محمود مهدوی دامغانی:
روشنایی تاریخی زندگی حضرت محمد(ص) بی‌بدیل است
یک قرآن‌پژوه گفت: هیچ‌یک از پیامبران بزرگوار که نام ۲۷ تن از آنها هم در قرآن آمده است مانند حضرت محمد(ص) زندگی روشنی نداشته‌اند و روشنی زیست آنها کمتر بوده و در واقع روشنایی تاریخی زندگی ایشان بی‌بدیل است.
محمود مهدوی دامغانی، قرآن‌پژوه و مترجم قرآن کریم در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان‌رضوی در خصوص رحلت پیامبر اکرم(ص) اظهار کرد: رحلت پیامبر اکرم(ص) بزرگترین غم و سوگواره‌ای است که برای مسلمانان رخ داده است، سیدالشهدا(ع) هم در شب عاشورا به حضرت زینب(س) فرمودند: «خواهرم در غم من اندوهگین مباش و فراموش نکن که ما در بزرگترین مصیبت که درگذشت جد بزرگوار ما بوده است، آزمون شده‌ایم و اینک هم صبر و شکیبایی پیشه کن و مبادا که شیطان بردباری‌ات را برباید.»وی بیان کرد: گزیده مطلب در خصوص پیامبر(ص) کار آسانی نیست، زیرا هیچ‌یک از پیامبران بزرگوار که نام 27 تن از آنها هم در قرآن آمده است، مانند حضرت محمد(ص) زندگی روشنی نداشته‌اند و روشنی زیست آنها کمتر بوده است، زیرا امروز نمی‌توان به‌طور قطع گفت که حضرت نوح(ص) در چه تاریخی زندگی کرده و در چه تاریخی درگذشته است و این امر برای دیگر پیامبران هم صدق می‌کند و این موضوع در صورتی است که زندگی پیامبر اکرم(ص) چنان ضبط شده است که در تاریخ طبری تولد ایشان تنها با چند روز فاصله و حدود آن به‌صورت کامل و دقیق بیان شده و در واقع روشنایی تاریخی زندگی حضرت محمد(ص) بی‌بدیل است.
مهدوی دامغانی ادامه داد: جزئیات زندگی حضرت محمد(ص) در کتاب‌های تاریخی سده‌های اول و دوم هجری به خوبی بیان و این نمود در کتاب‌های مختلف تعریف بزرگان اهل سنت و شیعیان از قبیل بخاری، محمدبن سعدبن منیع، کلینی، مفید، شیخ صدوق و ... مشاهده شده است. این جزئیات شامل مدت اقامت ایشان در صحرا، جزئیات کودکی این حضرت، مادر رضایی، لالایی خوانده شده برای خوابیدن ایشان و ... است که در کتب تاریخی به روشنی و وضوح گفته شده است. حلیمه مادر رضایی حضرت محمد(ص) این چنین برای ایشان لالایی می‌خوانده است که به این شرح است: «بار خدایا اینک که این فرخنده را به من عنایت کرده‌ای، عمرش را طولانی و بسیار بسیار بلندمرتبه قرار بده.»
در چهار آیه پیامبر اکرم(ص) با نام محمد خوانده شده است
این قرآن‌پژوه تصریح کرد: علاوه بر این موارد نام مقدس پیامبر اکرم(ص) در قرآن پنج بار بیان شده که یکی از آن موارد متفاوت است. در چهار آیه پیامبر اکرم(ص) با نام محمد خوانده شده است که در آیات 144 سوره آل عمران، 40 سوره احزاب، 2 سوره محمد و 29 سوره فتح است، همچنین در آیه 61 سوره صف نام پیامبر اکرم(ص)، احمد بیان شده است، اما در وجوه اطاعت از حضرت محمد(ص) خداوند در آیه 19 به این نکته توجه کرده و در این آیات بیان شده است که اطاعت از خدا هنگامی کامل می‌شود که فرمانبرداری و اطاعت از حضرت محمد(ص) همواره در نظر مؤمنان باشد.
وی گفت: خداوند در آیه 80 سوره نساء فرموده است: «مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ ۖ وَمَنْ تَوَلَّىٰ فَمَا أَرْسَلْنَاكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظًا؛ هر که رسول را اطاعت کند خدا را اطاعت کرده، و هر که مخالفت کند (کیفر مخالفتش با خداست و) ما تو را به نگهبانی آنها نفرستاده‌ایم.» بنابراین این آیه بسیار تکان‌دهنده است و انسان را به اندیشه وادار می‌کند، زیرا اطاعت از خداوند منوط به اطاعت از پیامبر(ص) بیان شده است. برخی در سنت‌های قدیمی می‌خواستند بگویند که ما فرزندخوانده حضرت محمد(ص) هستیم، اما آیه 40 سوره احزاب این امر را هشدار داده و مردم را نسبت به آن بر حذر خوانده و خداوند در آن آیه فرموده است: «مَا كَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِنْ رِجَالِكُمْ وَلَٰكِنْ رَسُولَ اللَّهِ وَخَاتَمَ النَّبِيِّينَ ۗ وَكَانَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا؛ محمّد، پدر هیچ‌یک از مردان شما نیست، اما فرستاده خدا و خاتم پیامبران است و خدا به هر چیزی داناست.»
مهدوی دامغانی اظهار کرد: عظمت حضرت محمد(ص) در خلق و رفتار بسیار زیاد است و این امر در سده دوم هجری و آغاز سده سوم هجری موضوع کتاب‌های مستقلی است که در این‌باره تعریف شده است. ترمذی عالم بزرگ حدیث در این باره بسیار زیاد کوشیده و این موضوع را در کتاب «الشمائل المحمدیه» بیان کرده است، در این کتاب به جزئیاتی از رفتار و اخلاق حضرت محمد(ص) که سرمشق همه باید قرار گیرد، اشاره شده است، همچنین روشن بودن سوانح دوران زندگی نوجوانی و طفولیت پیامبر اکرم(ص) و بیان اتفاقات دقیق سفر ایشان با عموی خود بسیار خاص و دقیق در کتا‌ب‌ها ماندگار است.
این مترجم قرآن کریم افزود: ارزش والای ضبط وقایع تاریخی از سوی مسلمانان در سخنان پیامبر اکرم(ص) از قبل از بعثت تا به هنگام مرگ، چنان اهمیتی داشته که جلال‌الدین السیوطی، مؤلف نامدار اسلامی در کتاب «جامع الصغیر»، 10 هزار و سی و هشت حدیث از احادیث پیامبر(ص) را گرد آورده است، بنابراین بیهوده نیست که امروزه در تصحیح آثار و ناموران ادب فارسی ملاحظه می‌کنیم که برای استفاده از احادیث، همیشه از این کتاب استفاده می‌کنند، بنابراین جلال‌الدین السیوطی اهتمام ویژه‌ای داشته و توانسته است از جعل این تعداد حدیث جلوگیری کند، زیرا متأسفانه احادیث پیامبر گاهاً با احادیثی همراه شده است که به آن حضرت نسبت داده‌اند و پیامبر(ص) آن احادیث را بیان نکرده‌اند و تشخیص درستی و نادرستی آنها تخصصی می‌طلبد که کار هر فردی نیست.
درس گرفتن از شگفتی‌های پیامبر(ص) با کتاب «کیمیای سعادت غزالی»
وی بیان کرد: با توجه به مطالب بیان شده، پسندیده است که خطبا و سخنوران بدون دقت کامل و بررسی صحت صدور حدیث مطلبی را ارائه نکنند و برای اطلاع از احادیث از کتاب «جامع الصغیر» و برای اطلاع از نمودهای اخلاقی پیامبر اکرم(ص) از کتاب «مکارم اخلاق» که از دیرباز ترجمه شده است و توسط کتاب «کیمیای سعادت غزالی» می‌توان از شگفتی‌های رفتاری حضرت محمد(ص) درس گرفت و در زندگی پیاده کرد، خوشبختانه اخیراً مجموعه نامه‌های پیامبر اکرم(ص) که در طول 23 سال نبوت خود، برای سلاطین، قبایل و بزرگان نگاشته‌اند، موضوع رساله حمیدالله پاکستانی بوده و کتابی با عنوان «الوثائق» منتشر شده که مسئولیت قسمتی از ترجمه آن نیز بر عهده بنده بوده است.
