توصیه امام صادق(ع) به احیاء شب اول رجب

ماه رجب‌المرجب از ماه‌های بافضیلتی است که برای این ماه اعمال عبادی خاصی به شرح ذیل وارد شده است، شب اول شب برجسته و برتری است و در آن چند عمل وارد است:

مستحب است چون هلال ماه را ببیند بگوید: اللّٰهُمَّ أَهِلَّهُ عَلَيْنا بِالْأَمْنِ وَالْاِيمانِ وَالسَّلامَةِ وَالْإِسْلامِ، رَبِّي وَرَبُّكَ اللّٰهُ عَزَّوَجَلَّ؛ خدایا! شروع این ماه را بر ما با ایمنی، ایمان، سلامت و اسلام قرار ده، (ای ماه) پروردگار من و تو، خدای توانمند و پرشکوه است.

بر اساس روایتی رسول خدا(ص) هنگامی‌که هلال ماه رجب را می‌دید می‌فرمود: اللّٰهُمَّ بارِكْ لَنا فِي رَجَبٍ وَشَعْبانَ، وَبَلِّغْنا شَهْرَ رَمَضانَ، وَأَعِنَّا عَلَى الصِّيامِ، وَالْقِيامِ، وَحِفْظِ اللِّسانِ، وَغَضِّ الْبَصَرِ، وَلَا تَجْعَلْ حَظَّنا مِنْهُ الْجُوعَ وَالْعَطَشَ؛ خدایا، در ماه رجب و شعبان برکت قرار ده و ما را به ماه رمضان برسان و بر روزه رمضان و بیداری شب و نگهداری زبان و فروبستن چشم کمک کن و بهره ما را از ماه رمضان، گرسنگی و تشنگی قرار مده.

همچنین از امام جواد(ع) روایت شده که مستحب است این دعا را در شب اول رجب بعد از عشاء آخر بخوانند: اللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُك بِأَنَّكَ مَلِكٌ، وَأَنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ مُقْتَدِرٌ، وَأَنَّكَ مَا تَشاءُ مِنْ أَمْرٍ يَكُونُ. اللّٰهُمَّ إِنِّى أَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ بِنَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ نَبِيِّ الرَّحْمَةِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ . يَا مُحَمَّدُ، يَا رَسُولَ اللّٰهِ، إِنِّى أَتَوَجَّهُ بِكَ إِلَى اللّٰهِ رَبِّكَ وَرَبِّى لِيُنْجِحَ لِى بِكَ طَلِبَتِى . اللّٰهُمَّ بِنَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ وَالْأَئِمَّةِ مِنْ أَهْلِ بَيْتِهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَعَلَيْهِمْ أَنْجِحْ طَلِبَتِى؛ خدایا! از تو می‌خواهم به‌حق اینکه تو فرمانروایی و بر هر کاری توانایی و هر کاری که بخواهی می‌شود، خدایا! من به تو رو می‌کنم به‌وسیله پیامبرت محمد(ص)، پیامبر رحمت، درود خدا بر او و خاندانش، ای محمد، ای فرستاده‌ خدا، من برای توجه به خدای پروردگارت و پروردگارم به تو روی می‌آورم تا خدا به سبب تو حاجتم را برآورد، خدایا به‌حق محمد و پیشوایان از اهل‌ بیتش که درود خدا بر او و بر آنان حاجتم را برآور، سپس حاجتت را از خدا بخواه.

بر اساس تأکید بعضی از علما، غسل کردن نیز وارد است و از  پیامبر(ص) روایت شده هر اول، میانه و آخر ماه رجب را در اول، غسل کند، پس از انجام آن مانند روزی که از مادر متولد شده از گناهان بیرون آمده و پاک می‌شود.

یکی دیگر از اعمال وارد شده در ماه رجب این است که پس از نماز مغرب ۲۰ رکعت نماز بخواند، به این ترتیب که در هر رکعت پس از سوره حمد یک مرتبه سوره توحید را خوانده و پس از هر دو رکعت سلام دهد تا خود و اهل و اولاد و مالش محفوظ بماند و از عذاب قبر ایمنی یابد و از صراط به‌سرعت برق بدون حسابرسی بگذرد.

همچنین پس از نماز عشاء دو رکعت نماز بخواند به این صورت که در رکعت اول پس از سوره حمد، یک مرتبه سوره أَلَمْ نَشْرَحْ و سه بار سوره توحید را بخواند و در رکعت دوم سوره حمد و سوره‌های اَلَم نَشرَح و توحید و قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ‌النَّاسِ و قُلْ أَعُوذُ بِرَ‌بِّ‌الْفَلَقِ را هرکدام یک‌بار بخواند و هنگامی‌که سلام نماز را داد ۳۰ مرتبه بگوید:  لَاإِلهَ إِلّا اللّٰه و ۳۰ مرتبه صلوات فرستد تا حق‌تعالی همانند روزی که از مادر متولد شده، گناهان او را بیامرزد و پاکش کند.

