اقتدا و بازگشت؛ راز پایداری در مسیر تقوا

به گزارش ایکنا از خراسان‌رضوی، محمدعلی انصاری، صاحب تفسیر مشکاة، در نشستی که محتوای آن از کانال‌های مجازی منتسب به این مفسر قرآن کریم منتشر می‌شود، با موضوع «شیوه‌نامه تقوا به بیان امیرالمؤمنین(ع) (قسمت سوم)» اظهار کرد: انسانِ باتقوا نیز ممکن است دچار لغزش‌های ناخواسته و غفلت‌های گذرا شود. گاهی یک غفلت کوچک می‌تواند انسان را از مسیر اصلی‌اش فاصله دهد؛ همان‌گونه که اگر هنگام رانندگی حواس نداشته باشیم، ممکن است یک کیلومتر از محلِ بازگشت عبور کنیم و از مقصد دور شویم. در این‌گونه مواقع، چاره‌ای جز بازگشت نیست.

وی ادامه داد: نام این بازگشت، توبه است؛ چراکه ریشه لغوی توبه همان رجوع است. متقی کسی است که به‌محض احساس فاصله گرفتن از مسیر، سریع به خود آمده و بازگشت می‌کند و در اصلاح خطا تعلل ندارد.

صاحب تفسیر مشکاة بیان کرد: در مسیر رجوع الی‌الله، دو نوع توبه مطرح است؛ توبه نظری و توبه عملی. توبه نظری، یعنی بازگشت قلب، جان و درون از گناه؛ و تا زمانی که این تحول درونی رخ ندهد، توبه عملی پایدار نمی‌ماند. اگر میل به گناه در درون باقی باشد، انسان هرچند در ظاهر استغفار کند، باز هم احتمال لغزش وجود دارد. از همین‌روست که گفته‌اند برخی افراد از توبه خود نیز باید استغفار کنند.

انصاری با اشاره به دهمین گام در مسیر دستیابی به تقوا، گفت: «اقتدا از ریشه قدوه به معنای پیش‌نگریستن و جهت‌گیری مطابق الگوست. در عربی، حِذاء به‌معنای کفش است و احتذا یعنی پا را دقیقاً در جای پای دیگری گذاشتن. رسیدن به تقوا بدون داشتن الگوی صحیح ممکن نیست، زیرا انسان موجودی الگوپذیر است.

وی با بیان نمونه‌هایی از زندگی روزمره و رفتار کودکان، تأکید کرد: الگوبرداری گاه ناآگاهانه است؛ اما ارزشمند زمانی است که انسان آگاهانه و از روی انتخاب، الگوی خود را تعیین کند. همین معناست که جایگاه نبوت و امامت را روشن می‌کند؛ چراکه خداوند، پیامبران و امامان را به‌عنوان الگوهای دقیق الهی برای بشر قرار داده است.

صاحب تفسیر مشکاة بیان کرد: امیرالمؤمنین(ع) راه تقوا را در داشتن الگوی روشن می‌دانند؛ الگویی در دین، سیاست، خانواده و زندگی شخصی. پس از انتخاب الگو، مرحله احتذا آغاز می‌شود؛ یعنی پیروی عملی و دقیق از روش آن الگو.

انصاری در توضیح مفهوم شیعه، گفت: در لغت، ریشه «ش ـ ی ـ ع» همواره با مفهوم تقویت همراه است؛ از جمله مشایعت یعنی گرم کردن دلِ مهمان هنگام بدرقه؛ یا تشییع یعنی تقویت دل صاحبان مصیبت؛ و شایع شدن یعنی قوت گرفتن یک خبر. از همین رو، شیعه یعنی کسی که راه، فکر، روش و سیره اهل‌ بیت(ع) را تقویت و زنده نگه می‌دارد؛ نه‌فقط در ادعا بلکه با عمل و پیروی. 

وی تأکید کرد: شیعه امیرالمؤمنین و فاطمه زهرا(س) کسی است که اجازه نمی‌دهد روش خانوادگی، اخلاقی و اجتماعی آن دو بزرگوار در زندگی‌اش محو شود؛ بلکه آن را زنده نگه می‌دارد و پا در جای پای آنان می‌گذارد.

صاحب تفسیر مشکاة گفت: امام باقر(ع) فرمودند: «به خدا قسم من شیعیان خود را و حتی بوی آنان را دوست دارم؛ سرزمینی که آنان در آن زندگی می‌کنند برای ما محبوب است.» این روایت، نشانه‌ای از پیوند عاطفی و معنوی شیعه با امام است و این محبت و عنایت، نتیجه همان اقتدا و احتذاست؛ یعنی انتخاب الگو و گام‌به‌گام حرکت در مسیر او.