حدیث سلسلةالذهب نشان‌دهنده افضلیت علمی امام رضا(ع) است
یک استاد تاریخ اسلام گفت: ماجرای شهر نیشابور و حدیث سلسلةالذهب حکایت از اعتراف عام و خاص و اندیشمندان علمی به افضلیت علمی امام رضا(ع) است، نشان‌دهنده آن است که هر دانشمندی برای شنیدن حتی یک حدیث از زبان امام لحظه‌شماری می‌کرده است.
سمانه حکیمی، استاد تاریخ اسلام مکتب نرجس(س) مشهد، در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی، به‌مناسبت ولادت باسعادت حضرت علی ابن موسی الرضا(ع)، در خصوص حیات علمی امام رضا(ع)، اظهار کرد: یکی از مهمترین زوایای ماندگار و قابل توجه زندگی امام رضا(ع) که موجب مباهات و افتخار شیعیان و پیروان مکتب اهل بیت(ع) است سیره علمی آن حضرت است؛ همه ما می‌دانیم که اهل بیت(ع) «امنا الله فی الارض»؛ یعنی امانت‌داران خداوند متعال در روی زمین هستند.
وی با اشاره به روایت رسیده از امام صادق(ع) در خصوص جایگاه علمی حضرت رضا(ع)، بیان کرد: امام کاظم(ع) فرمودند از پدرم شنیدم که به من فرمود: «عالم و دانشمند آل محمد را در صلب تو است و ای کاش من او را درک می‌کردم.»
حکیمی با اشاره به این کلام معروف که، فضلیت آن است که غیر دوستان به آن اعتراف کنند. وقتی به مأمون مراجعه شد، او گفت: هیچ‌کس را روی زمین برتر از این مرد (حضرت رضا(ع))، نمی‌شناسم. همچنین ابن ابی الحدید در توصیف امام رضا(ع)، ایشان را داناترین، سخاوت‌مندترین، بزرگوارترین و با اخلاق‌ترین مرد معرفی می‌کند. دیلمی نیز در خصوص مقام علمی حضرت می‌گوید: در زمان عبور حضرت رضا(ع) از نیشابور به سمت خراسان، دانشمندان و اندیشمندان این شهر برای زیارت به جانب ایشان مشرف می‌شدند.
این استاد تاریخ اسلام بیان کرد: ماجرای شهر نیشابور و حدیث سلسلةالذهب حکایت از اعتراف عام و خاص و اندیشمندان علمی به افضلیت علمی امام رضا(ع) است. این موضوع نشان‌دهنده آن است که هر دانشمندی برای شنیدن حتی یک حدیث از زبان امام، لحظه‌شماری می‌کرده است. بر این اساس لازم است برای دانستن جایگاه علمی امام رضا(ع) شرایط مکانی و زمانی ایشان را بیشتر بشناسیم.
وی تصریح کرد: بنی‌امیه با خون‌خواهی عثمان خلافت پیامبر(ص) را غصب کرد و یک حکومت نامشروعی را با نام اسلام به وجود آورد با از بین بردن ارزش‌های اسلامی سنت‌های جاهلی را دوباره احیا کرد و یاد سلاطین ساسانی، فرعون‌ها و قیصرها را در کاخ‌های خود زنده کرد و بیت‌المال مسلمانان را برای استحکام پایه‌های حکومت خود صرف کرده و افراد بی‌کفایت و بی‌تقوا را بر مردم حاکم کرده و ظلم و ستم را به اوج خود رساند. لذا قیام‌های خونین به سرکردگی ابومسلم خراسانی ایجاد و در نتیجه بنی‌امیه ریشه‌کن شد.
حکیمی افرود: بنی‌عباس با شعار «الرضا لآل محمد» به صدر حاکمیت که شعار بسیاری از قیام‌ها و انقلاب‌ها علیه امویان بود، روی کار آمد. عباسیان برای استحکام حکومت خود سیاست‌هایی به‌کار بردند که زمینه را برای رواج عقاید الحادی به وجود آمد، از جمله اینکه بسیاری از آثار فلسفی و کلامی بیگانگان را ترجمه و در بلاد مسلمین نشر دادند. لذا مدعیان پیروی از اهل بیت(ع) را گرفتار وسوسه‌های اعتقادی کردند از این فرقه‌ها می‌توان به فرقه واقفیه اشاره کرد.
این استاد تاریخ اسلام تصریح کرد: بنی‌عباس با سلاح علم و فرهنگ وارد جامعه مسلمان شدند و با ترویج افکار بیگانه و از بین بردن ارزش‌های اسلامی، سعی در تسلط بر عقاید مسلمانان داشت. بنابراین وظیفه امام هشتم(ع) سنگین‌تر شد، چرا که رواج این فِرق خطرات زیادی برای جامعه مسلمانان داشت. بر این اساس پا به عرصه جهاد فرهنگی، فکری و علمی گذاشته و با رویارویی با داعیه‌داران فکری، صاحب مسلکان اعتقادی و متکلمان درباری پرداختند.