خواندن ۳۰ رکعت نماز به این ترتیب که در هر رکعت پس از سوره حمد، یک مرتبه سوره قُلْ یٰا أَیُّهَا الْکٰافِرُونَ و سه مرتبه سوره توحید و زیارت امام حسین(ع) از دیگر اعمال توصیه شده در این ماه پر فضیلت است.

در کتاب «مصباح المتهجد» آمده است: برای عمل شب اول رجب، ابوالبختری وَهَب‌بن‌ وَهَب از حضرت‌ صادق(ع) روایت کرده که برای آن حضرت خوشایند بود که خود را چهار شب در طول سال از هر کاری آسوده کند و آن شب‌ها را به عبادت زنده بدارد و آن چهار شب عبارت‌اند از شب اول رجب، شب نیمه شعبان، شب عید فطر و شب عید قربان.

علی‌ابن حدید روایت کرده که حضرت موسی‌بن‌جعفر(ع) پس از فراغت از نماز شب در حال سجده چنین می‌گفت: لَكَ الْمَحْمَدَةُ إِنْ أَطَعْتُكَ، وَلَكَ الْحُجَّةُ إِنْ عَصَيْتُكَ، لَاصُنْعَ لِى وَلَا لِغَيْرِى فِى إِحْسانٍ إِلّا بِكَ، يَا كائِنُ قَبْلَ كُلِّ شَىْءٍ، وَيَا مُكَوِّنَ كُلِّ شَىْءٍ، إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ؛ ستایش فقط ویژه توست اگر از تو اطاعت کردم و حجت و برهان فقط برای توست اگر تو را معصیت کردم در نیکی کردن نه کاری از من ساخته است و نه از غیر من جز به لطف تو، ای هستی پیش از هر چیز، ای هستی‌بخش هر چیز، تو بر هر کاری توانایی.

اللّٰهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْعَدِيلَةِ عِنْدَ الْمَوْتِ، وَمِنْ شَرِّ الْمَرْجِعِ فِى الْقُبُورِ، وَمِنَ النَّدامَةِ يَوْمَ الْآزِفَةِ، فَأَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تَجْعَلَ عَيْشِى عِيشَةً نَقِيَّةً، وَمِيْتَتِى مِيتَةً سَوِيَّةً، وَمُنْقَلَبِى مُنْقَلَباً كَرِيماً غَيْرَ مُخْزٍ وَلَا فاضِحٍ؛ خدایا! از انحراف و ناباوری به هنگام مرگ و از گزند بازگشت در گورها و از پشیمانی در روز قیامت به تو پناه می‌آورم، از تو می‌خواهم بر محمد و خاندان محمد درود فرستی و زندگی‌ام را قرار دهی زندگی پاکی و مرگم را مرگی معتدل و بازگشت‌گاهم را بازگشت‌گاهی کریمانه که در آن خواری و رسوایی نباشد.

اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ الْأَئِمَّةِ يَنابِيعِ الْحِكْمَةِ، وَأُوْلِى النِّعْمَةِ، وَمَعادِنِ الْعِصْمَةِ، وَاعْصِمْنِى بِهِمْ مِنْ كُلِّ سُوءٍ، وَلَا تَأْخُذْنِى عَلَىٰ غِرَّةٍ وَلَا عَلَىٰ غَفْلَةٍ، وَلَا تَجْعَلْ عَواقِبَ أَعْمالِى حَسْرَةً، وَارْضَ عَنِّى، فَإِنَّ مَغْفِرَتَكَ لِلظَّالِمِينَ وَأَنَا مِنَ الظَّالِمِينَ؛ خدایا! بر محمد و خاندانش درود فرست، آن امامانی که چشمه‌های حکمت و صاحبان نعمت و ریشه‌های عصمت‌اند و مرا به وسیله آنان از هر بدی نگهدار و در حالت غرور و غفلت مگیر و سرانجام کارهایم را حسرت و اندوه قرار مده و از من راضی شو، زیرا همانا آمرزشت برای ستمکاران است و من از ستمکارانم.

اللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِى مَا لَايَضُرُّكَ، وَأَعْطِنِى مَا لَايَنْقُصُكَ، فَإِنَّكَ الْوَسِيعُ رَحْمَتُهُ، الْبَدِيعُ حِكْمَتُهُ، وَأَعْطِنِى السَّعَةَ وَالدَّعَةَ، وَالْأَمْنَ وَالصِّحَّةَ، وَالبُّخُوعَ وَالْقُنُوعَ، وَالشُّكْرَ وَالْمُعافاةَ وَالتَّقْوىٰ وَالصَّبْرَ وَالصِّدْقَ عَلَيْكَ وَعَلَىٰ أَوْلِيائِكَ وَالْيُسْرَ وَالشُّكْرَ، وَاعْمُمْ بِذٰلِكَ يَا رَبِّ أَهْلِى وَوَلَدِى وَ إِخْوانِى فِيكَ وَمَنْ أَحْبَبْتُ وَأَحَبَّنِى وَوَلَدْتُ وَوَلَدَنِى مِنَ الْمُسْلِمِينَ وَالْمُؤْمِنِينَ يَا رَبَّ الْعالَمِينَ؛ خدایا! بر من بیامرز آنچه را به تو زیان نمی‌رساند و به من عطا کن آنچه را که کاستی‌ات ندهد، همانا رحمتت گسترده و حکمتت نوین است. خدایا! و به من عطا کن گشایش، راحتی، امنیت، سلامت، فروتنی، قناعت، سپاسگزاری، تندرستی کامل، پرواپیشگی، شکیبایی، راستی بر تو و دوستانت، آسانی، شکر و همه اینها را پروردگارا به خانواده و فرزند و برادران دینی‌ام و هرکه را دوست دارم و دوستم دارد و هرکه فرزندم باشد و فرزندش باشم از مسلمانان و مؤمنان فراگیر کن، ای پروردگار جهانیان.

ابن اُشَیم گفته است: وقت خواندن این دعا پس از هشت رکعت نماز شب و پیش از نماز وتر است، پس از آن وتر را بخوان چون سلام دادی، در حالتی که نشسته‌ای بگو: الْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى لَاتَنْفَدُ خَزائِنُهُ، وَلَا يَخافُ آمِنُهُ، رَبِّ إِنِ ارْتَكَبْتُ الْمَعاصِىَ فَذٰلِكَ ثِقَةٌ مِنِّى بِكَرَمِكَ، إِنَّكَ تَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِكَ، وَتَعْفُوعَنْ سَيِّئاتِهِمْ وَتَغْفِرُ الزَّلَلَ، وَ إِنَّكَ مُجِيبٌ لِدَاعِيكَ وَمِنْهُ قَرِيبٌ، وَأَنَا تائِبٌ إِلَيْكَ مِنَ الْخَطايا، وَراغِبٌ إِلَيْكَ فِى تَوْفِيرِ حَظِّى مِنَ الْعَطايا؛ ستایش ویژه خداست که خزانه‌هایش پایان نمی‌پذیرد و آن‌که را امان دهد هرگز نمی‌ترسد، پروردگارا، اگر مرتکب گناهانی شدم در اثر اطمینانم به کرم تو بود، همانا توبه بندگان را می‌پذیری و از بدی‌هایشان درمی‌گذری و لغزش‌ها را می‌آمرزی، همانا تو درخواست‌کننده‌ات را پاسخ می‌دهی و به او نزدیکی و من از خطاها فقط به‌سوی تو باز می‌گردم و در کامل کردن بهره‌ام از عطاها تنها به‌سوی تو رغبت دارم.

يَا خالِقَ الْبَرايا، يَا مُنْقِذِى مِنْ كُلِّ شَدِيدَةٍ ، يَا مُجِيرِى مِنْ كُلِّ مَحْذُورٍ، وَفِّرْ عَلَىَّ السُّرُورَ، وَاكْفِنِى شَرَّ عَواقِبِ الْأُمُورِ، فَأَنْتَ اللّٰهُ عَلَىٰ نَعْمائِكَ وَجَزِيلِ عَطائِكَ مَشْكُورٌ، وَ لِكُلِّ خَيْرٍ مَذْخُورٌ؛ ای آفریننده آفریدگان، ای نجات‌بخش من از هر سختی، ای پناه من از هرچه که هراسناک گردم، خوشحالی‌ام را فراوان کن و مرا از بدفرجامی در کارها بازدار، تویی خدایی که بر نعمت‌ها و عطاهای فراوانت سپاس شده و برای هر خیری ذخیره بندگانی و آگاه باش علما برای هر شب این ماه نماز مخصوصی ذکر کرده‌اند که مقام را گنجایش بیان آن نیست.

منبع: مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی