهور مراجع).

بنابر احتیاط در مساجد جایز نیست (آیت‌الله نوری).

جایز نیست (آیت‌الله بهجت).

مطلقاً حرام است (آیت‌الله صافی).

صدای بلندگوی مراسم عزاداری‌

پرسش: آیا شرعاً می‌توان بلندگوهای بیرون مسجد را جهت عزاداری امام‌حسین(ع) روشن گذاشت تا مردم از آن بهرۀ بیشتری ببرند؟ اگر علم به رضایت مردم داشته باشیم، چطور؟

پاسخ: اگر موجب آزار و اذیت دیگران باشد، جایز نیست. (مراجع عظام تقلید).

تقدم نماز بر عزاداری

پرسش: در ایام سوگواری اباعبدالله الحسین(ع)، نماز مقدم است یا عزاداری؟

پاسخ: اقامه نماز جماعت اول وقت در روز عاشورا کار بسیار مهمی است و به یقین امام حسین علیه السلام از چنین عزاداری خشنود خواهد بود .(آیات عظام مکارم، فاضل،‌بهجت، صافی)

بسیار مناسب است که نماز را به وقت بخوانند و با این کار هدف اصلی از اقامه این مجالس را نشان دهند. (آیه الله سیستانی)

عزاداری حضرت سیدالشهداء(ع) مقدمه برپائی نماز و سایر وظایف دینی است و قیام آن حضرت برای تحکیم قرآن و احکام شرع واقع گردید.و عزاداران بیش از هر چیز به وظایف دینی که اهم آن نماز است باید اهتمام کنند.( آیه الله تبریزی)

تبدیل نذر عزاداری

پرسش: شخصی نذر سفره حضرت ابوالفضل(ع) دارد؛ ولی به‌علت کمیِ جا در محل سکونت، نمی‌تواند نذر خویش را ادا کند؛ بنابراین آیا می‌تواند پول آن را جای دیگر خرج کند؟

پاسخ: ‌اگر صیغۀ مخصوص نذر را نخوانده، نذر وجوب انجام ندارد و اختیار با خود شخص است؛ ولی چنانچه صیغۀ نذر را خوانده باشد، باید برطبق آن عمل کند؛ مگر آنکه قدرت بر انجام نداشته باشد. (مشهور مراجع عظام).

باقی‌ماندۀ پول عزاداری

پرسش: باقی‌ماندۀ اموالی که به‌عنوان هزینه‌های مراسم عاشورای حضرت امام‌حسین(ع) جمع‌آوری می‌شود، در چه جایی باید خرج شود؟
پاسخ: می‌توان اموال باقی‌مانده را با کسب اجازۀ اهداکنندگان آن‌ها، در امور خیریه مصرف کرد و یا آن‌ها را برای مصرف در مجالس عزاداری آینده نگه داشت (رهبر معظم انقلاب).

برپایی مجالس شادی در ایام عزاداری

پرسش: برپایی مجلس عقد یا عروسی در ایام و لیالی شهادت ائمه معصومین(ع) و راه‌اندازی کاروان‌های شادی که موجب هتک حرمت این ایام و مناسبت‌ها می‌شود، چه صورت دارد؟

پاسخ: اگر موجب توهین و هتک باشد، اجتناب لازم است. (مقام معظم رهبری، آیات عظام صافی،‌ سیستانی، بهجت،‌ مکارم).

تزویج و عقد و عروسی در ایام سوگواری ائمۀ معصومین(ع) برکتی ندارد و راه‌انداختن کاروان شادی در کوچه و خیابان در آن ایام، جایز نیست و همچنین در غیر ایام سوگواری که معرض فساد است، جایز نیست. (آیت‌الله تبریزی).

حکم قمه‌زنی

پرسش: نظر مراجع عظام در مورد قمه‌زنی چیست؟

پاسخ: با توجه به گرایشى که نسبت به اسلام و تشیع بعد از پیروزى انقلاب اسلامى ایران در اکثر نقاط جهان پیدا شده، و ایران اسلامى به عنوان امّ القراى جهان اسلام شناخته مى‌شود، و اعمال و رفتار ملت ایران به عنوان الگو و بیانگر اسلام، مطرح است لازم است در رابطه با مسائل سوگوارى و عزادارى سالار شهیدان حضرت ابى عبد اللّه الحسین(ع) به گونه‌اى عمل شود که موجب گرایش بیشتر و علاقه‌مندى شدیدتر به آن حضرت و هدف مقدس وى گردد. پیداست در این شرایط، مسأله قمه زدن نه تنها چنین نقشى ندارد، بلکه به علّت عدم قابلیت پذیرش و نداشتن هیچ‌گونه توجیه قابل فهم مخالفین، نتیجۀ سوء بر آن مترتب خواهد شد.

لذا لازم است شیعیان علاقه‌مند به مکتب امام حسین(ع) از آن خوددارى کنند. و چنانچه در این مورد نذرى وجود داشته باشد، نذر واجد شرایط صحّت و انعقاد نیست. (آیت‌الله فاضل).

اگر ضرر نداشته باشد، مانع ندارد؛ ولی در این زمان انجام نشود ( امام خمینی(ره)).

هر کارى که براى انسان ضرر داشته و یا باعث وهن دین و مذهب گردد حرام است و مؤمنین باید از آن اجتناب کنند و مخفى نیست که بیشتر این امور باعث بدنامى و وهن مذهب اهل بیت(ع) مى‌شود و این از بزرگترین ضررها و خسارتهاست. (رهبر معظم انقلاب).

بر مسلمانان واجب است از چیزهایی که سبب وهن مذهب است، خودداری کنند (آیت‌الله مکارم).
اشکال دارد (آیت‌الله نوری).

معظّم له در این مورد نفیاً و إثباتاً اظهار نظر نمی‌کنند، مؤمنین می‌توانند در این مسأله از مرجع تقلید جامع الشرایط دیگری با رعایت الأعلم فالأعلم تقلید نمایند. (آیت الله سیستانی)

کارکردن در روز عاشورا

پرسش: آیا کارکردن در روز عاشورا حرام است؟

پاسخ: کارکردن و کسب در روز عاشورا، مکروه است. (آیت‌الله سیستانی).

کسب و کار در روز عاشورا برکتی ندارد و آن روز، روز حزن بزرگ شیعه است و بر شیعیان شایسته است روز عاشورا را در اموری که نماد و مظهر حزن است نه کسب و کار صرف نمایند .بله اگر کار فرد از اموری است که حفظ امنیت مردم و زائرین و تهیه مایحتاج لازم زندگی آنان و داروی مورد احتیاجشان به آن وابسته است، اشکال ندارد. (آیت الله تبریزی)

روایات ما از تلاش برای کسب روزی در روز عاشورا مذمّت شده است. (آیت الله مکارم)