هوش مصنوعی و رابطه فناوری با اخلاق اسلامی

به گزارش ایکنا به نقل از Community On Friday، این وب‌سایت در یادداشتی به قلم میرزا رضوان علی بیگ (Mirza Rizwan Ali Baig)، کارشناس فناوری به موضوع ارتباط هوش مصنوعی و اخلاقیات اسلامی پرداخت و نوشت: اسلام دارای چارچوب اخلاقی قوی است که بر پایه آموزه‌های قرآن و حدیث بنا شده است. با گسترش فناوری و هوش مصنوعی، درک پیامدهای این پیشرفت‌ها بر اخلاق اسلامی و چگونگی استفاده از آنها برای ترویج رفتارهای اخلاقی در جامعه اسلامی بسیار مهم است.

اسلام برای آموزش و پیشرفت اهمیت زیادی قائل است، همانطور که پیشینیان مسلمان ما در سال‌های اولیه ظهور اسلام این موضوع را به خوبی نشان دادند. از دستگاه آزمایشگاهی اختراعی رازی در قرن نهم میلادی تا دستگاه مکانیکی آبیاری بدیع‌الزمان جزری در قرن سیزدهم میلادی، مسلمانان در خط مقدم پیشرفت‌های علمی و فنی بودند. اما در طول سال‌ها، به ویژه پس از دوران استعمار، افول فکری مسلمانان بسیار مشهود بوده است. مسلمانان در سال‌های اخیر پیشرفت چشمگیری در علم و فناوری نداشته‌اند.

امروزه، کشورهای مسلمان باید روی هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کنند. هوش مصنوعی ممکن است به طور قابل توجهی اقتصاد آنها را تقویت و به آنها کمک کند تا بسیاری از مسائل خود را حل کنند. دولت‌های مسلمان باید با ایجاد مؤسسه‌های تخصصی، اعطای بورسیه تحصیلی علم، فناوری، مهندسی، و ریاضیات و ایجاد مشوق‌هایی برای کسب‌وکارهای کوچک در حوزه علمی، به شدت از یادگیری علمی در این حوزه حمایت کنند. به طور همزمان، دانشجویان آینده‌نگر باید بیشتر از رشته‌های سنتی به دنبال شاخه‌های مبتکرانه‌تر علم باشند. دانشگاه‌ها همچنین باید فرهنگ تحقیق واقعی را به جای یادگیری بدون تغییر پرورش دهند.

هوش مصنوعی و مطابقت با اخلاق اسلامی

ادغام هوش مصنوعی در زندگی مدرن سؤالاتی را در مورد چگونگی همسویی آن با باورهای اسلامی در مورد اخلاق و مسئولیت اجتماعی ایجاد می‌کند. اگرچه در متون دینی هیچ اشاره صریحی به هوش مصنوعی یا سایر اشکال فناوری‌های پیشرفته نشده،  با این حال، محققان استدلال کرده‌اند که از آنجایی که اسلام از یادگیری و نوآوری مستمر حمایت می‌کند، تا زمانی که به نفع بشر باشد و بدون اینکه به کسی آسیبی برساند یا هر گونه دستورالعمل اخلاقی خداوند تبارک و تعالی زیر پا بگذارد، از فناوری حمایت می‌کند.

رابطه اسلام و هوش مصنوعی چند وجهی است و ابعاد مختلفی را در بر می‌گیرد. اسلام به عنوان یک نظام دینی و اخلاقی جامع، چارچوبی را فراهم می‌کند که از طریق آن می‌توان توسعه و کاربرد هوش مصنوعی را ارزیابی و درک کرد.

ملاحظات اخلاقی نقش مهمی در دیدگاه اسلام در مورد هوش مصنوعی دارد. مسلمانان تشویق می‌شوند تا فناوری‌های هوش مصنوعی را به شیوه‌هایی توسعه دهند که با اصول اخلاقی اسلامی همسو باشد. این امر شامل تضمین این است که سیستم‌های هوش مصنوعی حقوق بشر را نقض نمی‌کنند، از حریم خصوصی محافظت می‌کنند، از تبعیض جلوگیری و عدالت و انصاف را ترویج می‌کنند.

وظیفه انسان به عنوان حافظ زمین و منابع طبیعی، در اسلام مورد تأکید قرار گرفته است. مسلمانان تشویق می‌شوند تا از فناوری به نفع جامعه استفاده و در عین حال از اقدامات اخلاقی نیز اطمینان حاصل کنند. این مستلزم استفاده از هوش مصنوعی برای رسیدگی به مشکلات اجتماعی مانند فقر، بیماری و نگرانی‌های زیست محیطی است.

در اسلام ارزش و منزلت جان انسان بسیار مورد توجه قرار گرفته است. اگرچه هوش مصنوعی پتانسیل پیشرفت چشمگیر تمدن را دارد، حفظ تعادل بین استفاده از فناوری هوش مصنوعی و عامل انسانی بسیار مهم است. مسلمانان به نوعی حفاظت از استقلال انسان، خلاقیت و قدرت تصمیم‌گیری سیستم‌های هوش مصنوعی را تأیید می‌کنند.

اصول اساسی که در استفاده از هوش مصنوعی باید رعایت شود

عدالت و انصاف از اصول اساسی اسلام است. براساس قوانین شرعی از مسلمانان خواسته شده که سیستم‌های هوش مصنوعی باز، مسئولانه و بی‌طرفانه را ایجاد کرده و به کار گیرند. این شامل حذف سوگیری‌ها در الگوریتم‌های هوش مصنوعی و اطمینان از در دسترس بودن فناوری‌های هوش مصنوعی برای همه افراد، صرف نظر از پیشینه یا جایگاه اجتماعی ـ اقتصادی آنها است.

