کاهش ارزش پول و ایجاد گره در مسئله قرض

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، مرتضی مرتضوی، عضو هیئت علمی و مدیر گروه اقتصاد دانشگاه علوم اسلامی رضوی، شامگاه گذشته، 29 فروردین ماه، در نشست «جبران کاهش ارزش پول و دلالت‌های فقهی» از سلسله نشست‌های علمی مرکز تحقیقات اسلامی مشهد، گفت: در گذشته به علت هویت کالایی پول‌ها کمتر می‌توانستند پول‌ها را کم‌ارزش کنند.

وی اضافه کرد: در طول تاریخ هر زمان در زمینه مخارج خود کم می‌آوردند و نمی‌توانستند هزینه‌ها را پرداخت کنند، از ارزش پول و عیار سکه کم می‌کردند. امروزه هم دولت همان کاری را می‌کند که در گذشته سایر حاکمیت‌ها انجام می‌دادند و پول چاپ می‌کند و به مرور زمان مشخص می‌شود این پول ارزش قبلی خود را ندارد.

کاهش ارزش پول ملی در سیستم بانکی

مرتضوی ادامه داد: در سیستم بانکی کنونی شرایطی به وجود آمده است که نه تنها دولت می‌تواند بر ارزش پول اثرگذار باشد، بلکه تمام بانک‌های خصوصی و مؤسسات مالی و اعتباری که به وجود آمده‌اند هم می‌توانند بر کاهش ارزش پول تأثیر بگذارند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی اظهار کرد: زمانی‌که دولت به راحتی می‌تواند خلق اعتبار کند، شما باید شاهد کاهش ارزش پول به صورت متوالی باشید. این موضوع صرفاً مربوط به کشور ایران نیست، بلکه در سایر کشورها نیز این مسئله وجود دارد و سؤال این است که چرا دیگر کشورها تورم شدید ندارند؟ پاسخ این است که فهمیده‌اند که چنین روشی (خلق اعتبار) کل سیستم را دچار مشکل می‌کند.

مرتضوی با اشاره به اینکه کاهش ارزش پول در نیوزیلند حدود سه درصد و در ایران حدود ۴۰ درصد رخ داده است، بیان کرد: این کاهش ارزش پول به نسبت در سراسر جهان رخ داده است، البته عدم استقلال بانک مرکزی در مسئله پول و نقدینگی مشکل‌ساز است، اما تمام مشکل این عدم استقلال نیست.

وی با بیان اینکه حتی بانک مرکزی آمریکا هم چند بار ورشکسته شده است، گفت: کاهش ارزش پول خطری است که نظام‌های جهان با آن روبه‌رو هستند. در شرایط کاهش ارزش پول مشکلات و مسائلی ایجاد می‌شود مثل اینکه در مسئله قرض دادن پول که پس از مدتی سررسید بازپرداخت آن می‌رسد و همزمان کاهش ارزش پول رخ می‌دهد، آیا در باز پرداخت باید به ارزش اسکناس توجه کرد یا باید بر مبنای قدرت خرید، باز پرداخت صورت گیرد؟

مرتضوی اظهار کرد: برای پاسخ به این مسئله سه دسته جواب وجود دارد؛ عده‌ای گفتند پرداخت مازاد ارزش اسکناس ربا محسوب می‌شود و جایز نیست، دسته‌ای گفته‌اند مازاد ارزش اسکناس باید پرداخت شود و امری لازم است و گروهی قائل به تفصیل موارد در این رابطه هستند و برای مثال گفتند در بحث مهریه باید مازاد ارزش اسکناس پرداخت شود و در مواردی که تفاوت چندانی با ارزش اسکناس ایجاد نشده نیاز به پرداخت مازاد ارزش پول نیست.

مدیرگروه اقتصاد دانشگاه علوم اسلامی رضوی تصریح کرد: اگر فرض را بر این بگیریم که جبران کاهش ارزش پول امری لازم است، آنگاه مسائل جدید ایجاد می‌شود، مثل اینکه چه کسی موظف است این مازاد خود را پرداخت کند و آیا فرد مقروض باید ضرر بپردازد، یا دولت و یا شبکه بانکی که تورم ایجاد کردند؟

پدیده خلق پول و ظلم به افراد قرض‌دهنده

وی گفت: اگر در این شرایط به وجود آمده قدرت خرید واقعی و فرد قرض‌دهنده باز پرداخت نشود در واقع به او ظلم شده است و این اشکال دیگری است که از بحث کاهش ارزش پول ایجاد می‌‌شود.

مرتضوی بیان کرد: اگر کشوری برای ثبات ارزش پول خود در مقابل سایر ارزها به ثبات ارزش پول بپردازد تا تورم چندان احساس نشود در واقع قابلیت بانک مرکزی خود را از دست می‌دهد و مجبور می‌شود آن کشور از ذخایر خود استفاده کند، چنانکه در کشوری مثل عربستان سعودی ارزش دلار آمریکا در مقابل ریال این کشور حدود دو و نیم برابر است و در بازه زمانی سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ شاهد کاهش ارزش و حجم صندوق توسعه ملی خود بوده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی اضافه کرد: حال که ما علت تورم را چاپ پول دانستیم و این موضوع در اختیار بانک مرکزی است پس باید به سراغ علت اصلی برویم، یعنی اگر بانک مرکزی را به عنوان علت اصلی در ساختار بازار پولی کشور می‌دانیم باید آن را اصلاح کنیم تا بسیاری از مشکلات به وجود آمده از این جهت حل شود.