قضا و قدر الهی با سعادت و شقاوت انسان چه ارتباطی دارد؟

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، محمدعلی انصاری صاحب تفسیر مشکاة و مفسر قرآن، در نشست مجازی که امروز 27 خردادماه، با موضوع «شقاوت و سعادت انسان» برگزار شد، اظهار کرد: برخی افراد قضا و قدر الهی را به سعادت و شقاوت انسان ربط می‌دهند و سعادت و شقاوت آدمی را محصول قضا و قدر الهی می‌دانند که اين تلقی، معنايی صحيح و معنايی نادرست را دربردارد. معنای صحيح آن، زمانی است که معتقد باشيم انسان با اختيار خود کاری می‌کند که براساس قواعد و قوانين الهی که به قضا و قدر موسوم است، به سعادت و شقاوت برسد و زمانی ناصحيح است که معتقد باشيم سعادت و شقاوت آدمی به‌تمامی در اثر قضا و قدر  الهی رخ می‌دهد.

وی تصریح کرد: خداوند برای سعادت و شقاوت آدمی اسباب و عللی را تعيين فرموده است که اگر انسان‌ها با اختيار خود به آنها تن دهند، به سعادت يا شقاوت می‌رسند. حضرت حق در آيات قرآن فهرست بلندبالايی را در اين جهت عرضه نموده است و همچنین اين اسباب و علل در احاديث نبی مکرم اسلام(ص) و سخنان حضرات معصوم(ع) به طور مفصل مطرح شده‌اند. کافی است که انسان سعادت‌جو اين متون مقدس را برگيرد و مطالعه کند و در آن‌ها بينديشد، تا به اسباب و علل سعادتمندی واقف شود. برای نمونه دروغ، زنا، ربا و ظلم عامل شقاوت‌اند و صداقت، نکاح، بيع و عدل عامل سعادت قرار دارند. درست است که اينها قضا و قدر الهی هستند؛ اما اينکه هرکس با اختيار خود به کدام يک از اين عوامل تن دهد و کدام يک را به کار بندد، به اراده آدمی بستگی دارد. 

انصاری بیان کرد: حضرت حق به انسان‌ها عقل و شهوت داده است و برای انتخاب هر یک از این دو، اراده‌ای آزاد به ایشان عطا فرموده است. اما در عین حال، آنان را به حال خود وانگذاشته، بلكه پیامبران الهی را برای تعلیم و تزكیه و هدایتشان فرستاده است. ایشان نیز پیام خداوند را به مردم رسانده‌‌اند و درون‌مایه‌های عقل مخاطبان وحی را زنده و پویا كرده‌اند. از سوی دیگر، خداوند متعال زشتی و قباحت ارتكاب گناه را به مخاطبان وحی گوشزد فرموده و آن‌ها را از سرنوشت شوم عصیان‌گران آگاهانیده است.

صاحب تفسیر مشکاة گفت: خداوند متعال به كسانی كه به وادی نیک‌رفتاری پای می‌گذارند، توفیق انجام اعمال خیر را عنایت می‌كند و آن‌ها را در این جهت حمایت و هدایت می‌فرماید، اما هیچ‌گاه كسی را به انجام كار نیكو یا ناپسند وانمی‌دارد. بنابراین از آنجا كه انسان‌ها به مشیت الهی مختار هستند، دو راه در پیش رو دارند که اولین راه این است که به آموزه‌های وحی دل بسپارند و به آن‌ها عمل كنند و دومین راه این است كه از تعالیم وحیانی روبگردانند و برخلاف آن عمل كنند. در هر دو صورت، خداوند توان و اجازه این رفتارها را به انسان می‌دهد. لذا از جهت جاری بودن سنت‌ها و قضا و قدر الهی و ارائه توان و قدرت انجام فعل، می‌توان همه افعال و اعمال را به خداوند نسبت داد. اما از جهت گزینش و انتخاب و اصل ایجاد عمل، همه افعال به خود آدمی منتسب می‌شود، پس انسان در انجام اعمالش مجبور نیست.