مهدوی دامغانی گفت: امروزه با مراجعه به چنین کتاب‌هایی بینش گسترده حضرت محمد(ص) و تعهد انسان‌سازانه ایشان در مکاتبات و دیگر مراودات به انسان‌ها تبیین و تفهیم می‌شود و می‌توانیم به راحتی از آنها استفاده کنیم، به‌عنوان نمونه کتاب «طبقات محمدبن سعدبن منیع» که در دهه اول سده سوم هجری آغاز به نگارش شده، آدابی از معاشرت پیامبر اکرم(ص) را نقل کرده که بسیار آموزنده است، همچنین در ماه مبارک رمضان رفتار پیامبر(ص) به‌گونه‌ای بیان شده است که از نسیم روحبخش سحرگاهی آرامبخش‌تر بود و حضرت محمد(ص) در دو کار هیچ‌گاه از کسی کمک نمی‌گرفت که شامل عبادت و پرداخت صدقات است.
این قرآن‌پژوه بیان کرد: مسلمانان چنان شیفته وجود مقدس پیامبر(ص) بودند که مکرراً صفات ایشان را بیان می‌کردند و معتقد بودند که هیچ بویی خوش‌تر از بوی وجود مقدس ایشان نیست. مجموعه مکارم اخلاق ایشان نیز به آن‌گونه آموزنده است که عنایت پیامبر اکرم(ص) به‌ویژه به بانوان بسیار مهم است، زیرا ایشان مکرر بیان کرده‌اند که: «پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: کسی که به بازار می‌رود و برای عیالش تحفه می‌خرد، مانند کسی است که در خانه مستمندان صدقه می‌برد، او باید تحفه خریده شده را وقتی به خانه برد ابتدا به دخترانش بدهد، زیرا هرکس دخترش را خوشحال کند چنان است که بنده‌ای از نسل اسماعیل آزاد کرده و هرکس دیده پسرش را با بردن تحفه روشن کند، گویا از ترس خدا اشک ریخته و کسی که از ترس خدا گریه کند خداوند او را وارد بهشت‌های پرنعمت کن.»
وی در خصوص صفات پسندیده اخلاقی و رفتاری نبی مکرم اسلام(ص) اظهار کرد: در زبان فارسی و عربی صفات پسندیده بسیاری برای ایشان بیان شده و تبلور آن در زبان عربی در قصیده‌ای چشم‌نواز در وصف ایشان بسیار حیرت‌انگیز است، همچنین در فارسی هم حکیم فردوسی در مقدمه شاهنامه، وصف پیامبر اکرم(ص) را بیان کرده است و اینچنین سروده است:
خردمند کز دور دریا بدید/ کرانه نه پیدا و بن ناپدید
بدانست کو موج خواهد زدن/ کس از غرق بیرون نخواهد شدن
به دل گفت اگر با نبی و وصی/ شوم غرقه دارم دو یار وفی
همانا که باشد مرا دستگیر/ خداوند تاج و لوا و سریر
خداوند جوی می و انگبین/ مان چشمهٔ شیر و ماء معین
اگر چشم داری به دیگر سرای/ به نزد نبی و علی گیر جای
گرت زین بد آید گناه من است/ چنین است و این دین و راه من است
مهدوی دامغانی گفت: متأسفانه افرادی وجود دارند که با عقده‌های گوناگون در این اشعار تردید می‌کنند و به‌راستی اگر آدمی بخواهد در ترجیع‌بندهایی که از هنگام به‌وجود آمدن ادبیات فارسی تاکنون شک کند درست نیست و بزرگان قدیمی در این راستا سرایش‌های گوناگونی دارند. مرحوم امیری فیروزکوهی درباره حضرت محمد(ص) سرایشی دارد که برگزیده کشوری شده است، همچنین ترجیع‌بند جامی در این راستا بسیار زیبا بیان شده که بخشی از آن به شرح زیر است:
نور بقا آمد آفتاب محمد/ پرده آن نور خاک و آب محمد
بست نقابی ز آب و خاک وگرنه/ رتبه امکان نداشت تاب محمد
چشم خدابین به جز خدای نبیند/ چون ز میان برفتد نقاب محمد
افسر کونین گشت کاف لعمرک/ از شرف دولت خطاب محمد
چون شب اسری کشید سرمه مازاغ/ نقش سوی کی شود حجاب محمد
دولت فردا به هیچ باب نیابد/ هر که شد امروز رد باب محمد
هر چه بود درج در صحیفه هستی/ منتخبی باشد از کتاب محمد
لیس کلامی یفی بنعت کماله/ صل الهی علی النبی و آله
انتهای پیام