وی گفت: در واقع می‌توان حرکت علمی امام رضا(ع) از نظر تأثیر در بقای اسلام و عقاید مسلمانان را شبیه حرکت و جهاد عملی امام حسین(ع) در عاشورا برشمرد، لذا همانطور که اگر جهاد عملی امام حسین(ع) نبود، اسلام از بعد سیاسی و حاکمیت دین نابود می‌شد، اگر حرکت علمی امام رضا(ع) نیز نبود، بسیاری از عقاید و باورهای مسلمانان نابود می‌شد. همانطور که پیکار عاشورا نجات‌بخش اسلام بود، پیکار علمی امام رضا(ع) در زمان عباسیان نیز نجات‌بخش اسلام بود.
حکیمی اظهار کرد: امام رضا(ع) با درایت و کیاست این جهاد علمی را در هر مقطعی از حکومت عباسیان متناسب با شرایط خود اجرا کرد و از شیوه‌های مختلف در این خصوص بهره برد. لذا می‌توان سیره علمی امام(ع) را به سه قسمت، یعنی تأسیس مدرسه علمی در مدینه، دوم تألیف کتب علمی و اعتقادی و سوم تشکیل مجالس مناظره با فرقه‌های گوناگون تقسیم کرد.
وی ادامه داد: امام در مدینه محفل درسی به وجود آوردند و برای مبارزه با معاندان دین اسلام در این مدرسه شاگردان زیادی تربیت کرد، به عنوان سفیر به بلاد مختلف می‌فرستاد و آموخته‌های خود در محضر امام و روایات حضرت را به مردم می‌رساند و مانع از ترویج افکار انحرافی و الحادی می‌نمود. آن حضرت، شاگردان خود را با سلاح علم تجهیز کرد و توصیه آنان به شاگردانشان این بود که متناسب با فهم مردم سخن بگویند و از طرح مسائل پیچیده پرهیز کنند.
این استاد تاریخ اسلام بیان کرد: از نتایج دیگر تأسیس مدرسه علمی در مدینه این بود که امام رضا(ع) ضمن نشر افکار صحیح اعتقادی، شیوه مقابله علمی با انحرافات فکری را به شاگردان خود می‌آموخت. همچنین تربیت شاگردان فقیه از دیگر نتایج تاسیس این مدرسه بود.
حکیمی با اشاره به برخی از کتب تألیفی امام هشتم(ع) گفت: با توجه به اینکه یکی از بهترین راه‌های فرهنگ‌سازی تألیف کتب مختلف در جامعه است، چرا که تنها شیوه ماندگاری فرهنگ، تألیف کتاب محسوب می‌شود، تألیف کتب علمی امام رضا(ع) را از دیگر اقدامات علمی آن حضرت می‌توان برشمرد.
وی با بیان اینکه اولین باب مناظره با مشرکان، یهودیان و ... توسط پیامبراعظم(ص) گشوده شد، اظهار کرد: مناظرات پیامبر(ص) در تاریخ ثبت شده و دارای برکات زیادی است. همچنین مناظرات امیرالمؤمنین(ع) با گروه‌ها و افراد مختلف در تاریخ ثبت شده است. این شیوه مناظراتی در زمان امام هشتم(ع) و در زمان ولایت عهدی ایشان به اوج خود رسید.
این استاد تاریخ اسلام ادامه داد: شرکت در مجالس مناظره که پس از هجرت امام از مدینه به مرو توسط مأمون تشکیل می‌شد، از دیگر اقدامات علمی حضرت رضا(ع) بود. ایشان با شرکت در این مناظرات ضمن استماع انتقادات مخالفان با ذکر برهان‌های استوار به پاسخ آنان پرداخته و از عقاید اسلامی به بهترین نحو دفاع می‌کرد.
حکیمی در خصوص علت مناظرات امام رضا(ع)، گفت: از آنجا که راه نشر باورهای نصرانی، یهودی و زرتشتی از طریق ترجمه کتب آنان به عربی در بلاد اسلامی فراهم شده بود و این شرایط در بلاد اسلامی در حال حاکم شدن بود، لذا پیشوایان اسلامی ما از جمله امام هشتم(ع) که در این دوران می‌زیست، بهترین وسیله دفاع از ارزش‌ها و باورهای اسلامی را شرکت در جلسه‌های مناظره می‌دید.
وی بیان کرد: در واقع تبلیغ احکام اسلامی و دفاع از آموزه‌های الهی به صورت مناظره دارای آثار و برکات زیادی است، ولی اینکه حقانیت دین اسلام و آموزه‌های آن و پوچی عقاید مخالفان بر همگان روشن می‌شد. دوم اینکه با توجه به شرکت افراد از طبقات و بلاد مختلف در جلسه‌های مناظره و شنیدن دلایل محکم از امام رضا(ع) به عنوان سفیر پیام‌رسان حقانیت اسلام تمام واقعیات را به اقصی نقاط جامعه گزارش می‌داد و باعث گسترش و تقویت دین اسلام می‌شد و ضمن اینکه زمینه هدایت پیشوایان ادیان دیگر به دین اسلام فراهم می‌آورد.
استاد تاریخ اسلام مکتب نرجس(س) مشهد گفت: در این دوران بود که مردم پیش از پیش با مقام والای علمی اهل بیت به وِیژه امام هشتم(ع) آشنا شدند، امام رضا(ع) در زمان ولایتعهدی بدون تقیه و آزادانه وقایع دین و مباحث اعتقادی را به مردم یادآور می‌شد و لذا امید است با پیروی از ایشان و آموختن راه، روش و منش علمی و عملی از بهترین پیروان اهل بیت عصمت(ع) باشیم.
خبرنگار: زهرا اسماعیلی
انتهای پیام
