ایمان از «هویت دینی» میروید، نه از «حکمت دینی»
محمدمهدی آجیلیان با تأکید بر اینکه سرچشمه ایمان، هویت دینی انسان است، نه صرفاً حکمت و استدلال دینی، گفت: تقویت ایمان زمانی ممکن میشود که فرد به حکمت بلافصل الهی باور داشته باشد و هویت دینی خود را در برابر موج دادههای غیردینی و فضای مجازی حفظ کند.
محمدمهدی آجیلیان، پژوهشگر دینی، در گفتوگو با ایکنا از خراسانرضوی اظهار کرد: ایمان از هویت دینی میروید نه از حکمت دینی. اگر بخواهیم ایمان را در خود تقویت کنیم باید ابتدا به حکمت بلافصل خدا ایمان بیاوریم و هویت دینی خود را تقویت کنیم.
وی افزود: با وجود دسترسی گسترده به منابع دینی، برخی منابع غیردینی به اشتباه در قالب منابع دینی معرفی میشوند که امری نادرست است. برای نمونه، شخصی از هوش مصنوعی درباره فضای ایتا پرسیده بود و پاسخ دریافت کرده بود که «گروهی از افراد مذهبی و شبهمذهبی گرد هم آمدهاند و دادههایی برای یکدیگر تولید میکنند»؛ این یعنی بخش عمدهای از بازدیدهای مربوط به محتوای دینی در میان یک گروه خاص محدود میشود.
این پژوهشگر دینی با بیان اینکه «دسترسی آزاد شبهرسانهها به سرابی برای قشر مذهبی تبدیل شده است»، بیان کرد: آنچه رخ میدهد این است که وقتی کاربران وارد فضاهای مذهبی میشوند، بهجای دادههای دینی با دریایی از دادههای غیرمذهبی مواجه میگردند؛ دادههایی که معمولاً با جذابیت و تبلیغات پرحجمتری همراه است. به همین دلیل، این دسترسی آزاد به اطلاعات در گفتمان دینی چندان کمککننده نبوده است.
وی تأکید کرد: هویت ممکن است با برخی سرفصلهای کلان نسبت داشته باشد، اما با علت نسبتی ندارد. بنابراین در فهم مفاهیم دینی نباید صرفاً بهدنبال علتها باشیم، بلکه باید ابتدا خدا و حکمت کلان او در نظام هستی را درک کنیم؛ همانگونه که در روایات آمده است: «در هنگام مصیبتها، افراد را به خوبیها بشارت دهید». پس ایمان به حکمت بلافصل خدا میتواند بسیار اثرگذار باشد.
آجیلیان با تأکید بر اینکه نباید در هر امر دینی بهدنبال کشف علتها بود، بیان کرد: هرچند شناخت علتها لازم است، اما جستوجوی علت در همه امور دینی نوعی مغالطه است. در جریان علمگرایی و تجربهگرایی محض، حتی وجود خدا نیز با معیارهای مادی سنجیده میشود. متأسفانه این نوع نگرش از سوی تجربهگرایان به دیگر اقشار جامعه نیز سرایت کرده است.
وی ادامه داد: متأسفانه این نگاه در جامعه رایج شده است و افراد برای هر موضوعی، حتی مسائلی چون نماز و روزه، بهدنبال علت میگردند؛ در حالی که نمیتوان تمام علتهای هویت دینی را بیان کرد. گرچه این افراد دغدغهمندند و بیان برخی علتها مفید است، اما دچار خطای شناختی میشوند و نباید همه چیز را در قالب «علتیابی» توضیح داد.
آجیلیان با بیان اینکه علتها تکمیلکننده هویت دینی هستند، افزود: آنچه اساساً موجب ایمان میشود، هویت دینی است نه حکمت دینی. البته برخی از حکمتهای دینی میتوانند برای تقویت ایمان بیان شوند، اما اگر بنا باشد همه حکمتها را آشکار کنیم، این امر خود از ضعف ایمان ناشی میشود.
بهرهگیری از ظرفیت قصههای قرآنی برای نسل نوجوان و جوان
این پژوهشگر دینی در ادامه درباره ظرفیت قصههای قرآنی برای نسل نوجوان و جوان، گفت: قصههای قرآنی ظرفیت فراوانی دارند و میتوان با بهرهگیری از زبان هنر، انیمیشنها و فیلمهای ارزشمندی بر پایه آنها تولید کرد تا نوجوانان و جوانان بیشتر با مفاهیم دینی ارتباط برقرار کنند. هرچند ممکن است در پرداخت برخی از این داستانها خطاهایی رخ دهد، اما کار کردن بر روی این موضوعات بهمراتب بهتر از بیتوجهی به آنهاست. بنابراین نباید این عرصه را بهدلیل اشتباهات احتمالی رها کرد.
وی با تأکید بر اینکه «نباید فضای مجازی را بهطور کامل بایکوت کرد»، اظهار کرد: باید دسترسیها را مدیریت و محدودتر کرد، اما حذف کلی فضای مجازی درست نیست؛ چراکه این فضا جنبههای مفیدی هم دارد. در مجموع، میتوان گفت دسترسی آزاد اطلاعات نتوانسته در فضای دینی اثرگذار باشد و تبلیغات عمدتاً از مسیرهای دیگری صورت میگیرد.
آجیلیان در خصوص دلایل دینگریزی جوانان نیز تصریح کرد: دسترسی به دادههای غیردینی و تشتت فکری حاصل از آن از مهمترین عوامل این پدیده است. در چنین شرایطی، قرآن بهعنوان «فرقان» نقشی حیاتی دارد؛ یعنی در زمانی که تاریکیها در آخرالزمان گسترش مییابد، میتوان بهواسطه قرآن ذرهنورهایی را از آن تاریکی جدا کرد. دادههای غیردینی که در جامعه فراوان و در نگاه نخست جذاب بهنظر میرسند، از مهمترین عوامل دینگریزی جوانان هستند و موجب سردرگمی فکری آنان میشوند.
وی با اشاره به اینکه امروزه برخی از افراد مذهبی به جمع میان دینداری و غیردینداری قائل شدهاند، گفت: این افراد ممکن است هم در هیئتها حضور یابند و هم در فضاهای غیردینی فعالیت کنند. این وضعیت ناشی از نوعی سردرگمی است و در واقع مرحلهای گذرا بهسوی فاصله گرفتن از دینداری محسوب میشود؛ چرا که فرد نمیتواند یکباره از درون تهی شود و به همین دلیل، فضای غیردینی حالت بینابینی میان دو جهان را ترویج میکند.
این پژوهشگر دینی افزود: عوامل دیگری نیز در این زمینه مؤثر است. برای مثال، خانوادهها در دیندار کردن فرزندان نوجوان و جوان خود نقش مهمی دارند که گاه از آن غفلت میشود. همچنین، نقش رسانهها و دانشگاهها نیز در این زمینه قابل توجه است. از سوی دیگر، زمانی که میان گفتار و رفتار برخی از افراد مذهبی فاصله ایجاد میشود، جوانان واکنش منفی نشان میدهند و این مسئله خود به دینگریزی دامن میزند.
انتهای پیام