تأثیر هوش مصنوعی بر اشتغال جنبه دیگری است که باید در نظر گرفت. از نگاه اسلامی، مهم است که اطمینان حاصل شود که معرفی هوش مصنوعی به نابرابری‌های اجتماعی یا بیکاری گسترده منجر نمی‌شود. از مسلمانان خواسته می‌شود روش‌هایی را برای استفاده از هوش مصنوعی برای رشد اقتصادی بررسی کنند و در عین حال به افرادی که شغلشان تحت تأثیر هوش مصنوعی شغلی قرار گرفته کمک و فرصت‌هایی ارائه دهند.

تفاسیر و دیدگاه‌های متفاوتی در جامعه مسلمانان وجود دارد. دانشمندان، محققان و فن‌آوران اسلامی همچنان در بحث‌ها و گفت‌وگوها در این زمینه شرکت می‌کنند تا درک جامعی از پیامدهای اخلاقی و عملی هوش مصنوعی با توجه به اصول اسلامی ایجاد کنند.

هوش مصنوعی در صورت استفاده اخلاقی می‌تواند مزایای بسیاری را برای جامعه مسلمان فراهم کند: می‌تواند به ساده‌سازی فرآیندها در صنایع مختلف مانند مراقبت‌های بهداشتی یا مالی کمک کند که ممکن است کارایی را بهبود و در نتیجه هزینه‌ها را کاهش دهد و همچنین خدمات ارائه شده به جوامعی را که ممکن است به دلیل محدودیت‌های جغرافیایی در غیر این صورت دسترسی نداشته باشند، بهبود بخشد.

برای مثال هوش مصنوعی، می‌تواند از طریق اعلان‌های یادآوری یا راهنمایی‌های جهتی در مورد مکان‌یابی قبله به افراد در زمان نماز کمک کند.

هوش مصنوعی در حوزه‌ها و جنبه‌های مختلف جامعه، مزایای متعددی را برای جهان اسلام ارائه می‌کند. چند حوزه مهم وجود دارد که هوش مصنوعی می‌تواند در آنها تفاوت ایجاد کند: مراقبت‌های بهداشتی، تحصیلات، توسعه اقتصادی،‌ خدمات مالی، رفاه اجتماعی، پردازش زبان و پایداری زیست محیطی.

اخلاق اسلامی می‌تواند در مورد چالش‌های ناشی از هوش مصنوعی در جامعه مسلمان افراد را راهنمایی کند. به همین دلیل ضروری است اطمینان حاصل شود که هرگونه پیشرفت تکنولوژیکی حقوق بشر را نقض نمی‌کند، با ارزش‌های اسلامی مغایرت ندارد و یا منجر به آسیب به دیگران از جمله نسل‌های آینده نمی‌شود. مسلمانان باید ملاحظات اخلاقی را بر منافع اقتصادی اولویت دهند و برای توسعه هوش مصنوعی به روش‌هایی که با ایمانشان هماهنگ باشد تلاش کنند.

هوش مصنوعی اخلاقی

برای تشویق استفاده از هوش مصنوعی اخلاقی و توسعه فناوری در جوامع اسلامی، هنجارهای اخلاقی اسلامی باید در طراحی و اجرای هوش مصنوعی و فناوری گنجانده شود. این امر ممکن است با القای ارزش‌های اخلاقی اسلامی در فرآیند توسعه، وضع استانداردهای اخلاقی برای استفاده از هوش مصنوعی و فناوری و تشویق آموزش و گفت‌وگوی عمومی در مورد هوش مصنوعی اخلاقی و شیوه‌های فناوری محقق شود.

 آموزش و گفتمان عمومی در ترویج هوش مصنوعی اخلاقی و شیوه‌های فناوری در جوامع اسلامی مؤلفه‌هایی حیاتی است. افراد و سازمان‌ها می‌توانند از طریق افزایش آگاهی و دانش درباره اخلاق اسلامی و پیامدهای آن در مورد هوش مصنوعی و فناوری، درباره ایجاد و استفاده از این پیشرفت‌ها قضاوت‌های آگاهانه داشته باشند. علاوه بر این، توسعه قواعد اخلاقی برای استفاده از هوش مصنوعی و فناوری می‌تواند به حصول اطمینان از استفاده از این پیشرفت‌ها به روش‌هایی که با اصول اسلامی سازگار است کمک کند.

در نتیجه، گنجاندن هوش مصنوعی (AI) در فرهنگ‌های اسلامی، بررسی همه جانبه هنجارهای اخلاقی اسلامی را ضروری می‌کند. مسلمانان باید رویه‌های اخلاقی را که با ایمانشان سازگار است، در اولویت قرار دهند.

مسلمانان باید اطمینان حاصل کنند که سیستم‌های هوش مصنوعی حقوق بشر و حریم خصوصی را حفظ  و در عین حال عدالت و انصاف را ترویج می‌کنند. در جوامع اسلامی، القای اخلاق اسلامی در توسعه هوش مصنوعی، ایجاد هنجارهای اخلاقی، و تقویت آموزش و گفتمان برای توسعه هوش مصنوعی و فناوری اخلاقی حیاتی است. مسلمانان می‌توانند از مزایای هوش مصنوعی در مراقبت‌های بهداشتی، آموزشی، توسعه اقتصادی، خدمات مالی، رفاه اجتماعی، پردازش زبان و پایداری محیطی با پذیرش آن در چارچوب آموزه‌های اسلامی بهره ببرند.

ترجمه: محمدحسن گودرزی